Czym jest leptyna? Działanie
Wiele osób zmagających się z problemami metabolicznymi, endokrynologicznymi czy otyłością w pewnym momencie dowie się od lekarza lub dietetyka, co to jest leptyna.
Chociaż badanie poziomu leptyny nie jest częścią standardowych badań przesiewowych, jest bardzo użyteczne w ocenie metabolizmu i pracy układu hormonalnego. Tym bardziej warto wiedzieć, jak działa ten mało znany hormon.
Leptyna, znana również jako hormon sytości, jest białkiem produkowanym głównie przez komórki tłuszczowe (adipocyty). Współdziała z hormonem głodu - greliną, która jest uwalniana przez żołądek, gdy wcześniejszy posiłek został już strawiony.
Co robi leptyna w organizmie? Leptyna i grelina pełnią kluczową rolę w regulacji równowagi energetycznej organizmu. Działanie leptyny jest związane przede wszystkim z kontrolą sytości.
Gdy zwiększają się w organizmie zapasy tłuszczu, wzrasta poziom leptyny. Hormon jest uwalniany do krwiobiegu i przedostaje się do mózgu, gdzie wiąże się z receptorami w podwzgórzu (obszarze mózgu odpowiedzialnym za kontrolę apetytu).
Leptyna wysyła sygnał, który informuje mózg, że ciało ma wystarczająco dużo energii przechowywanej w komórkach tłuszczowych.
W rezultacie pojawia się uczucie sytości i zwiększa się zużycie energii, co wpływa na różne aspekty metabolizmu, w tym na termogenezę (produkcję ciepła przez organizm) i na metabolizm spoczynkowy.
Zasada jest teoretycznie prosta: wysoki poziom leptyny zmniejsza apetyt, a jej niski poziom go zwiększa. Niestety osoby z otyłością mogą rozwijać leptynooporność.
Wówczas, mimo wysokiego poziomu leptyny, sygnały o sytości nie są skutecznie przekazywane do mózgu.
Taki stan nie tylko powoduje, że jesteśmy skłonni jeść więcej, ale też wpływa na zależność: leptyna a insulina.
W normalnych warunkach wysokie poziomy insuliny, jakie występują po posiłku, stymulują uwalnianie leptyny, co pomaga w sygnalizacji sytości i zahamowaniu apetytu. Z kolei leptyna może poprawić wrażliwość na insulinę i zwiększyć zużycie glukozy. Jednak w przypadku oporności na leptynę, ten mechanizm może być zaburzony.
O ważnej roli leptyny w organizmie świadczy również fakt, że białko to może też wpływać na funkcje rozrodcze (poprzez regulację hormonów odpowiedzialnych za owulację i inne aspekty reprodukcji), a także na wydzielanie hormonu wzrostu, hormonu tarczycy i kortyzolu.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Badanie leptyny - jakie są wskazania do jego wykonania?
Badania poziomu leptyny są często wykorzystywane w testach klinicznych dotyczących otyłości, cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych i innych stanów związanych z metabolizmem i apetytem.
O czym świadczy wysoki poziom leptyny? U osób ze znaczną otyłością, szczególnie jeśli zaczęła się ona w dzieciństwie, a także nie ustępuje mimo diety i ćwiczeń, wysoki poziom leptyny może wskazywać na oporność na leptynę. To oznacza, że mózg nie odbiera sygnału sytości, co prowadzi do przejadania się i trudności w utracie wagi.
Oporność na leptynę jest podobna do oporności na insulinę w cukrzycy typu 2, gdzie hormon jest obecny, ale komórki nie reagują na niego prawidłowo. Nie jest to jednak jedyna opcja - jeśli leptynooporność nie występuje, badanie leptyny może pomóc w diagnostyce zaburzeń genetycznych.
Wskazaniem do badania leptyny i greliny mogą być też zaburzenia endokrynologiczne, jak hipogonadyzm lub niedoczynność przysadki mózgowej.
Ponieważ leptyna jest integralnie związana z regulacją apetytu i metabolizmem energetycznym, jej poziomy mogą być również zależne od innych czynników, takich jak:
- dieta,
- poziom aktywności fizycznej,
- cykl snu,
- inne hormony.
Dlatego interpretacja wyników testów leptyny wymaga szczegółowej wiedzy i powinna być przeprowadzana przez specjalistę, takiego jak endokrynolog, który może wziąć pod uwagę całościowy obraz stanu zdrowia pacjenta: historię medyczną i objawy.
Reklama
Norma leptyny
Poziomy leptyny mogą różnić się w zależności od wielu czynników, w tym płci, wieku, masy ciała, stanu zdrowia. Należy też uwzględnić fakt, że różne laboratoria mogą przyjmować inne normy, zatem w kwestii interpretacji wyniku badania, najlepiej jest po prostu zaufać lekarzowi.
Norma leptyny dla kobiet wynosi najczęściej 2,43 – 28 µg /l, natomiast dla mężczyzn – 0,35 – 9,61 µg /l. Różnica wynika z proporcji tkanki tłuszczowej u kobiet i mężczyzn.
Zakresy dla dzieci mogą się znacznie różnić w zależności od wieku i momentu dojrzewania, dlatego, w celu uzyskania odpowiednich zakresów referencyjnych, najlepiej jest skonsultować się z pediatrą lub endokrynologiem dziecięcym.
Wysoki poziom leptyny najczęściej wskazuje na otyłość i oporność na leptynę. Za wysoka leptyna może występować przy stanach zapalnych i zaburzeniach autoimmunologicznych.
Warto tu jednak dodać, że relacja między leptyną a zapaleniem jest złożona i nadal jest przedmiotem badań. W sporadycznych przypadkach podwyższona leptyna może wskazywać na niektóre guzy, które produkują ten hormon.
Z kolei występujący rzadziej niski poziom leptyny pojawia się w przypadku niedożywienia, niektórych zaburzeń genetycznych lub hormonalnych. Niedobór leptyny często towarzyszy ekstremalnej utracie wagi, np. przy anoreksji.
Reklama
Jak zwiększyć lub obniżyć poziom leptyny?
W literaturze naukowej można przeczytać, że leptyna jest produkowana endogennie w organizmie. Co to oznacza? W odróżnieniu od witamin czy składników mineralnych leptyna nie występuje w produktach spożywczych. Nie jest też (jak np., cholesterol) wprost zależna od naszych wyborów żywieniowych - nie wystarczy dowiedzieć się co jeść, aby podwyższyć/obniżyć jej poziom.
Okazuje się, że poziomy leptyny są regulowane przez stan zdrowia, masę ciała, równowagę metaboliczną itp.
U osób z otyłością, czynnikiem kluczowym w tym, jak obniżyć poziom leptyny, jest utrata masy ciała. W realizacji tego celu pomocne są nie tylko ćwiczenia czy dieta bogata w błonnik, owoce i warzywa, ale też utrzymanie zdrowego rytmu snu i unikanie stresu.
Zdarzają się też sytuacje, gdzie podwyższona leptyna jest związana z czynnikami chorobowymi, takimi jak zespół metaboliczny, insulinooporność lub stan zapalny. Leczenie tych stanów pozwoli obniżyć poziom leptyny.
Niedobór leptyny w organizmie często wiąże się z niedowagą. Zatem na pytanie: jak zwiększyć poziom leptyny - lekarze najczęściej odpowiadają: przytyć. Nie jest to żart, wszakże leptyna jest produkowana w komórkach tłuszczowych.
Dodatkowo warto pamiętać, że higiena snu i troska o aktywność fizyczną są tak samo ważne jak dieta bogata w zdrowe tłuszcze.
Choć intensywne treningi mogą tymczasowo obniżać poziom leptyny, regularna aktywność fizyczna może poprawić ogólną wrażliwość na ten hormon. Zatem wdrożenie zdrowego trybu życia pozwoli z czasem zwiększyć poziom leptyny.
Reklama
Tabletki z leptyną
Wiele osób zmagających się z problemem otyłości i insulinooporności ma nadzieję, że ich problem rozwiążą tabletki z leptyną. Niestety, sytuacja nie jest taka prosta.
Przypadki, w których lekarz przepisuje rekombinowaną ludzką leptynę są niezmiernie rzadkie i dotyczą osób, u których występuje specyficzne zaburzenie genetyczne związane z genem kodującym leptynę. Stwierdzenie tego faktu wymaga specjalistycznych badań.
Leki zwiększające poziom leptyny są dostępne na receptę. Ponieważ w naturze nie występują produkty naturalnie zawierające leptynę, wszelkie leki, jak i dostępne bez recepty suplementy jedynie uwrażliwiają komórki na leptynę, a nie posiadają jej w składzie.
Preparaty te zmniejszają uczucie kompulsywnego głodu, przyspieszają metabolizm, wspierają redukcję tkanki tłuszczowej.
Niezależnie, czy sięgniemy po wyciąg z afrykańskiego mango, selen i chrom czy probiotyki zawierające Lactobacillus Gasseri, będą to jedynie środki wspomagające odchudzanie. Warto pamiętać, że ani leptyny, ani greliny w tabletkach nie kupimy tak po prostu w aptece.
Jak wyregulować leptynę? Pomocna w unormowaniu poziomu leptyny będzie zrównoważona dieta, regularne posiłki, i utrzymanie prawidłowego cyklu snu. Bardzo istotna jest również aktywność fizyczna i unikanie stresu.
Reklama
Cena leptyny. Ile kosztuje badanie?
Osoby zainteresowane badaniem leptyny, często pytają o przebieg procedury i o cenę.
Warto zaznaczyć, że jest to proste badanie z krwi, które wykonuje się na czczo. Koszt jest zależny od miejscowości i placówki, ale oscyluje w granicach 150-220 zł.
Zdarza się, że leptyna jest składową pakietu badań, np. hormonalnego, wówczas cena oczywiście jest wyższa. Jeśli posiadamy skierowanie, możemy wykonać badanie na NFZ - wówczas będzie bezpłatne. Ze względu na różne normy leptyny, jakie przyjmują poszczególne laboratoria, interpretacją wyników zajmuje się lekarz prowadzący: gastrolog, diabetolog czy endokrynolog.
