Co to jest Legionella pneumophila?
Legionella ma krótką lecz burzliwą historię. Po raz pierwszy wykryto ją w 1977 roku, po intensywnych badaniach nad przyczyną 34 zgonów, które miały miejsce po spotkaniu weteranów wojennych w 1976 r. w Pensylwanii.
Bakteria Legionella, bo taką nazwę jej nadano – wywołuję legionellozę, której wymienia się dwie odmiany: chorobę legionistów (ciężka postać zapalenia płuc) i gorączkę Pontiac.
Jest to trudne do wykrycia schorzenie. Dlatego często legionelloza bywa nierozpoznana. Na niekorzyść pacjenta działa także fakt, że bakteria Legionelli potrafi ominąć, oszukać układ immunologiczny człowieka, świetnie rozwijając się w jego organizmie.
Ponadto Legionella nie reaguje na większość antybiotyków stosowanych przez lekarzy na zapalenie płuc.
Człowiek zaraża się Legionellą wdychając aerozol wodny lub (rzadziej) zachłystując się skażoną przez bakterię wodą. Od kontaktu z bakterią do pojawienia się pierwszych objawów Legionelli może minąć od 2 do 10 dni (w niektórych przypadkach nawet 21 dni).
Wysokie niebezpieczeństwo zakażenia pałeczkami Legionella sp. występuje u chorych z przewlekłymi chorobami układu oddechowego, nerek, cukrzycą oraz obniżoną odpornością. Legionellą mogą zarazić się zarówno dzieci, jak i dorośli.
Reklama
Gdzie występuje Legionella?
Naturalnie bakteria Legionelli występuje w środowisku wodnym (strefy przybrzeżne wód śródlądowych i morskich). W środowisku sztucznym Legionella doskonale radzi sobie w:
- systemach ciepłej i zimnej wody,
- kuchennych filtrach wodnych,
- nawilżaczach powietrza,
- instalacjach klimatyzacyjnych,
- basenach,
- jacuzzi,
- sitkach prysznicowych,
- wieżach chłodniczych,
- zaworach czerpalnych,
- turbinach dentystycznych,
- myjniach,
- maszynach ułatwiających oddychanie, itp.
Temperatura między 24 a 45 stopniami Celsjusza, duża wilgotność, wysokie stężenie dwutlenku węgla, występowanie w zbiornikach pierwotniaków, osadu, rdzy, manganu i żelaza sprzyjają bytowaniu bakterii.
W jakiej temperaturze ginie? Legionella jest niszczona dopiero w temperaturze 70 ⁰ C. Dlatego jeśli korzystamy z bojlerów lub urządzeń działających na podobnej zasadzie, warto co jakiś czas przegrzać wodę.
Należy także uważać na jej smak i zapach. Bakterie Legionelli mogą je zmienić.
Można się nimi zarazić poprzez wdychane powietrze, picie wody czy nawet kropelkach powstających w wyniku włączenia np. prysznica czy spłukiwania toalety. Nie stwierdzono natomiast przenoszenia się Legionelli między ludźmi.
Reklama
Objawy zarażenia Legionellą
Często w wyniku zakażenia bakteriami Legionelli dochodzi do pojawienia się legionellozy, czyli tzw. choroby legionistów. Jest to bardzo ciężkie zapalenie płuc, któremu często towarzyszą powikłania.
Legionelloza może przybierać dwie postaci: płucną (wówczas mówimy o chorobie legionistów) i pozapłucną (wtedy mamy do czynienia z gorączką Pontiac lub z zakażeniem ogólnoustrojowym).
Postać płucna zakażenia bakterią Legionella pneumophila objawia się bardzo wysoką gorączką (sięgającą nawet 40 ⁰ C), dusznością, kaszlem, bólem głowy i brzucha, wymiotami, biegunką, zaburzeniami świadomości, dreszczami i dolegliwościami bólowymi w klatce piersiowej.
W przypadku wystąpienia tej postaci choroby może dojść do niebezpiecznych dla zdrowia powikłań, takich jak: niewydolność oddechowa, czy upośledzenie pracy nerek. Często ta forma Legionelli zostaje zdiagnozowana jako zapalenie płuc.
Niestety, leki zwyczajowo stosowane w przypadku zapalenia płuc nie działają na bakterię Legionella.
Lżejszą odmianą Legionelli jest gorączka Pontiac, która przebiega jak łagodny rodzaj grypy z gorączką, bólami mięśni, głowy i katarem. Przechodzi sama po kilku dniach. W postaci pozapłucnej Legionella może ponadto pojawić się jako zakażenie ogólne organizmu chrakteryzujące się gorączką, przyspieszonym oddechem, tętnem, osłabieniem oraz rozbiciem.
Reklama
Dlaczego trudno usunąć Legionellę z instalacji?
Legionella rozwija się w biofilmie, czyli złożonej strukturze wielokomórkowej bakterii i innych organizmów w formie błony biologicznej. Składa się ze składników organicznych i mineralnych. Występują w niej głównie bakterie ale również glony, grzyby i pierwotniaki.
Bakterie są wrażliwe na wysoką temperaturę, niestety biofilm jest w stanie przetrwać nawet w bardzo gorącym środowisku. Popularnie stosowana dezynfekcja termiczna może nie być w stanie zlikwidować biofilmu, a co za tym idzie, bakterie będą rozwijały się dalej.
Chlor i inne środki chemiczne również nie nadają się do skutecznego usuwania biofilmu. Dlatego Legionella występuje także na basenach, a niezwykle niebezpieczna może być w szpitalach
Najlepszym rozwiązaniem jest lawaseptyk z dodatkiem ethyloheksylogliceryny. Używany jest on powszechnie do odkażania ran. W szpitalach używa się specjalistycznych metod do eliminacji biofilmu, gdyż stanowi on szczególne zagrożenie dla chorych pacjentów z osłabioną odpornością.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia z 7 grudnia 2017 roku dopuszczalne stężenie bakterii w wodzie w szpitalach wynosi 50 jtk 1000 ml. Tymczasem dla większości budynków jest to 100 jtk na 100 ml.
By sprawdzić, czy Legionella występuje w użytkowanej wodzie, wystarczy wykonać prosty test. Próbkę wody wysłać można do wyspecjalizowanego labolatorium.
Reklama
Jak się pozbyć Legionelli?
Diagnostyka zakażenia Legionellą nie jest łatwa, ale niezwykle ważna do rozpoznania. Do stwierdzenia wystąpienia tej bakterii potrzebne są próbka moczu lub wydzieliny z górnych dróg oddechowych albo próbka krwi wzięta z dwóch pobrań.
Po wykryciu bakterii w organizmie należy zastosować właściwe leczenie. Polega ono na zaaplikowaniu antybiotyków makrolidowych: erytromycyny, klarytromycyny lub roksytromycyny przez okres 2-3 tygodni. Antybiotyki zwyczajowo podawane przy zapaleniu płuc nie są skuteczne w przypadku legionellozy.
Jak zapobiegać zakażeniu Legionellą ? Przede wszystkim należy:
- utrzymywać właściwą temperaturę wody w instalacjach wodociągowych (powyżej 55 stopni Celsjusza),
- regularnie przeprowadzać chemiczną lub fizyczną dezynfekcję ww. instalacji,
- profilaktycznie badać wodę w kierunku występowania w niej bakterii,
- obniżać poziom wilgotności powietrza,
- czyścić zbiorniki wodne z osadu,
- chlorować wodę (we właściwym stężeniu).
Aby uchronić się przed infekcją oraz przykrymi konsekwencjami zakażenia bakteriami z rodzaju Legionella, należy regularnie monitorować stan czystości mikrobiologicznej instalacji i urządzeń wodnych, prowadzić ich zwalczanie oraz ściśle przestrzegać zasad bezpiecznego ich użytkowania.
