Czym jest lęk separacyjny?
Lęk separacyjny jest odczuwaniem nadmiernego i nieadekwatnego do wieku oraz sytuacji strachu przed przebywaniem z dala od osoby lub osób, z którymi dana osoba jest silnie związana emocjonalnie. Warto podkreślić, że różnego rodzaju lęki są nieodłącznym elementem życia. Niepokój po raz pierwszy odczuwany jest po narodzinach, po opuszczeniu łona matki.
Potem towarzyszy on przed resztę życia. Psychologowie podkreślają, że człowiek w trakcie rozwoju musi przejść przez określone fazy stanów lękowych. U 7-8 miesięcznych dzieci w sposób naturalny pojawia się lęk separacyjny przed rozłąką z rodzicami, zwłaszcza z matką, który zaczyna zanikać około 2 roku życia. W wieku 4 lat zastępują go inne lęki – m.in. przed ciemnością czy przed zwierzętami.
Reklama
Fizjologiczny lęk separacyjny u dziecka
Symptomy lęku separacyjnego u niemowląt są zatem całkowicie naturalne. Sama utrata rodzica z pola widzenia napawa 7-miesięczne dzieci lękiem. Maluchy niejednokrotnie płaczą, kiedy przestają widzieć mamę. Takie objawy lęku separacyjnego są zauważalne do ukończenia przez dziecko 2 lat. Między 2. a 4. rokiem życia więzy przywiązania słabną.
Jeśli jednak dziecko w wieku przedszkolnym wykazuje nadmierną potrzebę kontaktu z rodzicem i odczuwa strach przed potencjalną separacją, mogą to być pierwsze objawy lęku separacyjnego, będącego jednym z zaburzeń lękowych. Lęki separacyjne u dziecka mogą także objawiać się zamartwianiem, że osobom bliskim dzieje się coś złego.
Wśród przyczyn rozwoju tego zaburzenia lękowego u dzieci psychologowie i psychiatrzy wymieniają traumatyczne dla dziecka wydarzenia z dzieciństwa – m.in. przeprowadzkę, pobyt bliskiej osoby w szpitalu, a nawet jej śmierć. Powodem lęku separacyjnego może być także nadopiekuńczość rodziców lub wręcz przeciwnie – kiedy rodzice nie dają dziecku poczucia bezpieczeństwa.
Reklama
Jak objawia się lęk separacyjny u dziecka?
Lęk separacyjny u dziecka niekoniecznie musi objawiać się napadem paniki w sytuacji zbliżającej się rozłąki lub ciągłą chęcią upewniania się, że opiekunowi nie grozi żadne niebezpieczeństwo. Symptomem lęku separacyjnego mogą być również napady złości bez uzasadnionej przyczyny. Dziecko może reagować złością na próbę wyjścia rodzica z pokoju czy próbę pozostawienia go w przedszkolu. Typowym objawem lęku separacyjnego jego chodzenie za rodzicem krok w krok po domu.
Ponadto dziecko dotknięte tym lękiem często miewa koszmary senne dotyczące rozłąki i wymaga, że rodzic będzie z nimi spał lub zakrada się do jego łóżka. Lęk separacyjny może również wywolywać objawy somatyczne. Są to min.: bóle głowy, żołądka czy wymioty, w sytuacji zbliżającej się rozłąki. Za niepokojące uznaje się występowanie tych objawów u dziecka w wieku przedszkolnym i szkolnym.
Reklama
Lęk separacyjny u dorosłych
Jeszcze do niedawna większość specjalistów uważała, że na lęk separacyjny cierpią jedynie dzieci. Obecnie wielu zrewidowało swoje poglądy, jednakże panuje przekonanie, że lęk separacyjny u dorosłych jest zaburzeniem, które ma swój początek w dzieciństwie. Bardzo rzadko ten rodzaj pojawia się ono po raz pierwszy w dorosłym życiu.
Lęk separacyjny u dorosłych objawia się nieco inaczej niż u dzieci, przede wszystkim znacznie trudniej go zaobserwować. Nastolatkowie i młodzi dorośli zwykle są niesamodzielni życiowo i nie chcą się wyprowadzić od rodziców. Stronią także od relacji damsko-męskich. Jeśli jednak pozostają w związku z drugą osobą, mogą odczuwać lęk przed rozłąką z partnerem.
Niekiedy zdarza się tak, że lęk separacji od opiekunów lub partnera przerzucają na własne dzieci, stając się nadopiekuńczymi rodzicami.
Reklama
Lęk separacyjny w czasie epidemii
Pandemia COVID-19 niejednokrotnie zmusza członków rodziny do rozłąki, pogłębiając w ten sposób odczuwane przez nas stany lękowe. W wielu sytuacjach osoby zmuszone do odbycia kwarantanny po powrocie z zagranicy, nie wracają do domów, by nie narazić swoich bliskich na zakażenie koronawirusem.
Jeśli mają małe dzieci, kontaktują się z nimi jedynie telefonicznie lub poprzez komunikatory umożliwiające rozmowę video. Pandemia dla wielu dzieci wiąże się z niemożnością odwiedzenia dziadków oraz spotkania się z przyjaciółmi. Takie sytuacje mogą wyzwolić lub pogłębiać lęk separacyjny u dziecka. Dotyczy to także dorosłych, cierpiących na ten rodzaj zaburzenia i zmuszonych do ograniczenia kontaktów z dziećmi, partnerami czy rodzicami.
Reklama
Lęk separacyjny w czasie wojny
Wojna w Ukrainie przewróciła istniejący porządek Europy i rodzieliła tysiące rodzin. Wiele z nich zdecydowało się opuścić swój kraj i szukać schronienia w sąsiadujących państwach. Znaczna część z nich wybrała Polskę. Jak wiadomo, mężczyźni między 18-60 rokiem życia nie mogą opuszczać granic Ukrainy, dlatego wyjeżdzają przede wszystkim kobiety z dziećmi i seniorzy. Rozdzielone rodziny mogą niestety borykać się z lękiem separacyjnym, któremu nierzadko może towarzyszyć także zespół stresu pourazowego czy zaburzenia adaptacyjne.
Reklama
Jak sobie radzić z lękiem separacyjnym?
Dzieci z lękiem separacyjnym powinny być poddane terapii psychologicznej, której głównym celem jest wzmacnianie poczucia niezależności i pewności siebie. W terapii powinni wziąć udział także rodzice. Wielu terapeutów uważa, że lęk u dziecka ma związek z tzw. stylem przywiązania, czyli stopniem poczucia zaufania i bezpieczeństwa w relacjach interpersonalnych, który kształtuje się w okresie niemowlęcym. Niewłaściwy styl przywiązania przekazany dziecku przez rodziców może być źródłem jego leków.
Niekiedy dzieci przyjmują dodatkowo leki przeciwlękowe, przynajmniej na początku terapii. Podobnie przebiega leczenie u osób dorosłych.
Jeśli po raz pierwszy obserwowane są u dziecka symptomy lęku separacyjnego w czasie pandemii, warto skontaktować się telefonicznie z psychologiem lub psychoterapeutą i zasięgnąć jego opinii. Bezpłatnej pomocy telefonicznej udziela obecnie wielu specjalistów w całej Polsce. W Internecie dostępne są także filmy edukacyjne.
