Czym jest i jak wygląda lukrecja?
Lukrecja (Glycyrrhiza) jest byliną z rodziny bobowatych (Fabaceae), znaną ze swych leczniczych właściwości oraz specyficznego, pełnego słodyczy smaku. Powszechnie wykorzystuje się go dziś w cukiernictwie, a jego źródłem jest zawarta w korzeniu saponina triterpenowa zwana glicyryzyną.
Właściwości te odzwierciedla zresztą źródłosłów nazwy botanicznej: Glycyrrhiza pochodzi od greckich słów glykis i rhiza oznaczających słodki korzeń.
Lukrecja wywodzi się z rejonów śródziemnomorskich. Naturalnie rośnie przede wszystkim w Hiszpanii, Włoszech, Grecji, Turcji i Syrii, jest też spotykana w Iranie oraz Azji Południowej i Zachodniej.
Jak wygląda lukrecja? Roślina ta osiąga zwykle do 1,5-2 metry wysokości. Z jej rozgałęziających się łodyg wyrastają lancetowate liście. Mają one około 8-15 cm długości a na ich powierzchni jeżą się niewielkie włoski.
Kwiaty są drobne, lecz zgrupowane w większych gronach, mają intensywną niebiesko-liliową lub fioletowo-różową barwę. Strąki zawierają od 3 do 6 nasion.
Jednak najbardziej charakterystyczną i najistotniejszą z punktu widzenia człowieka częścią lukrecji jest korzeń. To właśnie on zawiera duże dawki glicyryzyny, a także inne substancje stanowiące o wyjątkowych właściwościach tej rośliny.
Lukrecja jest znana ludzkości od wieków. Opisy jej leczniczego działania znajdują się w grobowcu egipskiego faraona Tutanchamona, a także na sumeryjskich tabliczkach liczących około 3 tysięcy lat. Korzystali z niej także starożytni Rzymianie i Grecy, a na długo przed nimi (około 2,8 tys. lat przed naszą erą) Chińczycy.
W medycynie ludowej Glycyrrhiza była (i wciąż jest) stosowana jako środek wykrztuśny i przeciwzapalny przy schorzeniach dróg oddechowych, a także antidotum na dolegliwości układu pokarmowego, takie jak wrzody czy zgaga.
Współcześnie jej potencjał leczniczy jest badany i częściowo potwierdzony przez naukowców, aczkolwiek przy okazji są odkrywane również jej liczne działania niepożądane. Wiadomo już między innymi, że nie jest to smakołyk dla osób z nadciśnieniem.
Ze względu na słodki smak oraz podobne wykorzystanie spożywcze, lukrecja jest często mylona z anyżem. Są to jednak dwie zupełnie inne rośliny. Druga z nich zaliczana jest do rodziny selerowatych.
Jakie są odmiany lukrecji?
W botanicznej systematyce lukrecja jest rodzajem, w obrębie którego wyróżnia się aż 36 gatunków. Najbardziej znanym ze wszystkich typów jest lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra L.). To właśnie ona jest najczęściej wykorzystywana w celach leczniczych, kosmetycznych i kulinarnych i stanowi również przedmiot badań i publikacji naukowych.
Oprócz tego wyróżnia się też m.in. lukrecję chińską (Glycyrrhiza uralensis) czy najeżoną (Glycyrrhiza echinata) oraz przeszło trzydzieści innych, których nazwy nie są nawet przetłumaczone na język polski. Ich właściwości nie są dobrze poznane.
Uwaga: niektóre ze spotykanych nazw nie odnoszą się do gatunków czy odmian lukrecji jako takiej, lecz produktów z niej wytwarzanych. Tak jest choćby w przypadku słonej lukrecji, przysmaku popularnego w krajach skandynawskich, którego charakterystyczny cierpki smak związany jest z obecnością chlorku amonu.
Z kolei czarna lukrecja, to pojęcie na wskroś potoczne, odnoszące się do barwy cukierków wytwarzanych na bazie wyciągów z tej właśnie rośliny.
Reklama
Uprawa lukrecji. Czy i gdzie rośnie w Polsce?
Czy lukrecja rośnie w Polsce? Na to, by występowała dziko, jest nad Wisłą zbyt zimno. Może jednak być uprawiana w przydomowym ogrodzie.
Jak hodować lukrecję? Jakie warunki należy jej zapewnić? Szybki i stabilny wzrost wymaga przede wszystkim dużej ilości światła, preferowane są więc stanowiska słoneczne, dające namiastkę warunków, w jakich roślina ta bytuje w rejonach śródziemnomorskich. Gleba powinna być żyzna, lekko wilgotna, bogata w wapń, o odczynie obojętnym lub lekko zasadowym.
Lukrecję można sadzić z nasion bezpośrednio do gruntu, co czyni się wiosną. Jednak bardziej preferowaną metodą jest nieco wcześniejsze (przełom zimy i wiosny) przygotowanie tzw. rozsady. Tu w optymalnych warunkach roślina osiągnie pierwszą fazę wzrostu, by później - jako sadzonka - trafić w docelowe miejsce.
Co ważne, ze względu na rozrośnięty system korzeniowy, lukrecję należy sadzić w odpowiednich odstępach (około 50 centymetrów). Z tego też powodu nie bardzo nadaje się ona do hodowli w doniczkach (chyba, że bardzo szerokich i głębokich).
Lukrecja dość dobrze znosi krótkotrwałe susze, ale regularnie podlewana będzie lepiej wzrastać. Jest też odporna na mrozy, choć młode rośliny warto jest przykryć przed zimą.
Jeśli ktoś planuje pozyskiwać korzeń do celów leczniczych lub kulinarnych, należy się liczyć z tym, że będzie to możliwe dopiero po upływie 3-4 lat. Surowiec zbiera się wczesną wiosną lub późną jesienią, zachowując przy tym ostrożność i dbając o to, by nie uszkodzić długich złogów.
W dalszej kolejności korzenie powinny zostać oczyszczone, a następnie zasuszone w zacienionym i przewiewnym miejscu albo w suszarni. Na koniec kroi się je i poddaje mieleniu - właśnie w takiej formie są one sprzedawane jako ziele zwane korzeniem lukrecji (Glycyrrhizae radix). Drugim produktem pozyskiwanym z lukrecji są ekstrakty wodne ze świeżych korzeni i rozłogów (Glycyrrhizae succus).
Reklama
Właściwości lukrecji. Czy jest zdrowa?
Czy lukrecja jest zdrowa? Tak - jej korzeń może być przydatny w leczeniu wielu dolegliwości, aczkolwiek należy też pamiętać o możliwych skutkach ubocznych i związanych z nimi przeciwwskazaniach do jej przyjmowania (szczegóły w dalszej części artykułu).
Swoje właściwości korzeń lukrecji zawdzięcza bogactwu licznych substancji czynnych znajdujących się w jego składzie. Jak dotąd wyizolowano ich około 400.
Do najważniejszych należą:
- saponiny triterpenowe, wśród których wyróżnia się glicyryzyna - mieszanka soli potasowych i kwasu 18 beta-glicyryzynowego. Substancja ta swoją słodyczą nawet pięćdziesięciokrotnie przewyższa cukier spożywczy, dlatego jest czasem używana jako naturalny słodzik. Ma ona też szeroko zakrojone działanie lecznicze.
- flawonoidy, czyli roślinne substancje o szerokim działaniu prozdrowotnym, w tym pochodne flawanonu, chalkonu oraz izoflawonu.
- kumaryny: likumaryna, umbeliferon i herniaryna.
- olejek eteryczny, w składzie którego znajduje się około 30 substancji takich, jak między innymi estragon, geraniol, linalol, salicylan metylu, aldehyd benzoesowy, kwas propionowy, a także aldehydy, alkohole i węglowodory.
- polisacharydy - w tym przede wszystkim kwaśny związek o nazwie glicyryzan GA.
Oprócz tego korzeń lukrecji zawiera też węglowodany (skrobia, sacharoza, glukoza), które objętościowo dominują w jej składzie, a także białka (albumina), aminokwasy (asparagina), alkohol cukrowy (manitol), gumy i żywice, niewielkie ilości lipidów, garbników, fitosteroli oraz witamin z grupy B.
Ze względu na bardzo dużą zawartość cukrów, lukrecja jest kaloryczna (około 375 kcal/100 gramów produktu). Z drugiej strony jest ona używana w niewielkich ilościach, nie działa więc tucząco.
W największym stopniu właściwości lecznicze lukrecji związane są z charakterystyką glicyryzyny. Wykazuje ona działanie między innymi:
- sekretolityczne (rozrzedzające wydzieliny) i wykrztuśne;
- przeciwdrobnoustrojowe i przeciwzapalne, zwłaszcza w obrębie błon śluzowych przewodu pokarmowego.
Natomiast flawonoidy oddziałują rozkurczowo na mięśnie gładkie przewodu pokarmowego oraz oskrzele.
Te właściwości są najlepiej znane, ale to zdecydowanie nie wszystko.
Reklama
Działanie lukrecji. Na co pomaga?
Na co pomaga korzeń z lukrecji? Wyniki badań naukowych pokazują, że działanie lecznicze ekstraktu z podziemnych części tej rośliny jest bardzo szerokie.
Może on wspierać organizm w walce z takimi dolegliwościami, jak:
- choroba wrzodowa żołądka;
- zapalenie jelit;
- zakażenie Helicobacter Pylori;
- zgaga towarzysząca refluksowi żołądkowo-jelitowemu;
- Infekcje wirusowe i bakteryjne górnych dróg oddechowych, od przeziębienia, po covidzie;
- inne schorzenia objawiające się silnym kaszlem, takie jak astma;
- problemy dermatologiczne: trądzik, łuszczyca czy egzema;
- uciążliwości związane z napięciem przedmiesiączkowym oraz menopauzą;
- osteoporoza, zwłaszcza związana ze zmianami hormonalnymi.
Lukrecja na żołądek i jelita
Czy lukrecja pomaga na żołądek? Tak. Korzeń lukrecji działa przeciwzapalnie na błony układu pokarmowego, a także wspiera gojenie się jego owrzodzeń. Jest też skuteczny przeciw bakteriom Helicobacter Pylori.
Używanie lukrecji na żołądek i jelita ma wielowiekową tradycję - to jedno z najstarszych zastosowań tej rośliny w medycynie naturalnej, aczkolwiek dopiero współcześnie wiadomo, na czym dokładnie polega jej aktywność.
Działanie przeciwwrzodowe zostało potwierdzone naukowo. Jedno z badań przeprowadzonych na szczurach wykazało, że u zwierząt narażonych wcześniej na szkodliwe działanie dużych dawek niesteroidowych leków przeciwzapalnych (aspiryna i ibuprofen), ekstrakty z lukrecji przyspieszyły odnowę śluzówki dróg pokarmowych.
Sprawdzono też działanie odwaru z tego surowca - wprawdzie nie wpływał on na chorobę wrzodową, ale wyraźnie spowalniał produkcję kwasu solnego w żołądku.
Co niezwykle istotne, lukrecja hamuje wzrost populacji bakterii Helicobacter pylori, które odpowiadają za liczne schorzenia układu pokarmowego, w tym między innymi wrzody, zapalenie żołądka, a nawet nowotwory.
Ograniczenie wydzielania kwasów żołądkowych jest korzystne nie tylko w kontekście choroby wrzodowej, ale również refluksu. W przebiegu tego zaburzenia dochodzi bowiem do zarzucania treści zalegających w żołądku w górę układu pokarmowego. Jeśli są one silnie zakwaszone, dochodzi do silnych podrażnień błon śluzowych przełyku, w konsekwencji czego pojawia się tak zwana zgaga (uczucie palenia).
Badanie na myszach wykazało z kolei, że zawarta w lukrecji glicyryzyna może ograniczać stany zapalne okrężnicy (jelita grubego), regulując proces wytwarzania cytokin pro- i przeciwzapalnych.
Wyniki innego z doświadczeń wskazują na to, że wyciągi z korzeni lukrecji zwiększają wydzielanie tzw. sekretyny, będącej ważnym regulatorem trawienia i innych procesów zachodzących w układzie pokarmowym.
Hormon ten pobudza trzustkę do produkcji soków trawiennych. Hamuje też perystaltykę, dzięki czemu składniki pokarmowe dłużej pozostają w jelitach i są skuteczniej przetwarzane oraz wchłaniane.
Oprócz tego naukowcy wspominają też o potencjalnym działaniu hepatoprotekcyjnym, czyli ochronnym dla wątroby.
Lukrecja na COVID-19 i przeziębienie
Lukrecję stosuje się też na przeziębienie i inne infekcje dróg oddechowych objawiające się kaszlem, zarówno wirusowe, jak też bakteryjne. Przydatność może ona wykazać również u osób cierpiących na astmę. Także i w tej materii naukowcom udało się poznać szereg konkretnych oddziaływań składników zawartych w korzeniu tej rośliny.
Kluczowe znaczenie mają między innymi właściwości sekretolityczne i wykrztuśne glicyryzyny. Wspiera ona produkcję śluzu, a jednocześnie rozrzedza wydzielinę i ułatwia jej wydalanie z organizmu. Prowokując pożyteczny mokry kaszel wspiera zatem oczyszczenie dróg oddechowych.
Jednocześnie wyciągi z lukrecji mogą hamować bezproduktywny, męczący kaszel suchy, działając na jego ośrodki zarówno ośrodkowo (w mózgu), jak też obwodowo (w układzie oddechowym) - właściwości takie wykazują różne substancje, w tym likwirytyna i likwirytygenina.
Istotne są też właściwości przeciwzapalne oraz przeciwbakteryjne - wykazuje się skuteczność przeciwko różnym szczepom bakterii, w tym gronkowcom złocistym (Staphylococcus aureus), będącym czynnikiem sprawczym takich schorzeń, jak zapalenie płuc czy zapalenie zatok.
Jeszcze więcej mówi się o działaniu przeciwwirusowym lukrecji. W ostatnim czasie wykazano w czasie badań in vitro (na komórkach znajdujących się poza ustrojem), że wpływając na różne mechanizmy, hamuje ona wnikanie lub replikację takich patogenów, jak:
- RSV (syncytialny wirus oddechowy, odpowiedzialny za infekcje górnych i dolnych dróg oddechowych, zwłaszcza u dzieci),
- koronawirus SARS CoV-2, odpowiedzialne za pandemie COVID-19,
- HIV-1 (wirus nabytego niedoboru odporności, prowadzący do AIDS),
- VSV (wirus pęcherzykowego zapalenia jamy ustnej).
Lukrecja w kosmetyce
Zawarta w lukrecji glicyryzyna jest też ważnym składnikiem wielu preparatów kosmetycznych oraz dermatologicznych. Wykazuje ona właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, oczyszczające, przeciwutleniające, sebostatyczne, nawilżające, łagodzące, odświeżające, chłodzące, rozświetlające, aromatyzujące oraz antyalergiczne.
Dzięki temu znajduje zastosowanie w produkcji takich kosmetyków, jak:
- żele na trądzik młodzieńczy i różowaty,
- preparaty na łuszczycę i egzemę,
- szampony i odżywki do włosów przetłuszczających się,
- produkty łagodzące podrażnienia po goleniu,
- kremy do twarzy, w szczególności do pielęgnacji skóry dojrzałej, wrażliwej i podrażnionej,
- kosmetyki rozświetlające skórę oraz wyrównuje przebarwienia,
- produkty do pielęgnacji skóry po oparzeniach słonecznych,
- preparaty antycellulitowe,
- dezodoranty pod pachę i do stóp,
- płyny do kąpieli i pod prysznic,
- kosmetyki do masażu,
- preparat do higieny jamy ustnej,
- pomadki do ust.
Na co jeszcze stosować lukrecję?
Czy lukrecja pomaga na cukrzycę? Takie informacje pojawiły się w internetowej przestrzeni w związku z doniesieniami niemieckich naukowców. Odkryli oni, iż przeciwcukrzycowe działanie mają znajdujące się w jej korzeniu substancje zwane amorfrutynami.
W rzeczywistości jednak ich zawartość w lukrecji jest tak znikoma, że spożywanie jej korzenia w jakiejkolwiek formie nie będzie mieć żadnego praktycznego znaczenia. Co więcej, może to być działanie szkodliwe, jako że roślina ta ma wysoki indeks glikemiczny, jest zatem niewłaściwa dla diabetyków.
Stosuje się niekiedy lukrecję na odchudzanie. Czy jest to uzasadnione? Znajdujące się w jej składzie substancje mogą nieco redukować odkładanie się tkanki tłuszczowej. Poza tym duża jej słodkość sprawia, że może być używana jako słodzik w znacznie mniejszych ilościach niż cukier. W związku z tym, mimo dużej teoretycznie kaloryczności, nie jest bynajmniej tak tucząca, jak sacharoza.
Lukrecja, a dokładniej mówiąc zawarta w niej glicyryzyna, może wpływać na stężenie i działanie hormonów płciowych, zarówno żeńskich, jak też męskich. Z tego powodu zaleca się niekiedy jej stosowanie na menopauzę czy zespół napięcia przedmiesiączkowego.
Glicyryzyna prawdopodobnie oddziałuje na żeńskie estrogeny, zwiększając ich działanie, gdy ich stężenie jest niewielkie i hamując aktywność, gdy jest ich dużo.
Innym podejrzanym mechanizmem jest hamowanie rozkładu progesteronu. Substancja ta powoduje też obniżenie poziomu testosteronu, co może być zarówno działaniem pożądanym, jak też niepożądanym.
Działanie przeciwdrożdżakowe (skuteczność przeciw Candida albicans) sugeruje, że lukrecja może być stosowana przez pacjentów zmagających się z grzybicą. Do tego należy wspomnieć o działaniu przeciwpróchniczym i zapobiegającym infekcjom jamy ustnej, związanym z aktywnością przeciwbakteryjną wyciągów z korzenia tej rośliny (skuteczność m.in. przeciw Streptococcus mutans, Actinomyces viscosus, Str. anguis, Enterococcus faecalis).
Zawarte w lukrecji substancje takie, jak formononetyna, glabrydyna oraz kwas 18β-glicyryzynowy pozwalają upatrywać w lukrecji naturalnego sprzymierzeńca w walce z osteoporozą, czyli chorobą polegającą na zmniejszeniu gęstości kości.
Schorzenie to, choć dotyka tkankę kostną, może mieć związek ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi u kobiet po menopauzie i będącymi efektem ustania funkcji jajników.
Badania na szczurach wykazały, że formononetyna hamowała rozwój osteoporozy u zwierząt poddanych owariektomii (usunięcie jajników). Ma to związek z podobieństwem tej substancji do hormonu płciowego 17β-estradiolu. Z tego też względu jest ona uznawana za fitoestrogen.
To nie jedyne oddziaływania na układ hormonalny człowieka. Wiadomo też, że glicyryzyna hamuje działanie enzymu dehydrogenazy 11-β-dehydroksysteroidowej, który inaktywuje produkowany w nadnerczach kortyzol, zwany hormonem stresu.
To również jest działanie, które może mieć dwojaki charakter. Kortyzol ma silne działanie przeciwzapalne oraz zwiększa produkcję glukozy w sytuacjach stresowych, co na krótką metę jest dobre (aktywizuje do działania), na długą zaś - złe (może stanowić podłoże różnych schorzeń).
Reklama
Jak stosować lukrecję? Dawkowanie i preparaty
Jak stosować korzeń lukrecji w praktyce? Można z niego przygotowywać napary, syropy, nalewki lub też przyjmować w postaci suplementów diety, a także różnych słodyczy.
Ze względu na silne działanie i możliwe skutki uboczne, dawkowanie lukrecji jest ograniczone do stosunkowo niewielkich ilości. Przyjmuje się, iż dziennie nie należy spożywać porcji większych niż 5-15 gramów (K. Kucharska-Ambrożej), co odpowiada jednej do trzech łyżeczek suszu pozyskiwanego z korzenia tej rośliny.
Przeciętna zawartość glicyryzyny wynosi w takim przypadku 200-600 miligramów. Co ważne, w przypadku różnego typu ekstraktów zawartych w kapsułkach czy kroplach, które mają silnie skoncentrowany skład, ilości te mogą być znacznie mniejsze - w takich przypadkach należy się kierować wskazaniami zawartymi na opakowaniach i nigdy nie przekraczać rekomendowanych dawek.
Warto też pamiętać, że lukrecja nie powinna być stosowana dłużej niż 4-6 tygodni.
Lukrecja do picia
Najprostszą i najbardziej popularną formą konsumpcji tego ziela jest picie naparów. Parzenie herbatki z lukrecji nie odbiega od tego, jak to się robi w przypadku dziesiątek innych podobnych napojów.
Mniej więcej łyżeczkę suszonego surowca należy zalać gorącą (ale nie wrzącą) wodą, a następnie pozostawić na 5-10 minut pod przykryciem. Dla smaku można dodać cytrynę. Ze względu na dużą słodycz glicyryzyny, nie jest konieczne dodatkowe dosładzanie.
Przed spożyciem naparu warto jest przecedzić, zostawiając na siatce sitka resztki rośliny. Herbata z lukrecji najczęściej używana jest na problemy gastryczne. W takiej formie może być spożywana nawet 3 razy na dobę, jednak nie dłużej niż 1-1,5 miesiąca.
Natomiast na infekcje objawiające się kaszlem lepiej nadaje się syrop z lukrecji, który również można przygotować samodzielnie. W tym celu należy zalać suszony korzeń wodą (w stosunku około 1:10), a następnie całość gotować na „małym ogniu”, aż do częściowego odparowania cieczy i zgęstnienia mikstury.
Uzyskany w ten sposób preparat można wzbogacić smakowo dodając zakwaszającą cytrynę lub zwiększając dawkę słodyczy miodem.
Uwaga: jeśli syrop jest stosowany na kaszel, a dolegliwości w ciągu tygodnia nie ustępują, zaleca się przerwanie kuracji i konsultację z lekarzem.
Można też sporządzić nalewkę z lukrecji. Jej przygotowanie warto zacząć od drobnego zmielenia suszu. Uzyskany pył umieszcza się na dnie słoika i zalewa się 40-procentową wódką. Następnie naczynie należy szczelnie zakręcić i odstawić na 2 do 4 tygodni.
W międzyczasie słojem warto co kilka dni energicznie potrząsać. Po upływie zalecanego czasu nalewkę przecedza się przez drobne sito lub gazę i przelewa do butelki z ciemnego szkła.
Co ważne - jest to napój alkoholowy, a więc jest przeznaczony wyłącznie dla osób dorosłych. Zaleca się też, by spożywać go w niewielkich ilościach.
Tabletki, kapsułki, cukierki i krem z lukrecją. Co jeszcze?
Cukierki z lukrecją lub o jej smaku nie cieszą się w Polsce wielką popularnością, natomiast ich wyrazisty smak jest uwielbiany przez mieszkańców kilku innych rejonów Europy.
Są przysmakiem w Skandynawii, Holandii czy Niemczech. Tam też konsumowane są żelki. Słodycze te zazwyczaj są czarne, co jest efektem działania naturalnego barwnika.
Ekstrakty z lukrecji sprzedaje się też w postaci suplementów diety. Dostępne są w kapsułkach lub kroplach. Te drugie można przyjmować doustnie, ale można również aplikować na ciało, na przykład w ramach kuracji przeciwtrądzikowej czy na rozstępy.
Do zastosowań zewnętrznych przeznaczone są też olejki i kremy. Istnieją również pasty do zębów o smaku lukrecji, mające działanie nie tylko przeciwpróchnicze, ale też wybielające.
Jak smakuje lukrecja? Z czym ją łączyć?
Smak lukrecji jest bardzo charakterystyczny i specyficzny, dlatego przysmak ten uchodzi za kontrowersyjny. Przez jednych jest uwielbiany, dla innych jest trudny do zaakceptowania.
Najczęściej opisywany jest jako intensywny, ziołowy i słodko-gorzki. Mimo silnej słodyczy zawiera wytrawne nuty. Sama glicyryzyna, której walory dominują w tej mieszance, jest nawet pięćdziesiąt razy słodsza, niż cukier, jednak inne składniki sprawiają, że kompozycja smakowa jest wybitnie nieoczywista.
Osoby, które nie lubią lukrecji, mówią czasem, iż jest ona mdła i niesmaczna, cechująca się dziwnym, nieco chemicznym posmakiem. Wiele w tym aspekcie zależy od predyspozycji indywidualnych, ale też uwarunkowań kulturowych - zdecydowanie większym uznaniem lukrecja cieszy się w krajach Europy Północno-Zachodniej zamieszkiwanych przede wszystkim przez społeczności o rodowodzie germańskim. Natomiast w państwach takich jak Polska, jest ona produktem niszowym.
Jeśli chodzi o zastosowana w przemyśle spożywczym i domowych kulinariach, zwykle używana jest jako przyprawa do aromatyzowania wyrobów cukierniczych i ciastkarskich, czasem dodaje się ją też do zup, sosów i sałatek, gdzie stanowi słodki akcent.
W ciastach dobrze komponuje się z truskawkami. W naparach jest łączona z imbirem, miętą, a czasem także piwonią. Składniki te nie tylko uzupełniają jej smak, ale też zapewniają komplementarne działania prozdrowotne, przydatne w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych czy schorzeń żołądka i jelit.
Reklama
Lukrecja w ciąży i dla dzieci. Jakie są przeciwwskazania?
Lukrecja nie jest zielem dla każdego, nie tylko ze względu na kontrowersyjny smak. Dużo istotniejsze są przeciwwskazania czysto medyczne. Korzeń tej rośliny nie powinien być stosowany przez:
- kobiety w ciąży oraz karmiące piersią,
- dzieci (przynajmniej do końca 4 roku życia),
- osoby cierpiące na schorzenia wątroby z zastojem żółci oraz przy marskości tego narządu,
- pacjentów z niewydolnością nerek oraz nadciśnieniem tętniczym.
Co istotne, lukrecja wchodzi w interakcje z wieloma lekami - może nasilać lub osłabiać ich działanie, a także potęgować występowanie ewentualnych skutków ubocznych. Dotyczy to między innymi popularnych preparatów: przeciwbólowych, glikokortykosteroidów, leków nasercowych i moczopędnych, a także hormonalnych.
Warto podkreślić, że lukrecja wpływa na działanie tabletek antykoncepcyjnych. Może obniżać skuteczność ich działania i tym samym zwiększać ryzyko zajścia w nieplanowaną ciążę.
Tradycyjnym przeciwwskazaniem jest uczulenie na którykolwiek ze składników produktu. Lukrecja zawiera białka, zatem potencjalnie może powodować reakcję alergiczną (choć jest to rzadkością).
Lukrecja w ciąży i podczas karmienia piersią
Czy można lukrecję stosować w ciąży, na przykład w składzie herbaty łagodzącej nieprzyjemne objawy żołądkowo-jelitowe? Nie, lepiej tego nie robić. Jest to dalece niewskazane z wielu powodów. Wiadomo, że glicyryzyna przenika przez łożysko i może wywoływać bardzo poważne komplikacje. Jedną z nich jest zaburzenie rozwoju samego łożyska. Poza tym możliwe są negatywne oddziaływania na rozwój mózgu płodu oraz inne aspekty związane z budową i funkcjonowaniem układu nerwowego.
Dużą dawkę wiedzy w tej materii dostarczają dane opublikowane przez naukowców w Finlandii, gdzie lukrecja jest jednym z narodowych przysmaków. Już w 2009 roku uczeni badający grupę ośmiolatków zauważyli, iż te dzieci, których matki jadły dużo lukrecji w ciąży, wyróżniają się na tle swoich rówieśników ubogim słownictwem oraz wyraźnie obniżoną zdolnością zapamiętywania.
Prawie dekadę później ten sam zespół badawczy przyjrzał się dokładniej skutkom spożywania słodkiego przysmaku przez ciężarne kobiety, a wyniki tej analizy zostały opublikowane na łamach American Journal of Epidemiology
Grupę 378 jedenastolatków sprawdzono między innymi pod kątem ilorazu inteligencji. Te, które w czasie życia płodowego otrzymywały od swoich matek dużą dawkę lukrecji, wypadały znacznie gorzej w testach poznawczych sprawdzających myślenie, percepcję, skupienie uwagi, rozwiązywanie problemów i zdolność podejmowania decyzji.
Oszacowano, że są to różnice na poziomie od 2 do nawet 7 punktów na skali IQ. Ale to nie wszystko. Badania wykazały również, że spożycie lukrecji przez ciężarne kobiety zwiększało prawdopodobieństwo wystąpienia u potomstwa ADHD lub podobnych zaburzeń objawiających się między innymi nadpobudliwością oraz deficytem uwagi. Kolejną z konsekwencji przypisywanych działaniu lukrecji w czasie życia płodowego, było szybsze dojrzewanie płciowe zauważone u młodych dziewcząt.
Finowie ustali przy okazji pewne normy spożycia lukrecji w ciąży. Uznali oni, że niebezpieczeństwo nasila się po przekroczeniu dawki glicyryzyny o wielkości 500 mg. Jednak nie dziennie, a tygodniowo. Można więc w uproszczeniu podać, że jest to kilka - kilkanaście razy bardziej restrykcyjna rekomendacja, niż zalecenia formułowana dla ogółu populacji.
Tak szczegółowo nie zbadano bezpieczeństwa stosowania lukrecji w czasie karmienia piersią, wyraźnie jednak zaleca się, by w tym szczególnym okresie życia również nie używać tego produktu lub też robić to w minimalnych ilościach.
Lukrecja dla dzieci
Lecznicza herbatka z lukrecji dla dzieci? Na kolki i kaszel u niemowlaka? To również jest odradzane przez specjalistów. Przyczyną tego jest brak stosownych badań odnośnie bezpieczeństwa stosowania w najmłodszej grupie wiekowej, a także ogólna znajomość potencjalnych skutków ubocznych w zbiciu z wiedzą o niedojrzałości układu pokarmowego maluchów.
W związku z powyższym rekomenduje się niepodawanie lukrecji w jakiejkolwiek formie maluchom do 4 roku życia. Niektórzy eksperci idą jeszcze dalej, stawiając cezurę wiekową nawet na poziomie 18 lat.
Reklama
Skutki uboczne stosowania korzenia lukrecji
Choć znane są jej prozdrowotne właściwości, wiele osób pyta, czy lukrecja jest szkodliwa. Tak - stosowana w większych dawkach oraz wbrew przeciwwskazaniem może powodować skutki uboczne. Niekiedy tylko nieprzyjemne, w innych przypadkach niebezpieczne.
Jednym z najpoważniejszych działań niepożądanych jest przyspieszone wypłukiwanie potasu i związana z tym hipokaliemia. Prawdopodobnie utrata tego właśnie pierwiastka, spowodowana nadmierną i regularną konsumpcją cukierków z czarną lukrecją, doprowadziła do śmierci 54 letniego mieszkańca stanu Massachusetts w USA.
Mężczyzna ów spożywał lukrecję wprawdzie tylko przez trzy tygodnie, ale za to w ilości 1,5 paczki cukierków dziennie. Jego przypadek został opisany w prasie naukowej i nagłośniony przez media w różnych częściach świata.
Inną możliwą konsekwencją są obrzęki, do których przyczynia się zatrzymywanie w organizmie większych ilości wody i jonów sodowych.
Czy lukrecja podnosi ciśnienie? Tak. Długotrwałe spożywanie wyciągów z tej rośliny może powodować rozwój nadciśnienia oraz będącej jego następstwem encefalopatii, czyli zespołu uszkodzeń i zaburzeń pracy mózgu.
Inną z potencjalnych konsekwencji kardiologicznych jest zaburzenie rytmu serca, a także osłabienie mięśnia sercowego. Naukowcy wspominają też o możliwej ostrej niewydolności nerek.
Co ważne, prawdopodobieństwo wystąpienia objawów niepożądanych rośnie w sytuacji, gdy lukrecja jest regularnie spożywana wraz z tabletkami antykoncepcyjnymi.
Cena korzenia lukrecji. Gdzie go kupić?
Ceny lukrecji są bardzo zróżnicowane.
Suszony lub mielony surowiec nadający się do przygotowywania między innymi herbaty czy syropu, kosztuje około 6-7 zł za 50 gramów, kilkanaście złotych za 100 gramów i nieco więcej za opakowania o gramaturze 200-250 g.
Ekstrakty w postaci suplementów są stosunkowo drogie. Za 60 kapsułek trzeba zapłacić w granicach 40-60 złotych. Podobne są ceny kropli w buteleczkach o pojemności 50 ml.
Gdzie kupić lukrecję? Produkty tego typu są dostępne w sklepach ze zdrową żywnością i suplementami diety, czasem także w drogeriach i aptekach.
