Jak wygląda majeranek i jak go uprawiać?
Lebiodka majeranek, zwana potocznie majerankiem (łac. Origanum majerana) to popularna przyprawa, której właściwości smakowe doceniła kuchnia śródziemnomorska.
Od dawna również gości na polskich stołach i jest jednym z najbardziej popularnych ziół, uprawianych w naszym kraju. Jej moc nie ogranicza się jednak tylko do walorów smakowych. Ziele majeranku posiada szereg właściwości leczniczych.
Majeranek w formie przyprawy dotarł do Europy (początkowo do krajów nad Morzem Śródziemnomorskim) z Indii, gdzie traktowany był jako roślina święta, używana w obrzędach religijnych. Rzymianie uważali, że sprzyja miłosnym zaklęciom, Grecy używali go w czasie zaślubin, jako symbol szczęścia. Sprowadzony przez Arabów, do Europy Zachodniej zawitał dopiero w XVI wieku.
Nazwa tego zioła pochodzi od słowa „mariamie”, co po arabsku oznacza niewiędnący i trwały. Szybko odkryto jego właściwości lecznicze.
Jak wygląda majeranek? Majeranek to zielona roślina z prosto wzniesionymi i rozgałęzionymi łodygami, które w dolnych partiach silnie drewnieją.
Wysokość majeranku dochodzi do 30 cm. Jego kwiaty są drobne i białe, połączone w gęste kwiatostany, najczęściej złożone z 3-6 kulistych główek na szczytach pędu. Jasnozielone drobne liście majeranku przybierają owalny kształt i charakteryzują się specyficznym delikatnym w dotyku „omszeniem” na powierzchni. Ogonki liściowe tej rośliny są bardzo krótkie.
Zioła majeranku aromatycznie pachną, podobnie jak tymianek czy bazylia. Smak majeranku to lekko gorzka, korzenna nuta. W ogrodzie kwitnie od czerwca do pierwszych przymrozków, ale możemy go śmiało sadzić w doniczkach i trzymać na nasłonecznionym balkonie lub parapecie.
Reklama
Jak uprawiać majeranek i jak go suszyć?
Zioła majeranku lubią słońce i teren osłonięty od wiatru. Najlepiej rosną w żyznych i przepuszczalnych glebach, często spulchnianych i nawadnianych.
Roślina jest ciepłolubna, ale nie ma zbyt dużych wymagań, wystarczy spełnić kilka warunków.
Kiedy siać majeranek? Najlepiej na wiosnę po zakończeniu mrozów - na przykład pod koniec kwietnia. A jak siać majeranek? Nasiona musimy delikatnie ugnieść na ziemi, pamiętając o tym, aby nie przykrywać ich ziemią.
Jak siać majeranek w doniczce? To dobry pomysł, aby mieć go na wyciągnięcie ręki do wzbogacania smaku potraw. Powinniśmy pamiętać, aby nasza doniczka posiadała odpływ i warstwę drenażu. Nie możemy też zapomnieć o obracaniu doniczki z każdej strony w kierunku słońca. Taka czynność gwarantuje równomierny wzrost rośliny.
Jak sadzić majeranek? W przypadku sadzenia rozsady (młodych roślin, które wyrosły po wysianiu w szklarniach i są przeznaczone do sadzenia na stałe w gruncie) należy zachować odstęp do 15 cm między poszczególnymi roślinami i do 70 cm między rzędami. Sadzonki umieszczamy w ziemi na takiej samej głębokości, jak w pojemnikach w szklarni.
Kiedy zbierać majeranek? Zbieranie lebiodki majeranku możliwe jest po 2-3 miesiącach od posadzenia. Pamiętajmy, aby robić to jeszcze przed otwarciem kwiatów. Ta zasada gwarantuje nam najlepszy smak majeranku, który już po otwarciu kwiatów staje gorzki.
Jak ścinać majeranek? Nie wyrywamy liści majeranku, a przycinamy całą łodygę. Najlepiej odciąć jedną trzecią jej wysokości w górnej części. A jak go pielęgnować? Nie wymaga on szczególnej pielęgnacji, dlatego też jest często polecany początkującym ogrodnikom.
Podlewa się go okazyjnie, wcześnie rano, aby roślina miała czas na wyschnięcie na słońcu. Uwaga - nie podlewamy go z góry, aby nie doprowadzić do problemów z grzybami.
Jak suszyć majeranek? Ścięty majeranek można suszyć na kilka sposobów. Najprostszą metodą jest związanie kilku łodyg (maksymalnie 10) i zawieszenie “do góry nogami” w ciepłym i ciemnym pomieszczeniu.
Drugim sposobem jest powieszenie bukietu na zewnątrz w zacienionym miejscu. Jest to dość ważne, bowiem nasz majeranek na słońcu wyblaknie i straci substancje aromatyczne. Suszenie trwa do 14 dni. Potem wystarczy już rozgnieść go palcami i wsypać do ciemnego słoika. Zalecany maksymalny okres przechowywania to rok.
Kolejnym sposobem jest suszenie majeranku w piekarniku lub na suszarce w temperaturze nieprzekraczającej 40 stopni. Oczyszczone zioła należy ułożyć na papierze do pieczenia i suszyć przy otwartych drzwiach piekarnika, aby odparowana wilgoć miała ujście. Taki proces trwa do kilka godzin.
Reklama
Odmiany i różne postaci majeranku
Dwie główne odmiany majeranku to dziki i ogrodowy. Ten pierwszy jest znacznie wyższy, drugi mniejszy i delikatniejszy.
Majeranek może być rośliną jednoroczną lub dwuletnią, a niekiedy ma postać wieloletniej byliny. W Polsce z uwagi na klimat najczęściej uprawiamy formę jednoroczną.
Europejski majeranek ogrodowy występuje, jako:
- liściowy (odmiana francuska) - liczne pędy, barwa mocno zielona i gęste ulistnienie,
- kwiatowy (odmiana niemiecka) - barwa zielono szara, wiele kwiatów, ale mniej pędów.
W kuchni majeranek stosowany jest w postaci świeżej lub suszonej. Rzadko spotykamy całe wysuszone gałązki, dlatego popularną formą jest majeranek otarty, nazywany także mielonym. To suszone listki, oddzielone od gałązek, zmielone lub drobno rozkruszone.
Na przeziębienie wskazany jest najczęściej majeranek parzony, przygotowywany głównie z suszonej rośliny. Warto także korzystać z majeranku cytrynowego, który posiada piękny cytrusowy aromat i zdecydowanie poprawia smak przyrządzanych potraw.
Reklama
Jakie właściwości ma majeranek i na co pomaga?
Działanie majeranku opiera się głównie na jego wartościowych substancjach. Ta zielarska roślina jest zbiorem witamin (głównie A, B1, B2 i C), cynku, manganu, fosforu, żelaza, potasu, flawonoidów i magnezu.
Młode pędy majeranku zawierają spore ilości rutyny i karotenu. W skład lebiodki majeranku wchodzą także saponiny oraz białka. Każdy z tych elementów w inny sposób oddziałuje na organizm i wspiera jego leczenie.
Właściwości majeranku to efekt zbioru szczególnie wartościowych składników, zawartych w jego liściach i kwiatach. Ich działanie ma charakter:
- przeciwzapalny,
- przeciwbólowy,
- przeciwbakteryjny,
- przeciwgrzybiczy,
- rozgrzewający,
- rozkurczowy,
- przeciwwirusowy,
- antyoksydacyjny,
- moczopędny,
- przeciwobrzękowy.
Na co pomaga majeranek? Obszar pozytywnego leczniczego działania jest naprawdę bardzo szeroki. Roślina w różnej postaci pomaga na zaburzenia trawienia, bóle gardła, kaszel, katar, migreny czy bóle menstruacyjne. Zalecany jest także w profilaktyce chorób układu krążenia.
Majeranek pozytywnie działa na:
- kaszel suchy - dzięki wykrztuśnemu działaniu doskonale sprawdza się przy tego rodzaju kaszlu i ułatwia oddychanie, dodatkowo udrażniając drogi oddechowe,
- zatoki - oczyszcza je z zalegającej wydzieliny i udrażnia,
- katar - smarowanie maścią z majeranku okolic nosa wspiera oddychanie,
- odchudzanie (głównie napar) - wzmacnia metabolizm i przyspiesza wydzielanie kwasów żołądkowych,
- przeziębienie - rozgrzewa i wzmacnia organizm,
- serce - wspomaga krążenie i obniża ciśnienie,
- gardło - w formie płukanki łagodzi stany zapalne,
- wzdęcia - w zaburzeniach układu trawiennego działa wiatropędnie i rozkurczowo,
- żołądek - poprawia trawienie i zapobiega wrzodom żołądka,
- zgagę - pobudzając wydzielanie soków trawiennych,
- zaparcia - poprzez pobudzanie ruchów jelit,
- refluks - zawarte w majeranku gorycze pobudzają wspieranie enzymów trawiennych,
- cukrzycę - pomocniczo w terapii cukrzycy typu II poprzez obniżanie poziomu cukru we krwi,
- stawy - szczególnie przy bólach reumatycznych i pourazowych.
Reklama
Jakie preparaty z majerankiem są najpopularniejsze?
Forma stosowania majeranku zależy od rodzaju dolegliwości i od oczekiwanych rezultatów. Jedne preparaty są wskazane tylko do użytku wewnętrznego, inne do zewnętrznego.
Napar z majeranku można przygotować, zalewając 1 łyżeczkę suszu szklanką wrzącej wody. Pozostawiając taki napój pod przykryciem przez 10-15 minut ułatwiamy prawidłowe parzenie.
Napar możemy pić, ale także wykorzystywać go inhalacji. Podobnie przygotowujemy herbatę z majeranku, ale w tym przypadku wrzątkiem zalewamy także świeże liście.
Kiedy pić majeranek? Najlepiej zapobiegawczo w okresie jesienno-zimowym, czyli w czasie największego narażenia na infekcji i przeziębienia. Gdy tylko poczujemy, iż dopada nas katar lub kaszel warto wesprzeć się naparem lub herbatką. Dobrze jest także pić majeranek przy problemach trawiennych lub bólach brzucha oraz jako środek hamujący biegunki.
Kolejną formą zastosowania tej rośliny jest syrop z majeranku, który ułatwia oddychanie, ma właściwości rozgrzewające i łagodzące suchy kaszel.
Pozytywne działanie wykazuje również olejek z majeranku. W tej postaci można wykorzystać go do inhalacji w celu udrożnienia dróg oddechowych. Lebiodka sprawdza się także, jako baza do masażu ciała, działając rozluźniająco na obolałe mięśnie.
Warto spróbować majerankowej aromaterapii, aby uspokoić układ nerwowy, odprężyć się po intensywnym dniu i ułatwić zasypianie.
Reklama
Jak zrobić napar, inhalacje i olejek z majeranku?
W warunkach domowych możemy samodzielnie przygotować specyfiki z majeranku. W prosty sposób, bez konieczności posiadania specjalistycznych urządzeń bardzo szybko zrobimy napar, olejek lub herbatę.
Jak zrobić napar z majeranku? Potrzebujemy jednej czubatej łyżki suszonego majeranku i szklanki wody. Przygotowany susz zalewamy wrzątkiem w szklance, przykrywamy i pozostawiamy na 15 minut do całkowitego zaparzenia. Następnie przecedzamy przez sitko lub gazę i dodajemy trochę miodu. Tak sporządzony napar pijemy do 3 razy dziennie po szklance.
W domu robimy także ziołową herbatę. Zaparzony majeranek do picia na bazie jego naturalnych liści pozostawiamy na kilkanaście minut pod przykryciem i po wystudzeniu pijemy. Taki napój rozgrzewa organizm i działa przeciwzapalnie. Do tak przygotowanej herbaty dodajemy niewielką ilość miodu lub cytryny.
Skutecznym sposobem na katar są inhalacje z majeranku. Jak je przygotować? Metoda jest naprawdę prosta - 2 łyżki suszonego majeranku wrzucamy do miski i zalewamy wrzątkiem (około pół litra). Pochylamy nad miską głowę, przykrywamy ją ręcznikiem i wdychamy napar przez 10 minut. Tak zaparzony napar możemy również dodać do odświeżacza powietrza. Unosząca się z niego para udrażnia nos i ułatwia oddychanie.
W okresie przeziębienia dobrze jest pić kilka łyżeczek dziennie syropu z majeranku. Do 2-3 łyżek wcześniej przygotowanego naparu dodajemy czosnek, sok z jednej cytryny i kilka łyżeczek miodu. Po kijku godzinach odcedzamy i pijemy 3 razy dziennie po 1 łyżeczce.
Do smarowania zatok, stawów czy bolesnych miejsc na ciele dobrze sprawdza się olejek z majeranku. Taki produkt należy przygotować wcześniej, ponieważ zanim go użyjemy, musimy trzymać wyprodukowany przez nas olejek przez miesiąc w ciemnym miejscu.
Świeży majeranek zalewamy oliwą z oliwek, zamykamy szczelnie w ciemnym słoiczku i przechowujemy przez wspomniany miesiąc w zacienionym pomieszczeniu. Po tym czasie filtrujemy i stosujemy tylko do użytku zewnętrznego.
Reklama
Przeciwwskazania do stosowania majeranku i skutki uboczne
Wyroby z majeranku należy zawsze używać zgodnie z zaleceniami producentów poszczególnych preparatów. Nadmiar majeranku może zaszkodzić i wywołać negatywne skutki dla organizmu.
Przeciwwskazaniami do zastosowania majeranku są:
- niskie ciśnienie tętnicze krwi,
- uczulenie na majeranek,
- choroby układu krążenia, jak zakrzepica,
- wiek poniżej 6 lat, szczególnie niebezpieczny może być majeranek na kaszel dla dzieci w postaci inhalacji.
Przeciwwskazaniem do korzystania z preparatów na bazie majeranku jest w wielu przypadkach ciąża, szczególnie w sytuacji braku wcześniejszych uzgodnień z lekarzem.
Za duża ilość majeranku podanego w ciąży na przeziębienie może wywoływać działania odurzające i negatywnie wpływać na układ nerwowy kobiety. Nie należy jednak całkowicie odrzucać stosowania tego zioła, ale warto zawsze skonsultować się z lekarzem prowadzącym ciąże.
Ta sama sytuacja dotyczy kobiet karmiących piersią. Wątpliwości budzi stosowanie lebiodki w postaci herbatek, naparów czy olejku, a majeranek w formie kapsułek może w skrajnych przypadkach wywołać nawet skurcze macicy. Przyszłe mamy mogą jednak dodawać majeranek w postaci przyprawy do potraw.
Nieprawidłowości pojawiają w sytuacjach nadmiernego przyjmowania lebiodki majeranku.
Skutkami ubocznymi działania majeranku mogą być:
- bóle głowy,
- stany depresyjne,
- zmiany skórne,
- zaburzenia żołądkowo-jelitowe.
Gdy przyjmujemy majeranek, pamiętajmy o stosowaniu szczególnej ochrony na skórę przed słońcem. Lebiodka wykazuje działanie fotouczulające i powoduje przebarwienia oraz zmiany pigmentacyjne, trudne do usunięcia.
Zastosowanie majeranku w kuchni. Do czego pasuje?
Do czego dodać majeranek, aby wzbogacić smak potraw? We Włoszech dodawany jest do pizzy, makaronów, zup kremów, drobiu i jagnięciny, w Niemczech do kiełbasy i sznycli, a w Grecji do sałatek i ryb.
Ta przyprawa pasuje nie tylko do dań kuchni śródziemnomorskiej, ale także idealnie nadaje się do dań w naszej polskiej kuchni.
Zastosowanie majeranku sprawdza się przy przygotowywaniu:
- baraniny,
- kiełbasy,
- golonki,
- schabu,
- zup, jak grochówka czy żurek,
- mięsnych sosów,
- fasolki po bretońsku,
- pasztetów,
- wędlin,
- ziemniaków zapiekanych z serem,
- pyz z mięsem.
Świeży majeranek dodajemy w ostatniej fazie gotowania, aby zachować jego delikatny aromat. W postaci suszonej dodajemy go już na początku przyrządzania potrawy z uwagi na silny aromat suszonych ziół.
Czym zastąpić majeranek? Podobne zioła
Czym zastąpić majeranek? Dobrym zastępcą majeranku jest oregano, ale musimy pamiętać, iż ma ono bardziej pikantny i wyrazisty smak, natomiast lebiodka jest o wiele słodsza.
Jak odróżnić oregano od majeranku? Oba zioła należą do rodziny mięty i przede wszystkim różnią się zapachem. Majeranek ma delikatny i kwiatowy zapach oraz słodki smak, a oregano pachnie bardziej wyraziście i smakuje gorzko-pikantnie.
Kolejnymi zamiennikami majeranku są także:
- bazylia, która jest bardziej aromatyczna i lekko pikantna,
- rozmaryn,
- tymianek, który jest gorzki, dlatego warto dodawać go w niewielkiej ilości,
- szałwia, która ma słodki smak, ale z lekką nutą goryczy,
- estragon, który ma gorzko słodki smak i podobne cechy aromatyczne,
- cząber, który smakuje pieprzowo z nutą majeranku,
- macierzanka, która posiada korzenno-gorzkawy smak.
Zastosowanie majeranku w kosmetyce
Majeranek ma szerokie zastosowanie w kosmetyce, dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i przeciwbakteryjnym. Z tego powodu jest często zalecany do stosowania na trądzik.
Wspiera także działanie kosmetyków, których zadaniem jest leczenie stanów zapalnych skóry i gojenie ran. Kremy z dodatkiem lebiodki wzmacniają naczynia krwionośne i łagodzą skórę, borykającą się z problemami łuszczycy.
Naturalne kremy majerankowe regenerują zrogowaciałą i przesuszoną skórę. Substancje zawarte w takim produkcie koją skórę i wyrównują jej koloryt. Majeranek jest często dodawany do kosmetyków, których zadaniem jest łagodzenie przebarwień.
Olejki majerankowe są także idealnym dodatkiem do kąpieli oraz składnikiem płynów do płukania jamy ustnej. Majeranek stosowany na włosy wzmacnia ich włókna kolagenowe, dzięki zawartości rutyny. Włosy dzięki temu stają się sprężyste i bardziej elastyczne. Dodatkowo lepiej się układają i nie plączą.
Jaka jest cena majeranku?
Cena suszonego majeranku waha się pomiędzy 7 a 10 zł za 500 g. Korzystniej jest kupować zioła w większych opakowaniach.
Cena za kg to przedział pomiędzy 15 a 19 zł. Wysokość ceny może zależeć od rodzaju metody suszenia, jakiej jest majeranek poddawany.
Olejek z majeranku kosztuje pomiędzy 15 a 45 zł za 10 ml. Najdroższe są olejki w 100 proc. naturalne, certyfikowane i pochodzące z ekologicznych upraw majeranku.
Lebiodkę możemy kupić w sklepach zielarskich (stacjonarnych i internetowych), ze zdrową żywnością, marketach spożywczych lub agro marketach.
