Jak wygląda mak polny?
Mak polny (nazwa łacińska: Papaver rhoeas L.), zwany też niekiedy dzikim, wiejskim lub zwyczajnym, jest rośliną jednoroczną z rodziny makowatych. Wywodzi się z Azji, obecnie jednak rośnie w różnych częściach świata.
W Polsce jest pospolity, zadomowił się tu już kilka tysięcy lat temu. Porasta pola uprawne, będąc pośród zbóż chwastem, spotykany jest też na łąkach. Nie jest gatunkiem chronionym. Wśród rolników uchodzi za chwat szkodzący uprawom.
Większość osób kojarzy przede wszystkim jego piękne kwiaty. Mają one intensywnie czerwoną barwę z charakterystyczną czarną plamką u nasady każdego z czterech listków. Osiągają średnicę w granicach 5-10 centymetrów. Wewnątrz znajduje się słupek otoczony pręcikami. Owoce mają postać torebek wypełnionych nasionami. Liście maku są szarozielone, ostro ząbkowane i lekko owłosione. Łodyga ma wysokość do 90 centymetrów. Wewnątrz jest wypełniona białym sokiem mlecznym.
Przez wieki roślinie tej nadawano wiele znaczeń, związanych w szczególności z bohaterstwem, poświęceniem i śmiercią na polu bitwy, a także przemijaniem.
W kulturze polskiej mak polny symbolizuje przede wszystkim krew żołnierzy poległych pod Monte Casino w czasie II wojny światowej. Podobną symbolikę kwiat ma w Wielkiej Brytanii i Kanadzie. W starożytnym Egipcie przystrajano nim grobowce faraonów, w Biblii zaś jego kruchość stanowiła metaforę ulotności ludzkiego życia.
Reklama
Różnice między makiem lekarskim a polnym
Mak polny bywa niekiedy mylony z lekarskim. Rośliny te należą do tej samej rodziny makowatych, jednak mimo pozornych podobieństw bardzo wiele je dzieli.
Jeśli chodzi o sam wygląd, maki polne są o około 30 cm niższe. Ich makówki są drobniejsze i nie tak kuliste, lecz bardziej podłużne. Kwiaty mają mniejszą średnicę i nie są tak zróżnicowane kolorystycznie - większość okazów kwitnie na czerwono, podczas gdy mak lekarski może przybierać także inne barwy: białą, różową czy fioletową.
Różne są też właściwości obydwu roślin. Dzięki takim składnikom jak morfina oraz inne alkaloidy, mak lekarski wykazuje bardzo silne działanie przeciwbólowe i uspokajające, a także psychoaktywne.
Roślina ta wykorzystywana jest do produkcji bardzo silnych leków, ale też narkotyków. Dlatego jej uprawa w wielu krajach świata, w tym w Polsce, jest nielegalna (poza podmiotami posiadającymi specjalne zezwolenie wydawane do celów farmaceutycznych).
W odróżnieniu od lekarskiego, mak polny ma dużo słabsze działanie, w związku z czym jego zastosowanie jest ograniczone.
Reklama
Nasiona maku polnego. Na czym polega uprawa?
Choć mak polny występuje pospolicie w naturze i bez problemu rozprzestrzenia się samoistnie i spontanicznie (także jako chwast na polach), może być również hodowany, zarówno w ogrodzie jak też w przestrzeniach publicznych.
Z reguły jest wówczas wysiewany z innymi gatunkami kwiatów ozdobnych. Uprawa maku polnego nie jest szczególnie trudna. Roślina ta lubi stanowiska dobrze nasłonecznione. Najlepiej rośnie na glebach żyznych, ale dość suchych i przepuszczalnych, o obojętnym odczynie kwasowo-zasadowym (pH w granicach 6,5 - 7,5) i znacznej zawartości azotu.
Kiedy siać mak polny? Najlepiej na przełomie zimy i wiosny, w marcu, rozsypując nasiona bezpośrednio na ziemi bez większego jej przygotowywania. Kiedy z kolei kwitnie ta roślina? Jeśli wszystko pójdzie dobrze, piękne kwiaty pojawią się pomiędzy majem a sierpniem, wtedy też można je zbierać.
Należy jednak pamiętać, że wcale nie jest to takie oczywiste. Z nasion w krótkim czasie mogą wyrosnąć siewki a później dojrzałe rośliny, ale równie dobrze może nie stać się nic.
Z drugiej strony możliwe też jest, że plony w tym miejscu pojawią się za rok a nawet za kilka, kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. Nasiona mają bowiem umiejętność przeżycia w ziemi przez dłuższy czas. Zdolność do kiełkowania jest zachowana przez trzy-cztery dekady.
Reklama
Jakie są właściwości maku polnego?
Najważniejszym surowcem zielarskim maku polnego są rozwijające się płatki kwiatowe (Flos Rhoeados).
Zawierają one takie związki biologicznie czynne, jak:
- readyna - alkaloid zaliczany do papawerubin,
- alkaloidy izochinolinowe,
- antocyjany (m.in. cyjanina i mekocyjanina),
- kwasy organiczne (np. mekonowy),
- fitosterole,
- związki śluzowe,
- sole mineralne (zwłaszcza wapń),
- witaminy (A, C, D, E).
Bogactwo tego typu składników przekłada się na właściwości maku polnego.
Odpowiednio przygotowane i podane kwiaty tej rośliny:
- hamują odruch kaszlowy,
- działają przeciwzapalnie,
- łagodzą podrażnienia błony śluzowej górnych dróg oddechowych,
- działają uspokajająco,
- powodują delikatną senność.
Oprócz kwiatów, z maku polnego pozyskuje się też olej. Jego źródłem są nasiona. W jego składzie znajdują się przede wszystkim tokoferole i tokotrienole, będące najważniejszym komponentami witaminy E, a także fitosterole takie jak kampesterol, stigmasterol i sitosterol oraz kwasy linolowy, oleinowy i palmitynowy.
Olej z maku polnego ma właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne, nawilżające i antycellulitowe.
W odróżnieniu od lekarskiego, mak polny nie działa jak narkotyk. Zawarte w nim alkaloidy mają bowiem inne właściwości. Zatem palenie kwiatowego suszu jest bezcelowe, mlekiem zaś z łodyg prędzej można się raczej zatruć niż odurzyć.
Reklama
Zastosowanie maku polnego w kosmetyce i nie tylko
Działanie lecznicze maku polnego nie jest tak silne jak lekarskiego, dlatego zioło to jest wykorzystywane przede wszystkim w medycynie naturalnej.
Napary z maku polnego pomagają w problemach z zasypianiem oraz działają uspokajająco przy nadmiernej pobudliwości. Są też umiarkowanie pomocne w łagodzeniu kaszlu i przy zaburzeniach trawiennych o podłożu nerwicowym.
Odwary stosuje się przy nieżytach oraz zapaleniach jamy ustnej i gardła. W ograniczonym stopniu mogą być też wykorzystywane jako środek przeciwkaszlowy.
Używane bywają również do irygacji pochwy lub leczniczych kąpieli, zwłaszcza w stanach zapalnych dróg rodnych. Nieprzypadkowo ekstrakty z tej rośliny są składnikiem płynów do higieny intymnej.
Ale uwaga: o ile zewnętrzne stosowanie maku polnego jest pełni bezpieczne, o tyle nie ma takiej gwarancji przy przyjmowaniu tej rośliny drogą wewnętrzną (więcej na ten temat poniżej).
Czy mak polny stosuje się w kosmetykach? Tak. Jego olej może być składnikiem preparatów przeznaczonych do pielęgnacji cery wrażliwej, naczynkowej i trądzikowej. Przynosi też korzystne efekty w pielęgnacji włosów.
Makowy olej nawilża i regeneruje skórę. Wygładza ją też i wyrównuje, dzięki czemu może być stosowany na cellulit. Wzmacnia naczynia krwionośne. Zapobiega powstawaniu zaskórników. Łagodzi objawy łuszczycy. Dodawany do odżywek i masek nawilża włosy oraz odżywia je.
Reklama
Przepisy z makiem polnym - herbata, sok i nie tylko
Po zerwaniu mak polny powinien być natychmiast poddany suszeniu w temperaturze około 30 stopni, w suszarni albo na świeżym powietrzu, w przewiewnym miejscu.
W takiej postaci nadaje się do przygotowania herbaty. Aby sporządzić napar, wystarczy suszone płatki zalać na kilka minut wrzątkiem. Można też suche kwiaty zatopić w letniej wodzie, a następnie całość doprowadzić do wrzenia i przez kilka minut gotować - w ten sposób powstanie odwar.
W tych postaciach mak można bez obaw stosować do płukania lub przemywania. Czy jednak można go pić? Czy mak polny jest jadalny? Choć przez wieki jego kwiaty były spożywane, dziś z reguły się tego nie robi. Znajdujący się w ich składzie alkaloid readyna może mieć bowiem działanie lekko trujące.
Biorąc to pod uwagę, a także pamiętając o tym, że wszystkie wymienione dolegliwości można leczyć bezpieczniejszymi i skuteczniejszymi metodami - nieszczególnie jest sens, by używać akurat maku polnego.
Należy jednak zaznaczyć, że niektórzy wciąż konsumują kwiaty maku lub też przyrządzają z nich napary, a nawet próbują wykorzystywać tę roślinę do bardziej zaawansowanych działań w kuchni. W tym miejscu warto więc wyjaśnić, że składnikiem makowca oraz podobnych wyrobów powinien być mak niebieski wykazujący się odmiennymi właściwościami.
Uwaga! W Internecie znaleźć można wiele zapytań o kompot z maku polnego. Należy zatem powiedzieć wprost, że kompot robi się nie z maku polnego, lecz lekarskiego, i że nie jest to orzeźwiający napój rodem z babcinej kuchni, lecz jeden z najcięższych i najbardziej śmiercionośnych narkotyków, jakie kiedykolwiek zostały wymyślone.
Pod pojęciem tym funkcjonuje bowiem tzw. polska heroina - używka o ogromnej sile rażenia, mocno zanieczyszczona, będąca przyczyną wielu zgonów nawet po incydentalnych użyciach.
Drugie nieporozumienie dotyczy soku z maku polnego. Chodzi w tym przypadku o mleczną ciecz. W przypadku tej akurat rośliny jest on całkowicie bezwartościowy, a w dodatku może truć. Jeśli natomiast chodzi o mak lekarski, z zaschniętego soku wytwarza się narkotyk znany jako opium.
Reklama
Czy mak polny jest trujący? Skutki uboczne i przeciwwskazania
Czy można stosować mak polny w ciąży? W tym okresie życia nie jest wskazane picie naparów sporządzonych z makowych kwiatów. Może to być niebezpieczne, a ewentualne korzyści nie są warte ryzyka.
Na pewno też tego typu naparów nie powinny pić kobiety karmiące oraz małe dzieci. Również w przypadku innych grup osób, trudno jest zalecać korzystanie z tego typu terapii z pełnym przekonaniem.
Mak polny nie jest dobrze zbadany pod kątem właściwości leczniczych oraz bezpieczeństwa stosowania, wiadomo jednak, że szczególnym przeciwwskazaniem do jego stosowania w jakiejkolwiek formie jest alergia na którykolwiek z jego składników.
Tak jak zostało już wspomniane, za sprawą alkaloidu readyny mak polny może być trujący. Nie ma wprawdzie większego ryzyka bardzo ciężkich dolegliwości, niemniej należy się liczyć z tym, że po spożyciu większych ilości tej rośliny mogą pojawić się niedomagania ze strony układu pokarmowego: nudności, wymioty i biegunka.
