Reklama
Jak działają leki stosowane w chorobach oczu?
Z jednej strony we współczesnym świecie łatwo jest uniknąć różnego rodzaju zakażeń i infekcji oczu. Codzienna higiena, szeroki dostęp do środków czystości, a od wybuchu pandemii Covid-19 również ciągłe stosowanie płynów antybakteryjnych, pozwalają skutecznie unikać zarazków.
Z drugiej strony jednak oczy są narządem często ulegającym przeciążeniu. Wiele osób pracujących kilka godzin dziennie przy komputerze miewa problem ze zmęczonymi oczami, łatwo łapiącymi infekcje.
Gałka oczna to niezwykle delikatny narząd, który nietrudno uszkodzić czy podrażnić, a wówczas traci ona jeszcze swą odporność na szkodliwe działanie drobnoustrojów.
Przy infekcjach zlokalizowanych w obrębie narządu wzroku stosuje się przeważnie leki oftalmologiczne, zwane powszechniej lekami na oczy. Przeważnie występują one w formie:
- kropli do oczu,
- maści do oczu (niekiedy z antybiotykiem),
- żelu.
Leki na choroby oczu ujęte są w Klasyfikacji leków ATC w grupie S - Narządy zmysłów i oznaczone symbolem S01 - Leki oftalmologiczne. Wśród nich wyróżniono podgrupy:
- S01A - Leki przeciwinfekcyjne - preparaty stosowane przy infekcjach oczu, spośród których występujące najczęściej to np. jęczmień, gradówka, infekcje powiek;
- S01B - Leki przeciwzapalne - stosowane w stanach zapalnych zlokalizowanych w obrębie narządu wzroku, np. zapaleniu spojówek, zapaleniu powiek;
- S01C - Preparaty złożone, zawierające leki przeciwinfekcyjne i przeciwzapalne - infekcje o podłożu bakteryjnym, wirusowym czy grzybiczym wywołują stan zapalny, objawiający się zaczerwienieniem, obrzękiem, ropieniem oka; w niektórych infekcjach tego rodzaju konieczne jest podawanie złożonych leków na narząd wzroku;
- S01E - Leki stosowane w leczeniu jaskry i zwężające źrenicę - leki takie mają za zadanie obniżać ciśnienie wewnątrzgałkowe i tym samym zapobiegać postępowi jaskry;
- S01F - Leki rozszerzające źrenicę i porażające akomodację - leki stosowane do oczu przede wszystkim w diagnostyce i chirurgii okulistycznej;
- S01G - Leki zwężające naczynia krwionośne i przeciwalergiczne - leki te obkurczają naczynia krwionośne oczu, łagodząc podrażnienia wywołane czynnikami uczulającymi;
- S01H - Leki znieczulające miejscowo - podawane przed zabiegami lub inwazyjnymi badaniami oczu celem wyłączenia czucia;
- S01J - Preparaty diagnostyczne - środki umożliwiające przeprowadzenie niektórych badań oczu, np. preparaty wybarwiające, pozwalające wykrywać ubytki w nabłonku rogówki;
- S01K - Pomocnicze środki chirurgiczne - poprawiają skuteczność i jakość zabiegów chirurgicznych;
- S01L - Leki stosowane w chorobach naczyniowych oka - np. w neowaskularyzacji, czyli tworzeniu się nowych, nietypowych naczyń krwionośnych w obrębie gałek ocznych;
- S01X - Inne leki oftalmologiczne.
Reklama
Leki przeciwinfekcyjne do oczu
Infekcja oka jest dolegliwością, z którą wiele osób zmaga się przynajmniej raz w życiu. Jakie są jej przyczyny i jak leczyć chore oczy? U podłoża problemu leżą zawsze szkodliwe drobnoustroje - bakterie, wirusy lub grzyby, atakujące niezwykle delikatną tkankę, z której zbudowany jest narząd wzroku.
Przeważnie dochodzi do zakażenia, gdy naturalna bariera ochronna gałki ocznej zostaje podrażniona, uszkodzona lub jej ciągłość naruszona jest w inny sposób. Nawet przez najmniejsze uszkodzenie mikroorganizmy są w stanie przeniknąć do wnętrza i rozpocząć chorobotwórczy proces.
Leki na infekcję oczu w Klasyfikacji ATC oznaczone są symbolem S01A i zostały podzielone na podgrupy:
- S01AA - Antybiotyki
- S01AB - Sulfonamidy
- S01AD - Leki przeciwwirusowe
- S01AE - Fluorochinolony - są antybiotykami wykazującymi szerokie spektrum działania. Stosuje się je w leczeniu infekcji i ciężkim lub powikłanym przebiegu.
- S01AX - Inne leki przeciwinfekcyjne
Większość leków przeciwinfekcyjnych do oczy dostępna jest w aptekach wyłącznie na receptę. Najlepiej, jeśli dawkowanie i sposób przyjmowania środków określa lekarz je przepisujący.
Reklama
Leki na zapalenie oczu
Po lekach przeciwinfekcyjnych, kolejną podgrupę z Klasyfikacji ATC stanowią leki na zapalenie oka oznaczone symbolem S01B. Zapalenie może mieć różne podłoże, najczęściej - wirusowe lub bakteryjne. Środki stosowane w terapii dzielą się na:
- S01BA - Kortykosteroidy:
- deksametazon;
- fludrokortyzon;
- fluorometolon;
- hydrokortyzon;
- loteprednol;
- prednizolon;
- S01BB - preparaty złożone zawierające kortykosteroidy i leki rozszerzające źrenice;
- S01BC - niesteroidowe leki przeciwzapalne:
- bromfenak;
- diklofenak;
- indometacyna;
- nepafenak.
Oprócz wymienionych leków istnieją także leki na zapalenie oka dostępne bez recepty. Przeważnie mają one naturalny skład i nie są tak skuteczne jak np. kortykosteroidy, ale w niektórych przypadkach mogą zahamować rozwijający się dopiero stan zapalny.
Zwykle mają one postać wygodnych do użycia kropli. Warto jednak pamiętać, że nawet stosując leki OTC, najlepiej skonsultować się z lekarzem, a przynajmniej dokładnie zapoznać z zaleceniami producenta.
Reklama
Leki na jaskrę i zwężanie źrenic
Jedną z najczęściej występujących chorób oczu jest jaskra. Przeważnie jest ona spowodowana zbyt wysokim ciśnieniem wewnątrzgałkowym, które nieleczone prowadzi do uszkodzenia nerwu wzrokowego.
Powstałe uszkodzenia są nieodwracalne i jaskry nie da się w pełni wyleczyć, można jednak podjąć kroki, by powstrzymać rozwój choroby i nie dopuścić do całkowitej utraty wzroku. W tym celu z reguły stosuje się leki na jaskrę. W Klasyfikacji ATC są one oznaczone symbolem S01E i podzielone na podgrupy:
- S01EA - Sympatykomimetyki stosowane w leczeniu jaskry:
- brymonidyna;
- epinefryna;
- S01EB - Parasympatykomimetyki:
- karbachol;
- pilokarpina;
- S01EC - Inhibitory dehydratazy (anhydrazy) węglanowej:
- acetazolamid;
- brynzolamid;
- dorzolamid;
- S01ED - beta-adrenolityki:
- betaksolol
- karteolol
- tymolol
- S01EE - Analogi prostaglandyn:
- bimatoprost;
- latanoprost;
- tafluprost;
- trawoprost;
- S01EX - Inne leki stosowane w leczeniu jaskry.
Wiele leków na jaskrę jest refundowanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Niektóre refundacje przysługują seniorom, czyli pacjentom powyżej 75 roku życia, inne - wszystkim pacjentom ze zdiagnozowaną chorobą. O możliwość skorzystania ze zniżki warto więc zawsze zapytać lekarza przepisującego dane środki.
Przeciwwskazaniem do stosowania leków na jaskrę jest zawsze nadwrażliwość na substancję czynną lub jakąkolwiek inną zawartą w preparacie. Niektórych nie można przyjmować, chorując na niewydolność nerek czy kwasicę hiperchloremiczną.
Lekarza przepisującego leki należy więc poinformować o wszystkich chorobach współistniejących, a także o innych przyjmowanych środkach. Może zachodzić interakcja między preparatami na jaskrę, a niektórymi lekami przeciwbólowymi, ponieważ te ostatnie podnoszą czasami ciśnienie tętnicze krwi oraz ciśnienie oczne.
Reklama
Leki na rozszerzenie źrenic
O ile leki stosowane przy jaskrze działają zwężająco na źrenice, o tyle w niektórych sytuacjach konieczne jest podawanie leków je rozszerzających. Kiedy? Przede wszystkim w diagnostyce i chirurgii okulistycznej. Dotyczy to choćby popularnego badania dna oka, czyli oftalmoskopii. Rozszerzenie źrenic można osiągnąć, podając specjalne preparaty, najczęściej w postaci kropli.
Działają one krótkotrwale, umożliwiając wykonanie badania lub zabiegu, po których źrenice szybko odzyskują swoją normalną postać. Leki takie również ujęte są w Klasyfikacji ATC, jako te z symbolem S01F, podzielone na dwie podgrupy:
- S01FA - Leki cholinolityczne:
- atropina
- tropikamid
- S01FB - Sympatykomimetyki, z wyłączeniem preparatów stosowanych w leczeniu jaskry
- fenylefryna.
Rozszerzanie się źrenic jest zjawiskiem fizjologicznym, występującym np. jako reakcja oka na ostre światło. Niekiedy jednak trzeba je farmakologicznie wspomóc, by móc przeprowadzić badanie lub zabieg, albo zapobiec wystąpieniu powikłań niektórych stanów zapalnych zlokalizowanych w obrębie oczu.
