Co to jest leptospiroza?
Leptospiroza, to choroba odzwierzęca, inaczej zoonoza. Choć zwyczajowo określa się ją mianem choroby weterynarzy, to jednak dotyczy znacznie szerszego kręgu osób pracujących ze zwierzętami i mającymi kontakt z ich wydzielinami (moczem, krwią, potem). Za jej występowanie odpowiadają krętki z rodzaju Leptospira, które przedostają się do organizmu ludzkiego nie tylko poprzez zainfekowane zwierzęta, ale także w wyniku kontaktu z zanieczyszczonym nimi środowiskiem, np. woda zabrudzona moczem.
Jak wskazuje Bernard Wasiński z Państwowego Instytutu Weterynaryjnego, takie zakażenie najczęściej pojawia się w klimacie tropikalnym - między 10° a 20° szerokości geograficznej północnej i południowej. Powodem są sprzyjające warunki dla rozwoju krętek - duża wilgotność i wysoka temperatura.
Ponadto częściej do zakażeń dochodzi w tych regionach świata, gdzie istnieje większy dostęp do naturalnych zbiorników wodnych niż w miejscach, w których zasobność wody jest mniejsza. Znacznie rzadziej natomiast choroba ujawnia się w klimacie umiarkowanym.
Należy zwrócić uwagę również na większą trudność w jej rozpoznaniu m.in. w Europie - z uwagi na jej potencjalnie rzadkie występowanie diagnostyka nie jest tu precyzyjnie określona. Bakteriom niestraszne niskie temperatury ani też zamrażanie. Są natomiast wrażliwe na brak wody i suche powietrze - w takich warunkach znacznie trudniej jest im przetrwać.
Drogi zakażenia leptospirozą
Jak można zarazić się chorobą? Za żywe nośniki krętek należy uznać przede wszystkim szczury oraz inne dzikie zwierzęta, choć źródłem zakażenia są niekiedy również zwierzęta domowe oraz gospodarskie, np. psy, koty, bydło. Patogeny przedostają się do organizmu poprzez uszkodzoną tkankę, np. błonę śluzową albo skórę.
Według B. Wasińskiego najczęściej występującą w Polsce postacią opisywanej tu dolegliwości jest choroba Weila, przenoszona głównie przez szczury. Do zakażenia może dojść np. poprzez picie napojów bezpośrednio z puszki, na którą wcześniej te gryzonie oddały mocz - do takich sytuacji dochodzi w różnych magazynach. Chcąc uniknąć tego rodzaju problemu najlepiej dokładnie umyć puszkę przed otwarciem, a następnie przelać napój do szklanki.
Z uwagi na to, że potencjalnym źródłem zakażenia jest także woda, zachorować mogą nie tylko osoby pracujące ze zwierzętami, np. rolnicy, weterynarze, rzeźnicy, ale też np. hydraulicy, pracownicy oczyszczalni ścieków i kanalizacji. Pomimo tego, że choroba łatwo przenosi się ze zwierzęcia na człowieka, nie ma większej możliwości bezpośredniej transmisji z człowieka na człowieka, choć jak wskazują Beata Fiecek i Stanisława Tylewska-Wierzbanowska z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego do zakażenia między ludźmi może dojść poprzez:
- łożysko,
- mleko matki,
- kontakty seksualne.
Zagrożeni są również ludzie kąpiący się w zanieczyszczonych akwenach wodnych. Dowodów dostarcza m.in. Bernard Wasiński, który wskazuje na przypadki zachorowań wśród sportowców startujących w konkurencjach pływackich w trakcie rajdu terenowego Eco-Challenge-Sabah 2000 na malezyjskiej wyspie Borneo, ale też podczas treningu pływackiego na rzekach Enz i Neckar w pobliżu Ludwigsburga.
O tym, że obecność wody sprzyja rozwojowi krętek świadczą m.in. wyniki badań z Czech z lat 1997-2002, które cytuje B. Wasiński - w tym okresie wskaźnik zapadalności mieszkańców na tę chorobę wzrósł trzykrotnie w porównaniu do poprzednich lat. Znaczenie miały nawiedzające wówczas to państwo powodzie.
Do podobnych wniosków doszli autorzy z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny, którzy wskazali wzrost zachorowalności w Polsce, w dorzeczu Odry, w 1997 roku, a więc wtedy, gdy ten region nawiedziła wielka powódź.
Okres inkubacji wynosi od kilku do kilkunastu dni od zakażenia. Znaczenie mają tu m.in. indywidualne cechy osobnicze jak m.in. ogólna odporność organizmu.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Objawy leptospirozy
Dolegliwość może przebiegać całkowicie bezobjawowo, ale zdarzają się również przypadki kończące się śmiercią. Wśród klasycznych symptomów wymienia się zazwyczaj te, przypominające grypę, tj.:
- bóle mięśni i stawów,
- gorączka,
- dreszcze,
- bóle głowy.
Gdy gorączka spada, pacjent wchodzi w drugą fazę choroby, której może towarzyszyć żółtaczka. Jeżeli taki objaw nie występuje, wówczas przebieg jest zazwyczaj łagodniejszy i charakteryzuje się:
- nudnościami,
- wymiotami,
- bólami kostno-stawowymi,
- silnymi bólami głowy,
- ryzykiem powiększenia wątroby i/lub śledziony,
- zapaleniem opon mózgowych.
Warto przyjrzeć się też problemom wynikającym z obecności choroby Weila, a więc postaci przebiegającej wraz z obecnością żółtaczki. Prowadzi ona do uszkodzenia nerek i wątroby, co objawia się m.in.:
- krwiomoczem,
- białkomoczem,
- zapaleniem naczyń,
- zapaleniem płuc,
- zapaleniem mięśnia sercowego.
Poza tym choroba Weila prowadzi do krwotoków wewnętrznych, a nawet zapaści krążeniowej, a w konsekwencji śmierci.
Reklama
Jak zdiagnozować leptospirozę?
Z uwagi na rzadkie występowanie tej choroby w Polsce, jej diagnostyka nie jest dopracowana. Wciąż łatwo pomylić ją z innymi problemami zdrowotnymi, w tym chociażby z grypą. Rozpoznanie opiera się przede wszystkim na wywiadzie lekarskim i obserwacji pacjenta. W przypadku podejrzenia zakażenia specjalista zleci odpowiednie badania krwi. O obecności czynnika chorobotwórczego świadczy:
- podniesione OB,
- wyższe stężenie białych krwinek,
- podniesiony poziom kreatyniny i mocznika,
- wzrost AlAT i AspAT.
Odpowiedzi może dostarczyć także analiza moczu. Na zagrożenie wskazuje obecność:
- czerwonych krwinek,
- białka,
- wałeczków w osadzie.
Rozpoznanie opiera się również na wykonaniu badań bakteriologicznych i testów serologicznych, które pozwalają na oznaczenie przeciwciał w klasie IgM.
Reklama
Leczenie leptospirozy. Czym grozi jego zaniedbanie?
W terapii stosuje się antybiotyki z grupy penicylin, cefalosporyn, tetracyklin lub chloramfenikolu. Jeżeli choroba ma ciężki przebieg, jej leczenie odbywa się na oddziale chorób zakaźnych.
Wśród rzadkich, lecz niebezpiecznych powikłań leptospirozy wymienić można takie objawy:
- rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych,
- rumień guzowaty,
- zespół Kawasaki, objawiający się m.in. powiększenie węzłów chłonnych, zmianami w jamie ustnej, zapaleniem spojówek,
- hipogonadyzm u mężczyzn,
- plamica zakrzepowa.
Najwyższą śmiertelność obserwuje się - według G. Lewandowskiej, B. Fiecek, G. Rogulskiej - w Oceanii, w południowo-wschodniej Azji, Ameryce Łacińskiej, Wschodniej Afryce. Jak szacują przywołani badacze, rocznie na całym świecie odnotowuje się milion przypadków zachorowań, z czego ok. 56 tysięcy kończy się śmiercią.
Niezwykle niebezpieczna jest leptospiroza w ciąży. Zdaniem wymienionych badaczy może doprowadzić nawet do śmierci płodu albo przedwczesnego porodu.
Reklama
Profilaktyka leptospirozy
Chcąc zminimalizować możliwość zakażenia, należy przede wszystkim dbać o codzienną higienę, m.in. regularne mycie rąk przed jedzeniem oraz po zabawie ze zwierzętami. Z uwagi na to, że nosicielami krętek mogą być także domowe pupile, np. koty, należy przestrzegać tych zasad również po kontakcie z nimi.
Bramą dla różnego rodzaju zakażeń są rany, otarcia naskórka i skóry - dlatego gdy dojdzie do wystąpienia takiego problemu, trzeba zabezpieczyć uszkodzenie przed krwią, moczem, mięsem zwierzęcym. Znaczenie ma też pozbycie się problemu gryzoni, takich jak szczury, które są głównymi nosicielami choroby.
Planując podróż w miejsca, gdzie powszechnie występują krętki, m.in. w klimacie tropikalnym, można profilaktycznie przyjąć doksycylinę. Rozwiązaniem, które może ograniczyć ryzyko zarażenia się chorobą od zwierząt domowych, jest ich szczepienie. Choć nie ma szczepionki dla ludzi, to jednak zaszczepienie np. swojego psa może podnieść jego odporność na zakażenie i tym samym zabezpieczyć właściciela.
