Czym jest maść żywokostowa?
Maść żywokostowa jest kosmetykiem stosowanym leczniczo na problemy kostno-stawowe, a także do pielęgnacji skóry. Wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe, łagodzi też obrzęki i poprawia przepływ krwi.
Jest wytwarzana z żywokostu lekarskiego (łac. Symphytum officinale L.), rośliny dziś nieco zapomnianej, lecz mającej wielowiekowe tradycje stosowania w medycynie naturalnej.
Wyciągi z jego korzenia już w starożytnej Grecji używano na stany zapalne, rany, przepukliny i krwioplucie. Później, na przestrzeni lat wykorzystanie żywokostu było stopniowo rozszerzane.
Stał się on lekiem złamane kości, ale też schorzenia układu oddechowego (m.in. zapalenie płuc) i pokarmowego (nieżyt żołądka i jelit, choroba wrzodowa, uszkodzenia błon śluzowych), a także zbyt obfite krwawienia miesięczne, hemoroidy i zakrzepy.
Tak było do końca XX wieku. W 2001 roku amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA) wydała nakaz wycofania ze sprzedaży produktów zawierających ekstrakty z żywokostu. Przyczyną tego były wyniki badań wskazujące potencjalną hepatotoksyczność (szkodliwość dla komórek wątroby) i rakotwórczość Symphytum officinale.
Kilkanaście lat później Europejska Agencja Leków (EMA) dopuściła możliwość stosowania żywokostu, ale wyłącznie zewnętrznie, na nieuszkodzoną skórę.
Oznacza to, że zabronione jest picie olejów czy naparów, jednak maść z żywokostu może uchodzić za produkt bezpieczny, o ile jest stosowana zgodnie z przeznaczeniem i zaleceniami.
Reklama
Jakie są właściwości maści żywokostowej? Skład
W składzie maści żywokostowej najważniejszym komponentem jest oczywiście wyciąg z korzenia Symphytum officinale. Zawiera on liczne substancje czynne, wśród których wyróżniają się w szczególności:
- Alantoina - pochodna mocznika, której żywokost jest jej najcenniejszym i najbardziej znanym źródłem w całym świecie roślin. Znajduje ona powszechne zastosowanie w kosmetyce. Choć dokładny mechanizm jej działania nie jest znany, wiadomo, że wspiera regenerację tkanek, przyspiesza wzrost komórek nabłonka oraz powstawanie tzw. ziarniny w czasie gojenia się ran. Ma też właściwości keratolityczne (rozpuszcza zrogowaciały naskórek i ułatwia jego złuszczanie), przeciwzapalne, nawilżające i przeciwbólowe. W związku z tym używa się jej do pielęgnacji trudno gojących ran, na trądzik, blizny i rozstępy czy oparzenia słoneczne.
- Kwasy fenolowe, w tym zwłaszcza rozmarynowy - ma on właściwości przeciwzapalne, przeciwutleniające, przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz przeciwnowotworowe. Hamuje rozmaite czynniki zapalne, ogranicza wytwarzanie reaktywnych form tlenu (wolnych rodników), zapobiega uszkadzaniu komórek skóry przez promieniowanie słoneczne.
- Glikopeptyd zbudowany z 16 aminokwasów, w tym między innymi treoniny, waliny, izoleucyny, leucyny, fenyloalaniny, lizyny, histydyny czy argininy. Hamuje on uwalnianie prostaglandyn i kilku innych substancji, dzięki czemu wykazuje działanie przeciwzapalne.
- Śluzy, które tworzą warstwę ochroną powlekającą skórę i błony śluzowe.
- Garbniki katechinowe wykazujące działanie ściągające i przeciwzapalne, a także hamujące niewielkie mikrokrwawienia.
Oprócz wyciągów z samego żywokostu, maści mają w swoim składzie także inne substancje czynne, w tym dodatkowe dawki alantoiny, d-pantenol, wyciągi roślinne o synergicznym działaniu (na przykład z arniki górskiej) oraz szereg związków nadających kosmetykom konsystencję, zapach, trwałość.
Reklama
Zastosowanie maści żywokostowej. Na co pomaga?
Na co pomaga maść z żywokostu? Używa się ją przede wszystkim na bóle kości i stawów oraz w celach kosmetycznych - na objawy starzenia, dermatozy i defekty skórne.
Prozdrowotne właściwości żywokostu pozwalają na szerokie wykorzystanie maści powstałych na jego bazie, aczkolwiek należy mieć świadomość, że nie są to leki, ani nawet wyroby medyczne.
Efekty ich działania są więc trudne do przewidzenia. Z tego też względu w przypadku poważniejszych schorzeń zaleca się stosować wyroby z żywokostu jedynie pomocniczo.
Maść żywokostowa na bóle kości i stawów
Maść żywokostowa używana jest na dolegliwości kostno-stawowe będące zarówno wynikiem urazów, jak też różnych schorzeń. Tak było przed wiekami i tak jest dzisiaj.
Warto w tym miejscu powiedzieć, że enigmatyczna nieco nazwa „żywokost” wywodzi się od wyrażenia „żywić kości”. Potencjalnie wskazaniem do użycia maści są między innymi:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- choroba zwyrodnieniowa stawów,
- zapalenie ścięgien,
- ostre bóle kręgosłupa,
- bóle mięśni,
- łokieć tenisisty,
- torbiel Bakera,
- ostroga piętowa,
- haluksy,
- gangilion - torbiel galaretowata,
- urazy stawowe,
- złamania i pęknięcia kości.
Skuteczność maści żywokostowej została potwierdzona w kilku badaniach. W jednym z nich oceniano efektywność preparatu zawierającego 35-procentowy ekstrakt z Symphytum officinale u pacjentów cierpiących na ostre bóle pleców. W porównaniu z grupą przyjmująca placebo, u osób stosujących maść 3 razy dziennie w ilości 4 gram, stwierdzono bardzo znaczącą redukcję dolegliwości zarówno w czasie ruchu, jak też w spoczynku.
Ale uwaga: Choć maść żywokostowa jest reklamowana jako panaceum na większość dolegliwości i tak też bywa używana, wciąż pozostaje jedynie kosmetykiem. Europejska Agencja Leków dopuszcza jej stosowanie w objawowym leczeniu urazów i stłuczeń, nie przyznaje jednak statusu produktu leczniczego znajdującego zastosowanie w profesjonalnej terapii RZS, bólu mięśniowego i stawowego oraz kontuzji sportowych.
Maść żywokostowa na zmarszczki i problemy skórne
Kosmetyki z żywokostem stosowane są też do pielęgnacji skóry, zarówno problemowej, jak również wykazującej oznaki starzenia.
Czy maść żywokostowa pomaga na zmarszczki, worki pod oczami i inne tego typu niedoskonałości? Do pewnego stopnia tak. Za sprawą alantoiny poprawia nawilżenie, wygładza i zwiększa sprężystość, nadając cerze bardziej delikatny wygląd.
Nie jest to jednak produkt, który zapewniałby głębokie i silne działanie, nie stanowi więc pełnowartościowego substytutu dla zaawansowanych kremów przeciwzmarszczkowych. Tym bardziej, że wedle rekomendacji nie może być używany stale, a jedynie incydentalnie (szczegóły poniżej).
Można też stosować maść żywokostową na twarz w przypadku podrażnień, oparzeń i przebarwień. W szczególności polecana jest osobom cierpiącym na trądzik czy łuszczycę, a więc schorzenia dermatologiczne występujące na podłożu zapalnym oraz związane nadmiernym wydzielaniem sebum czy przyspieszonym rogowaceniem naskórka.
Na co jeszcze pomaga maść żywokostowa?
Używa się też maść żywokostową na hemoroidy, krwiaki, żylaki a nawet trudno gojące rany. Są to tradycyjne zastosowania, wciąż praktykowane, choć nie zawsze zalecane przez specjalistów.
Skąd kontrowersje? Korzeń żywokostu faktycznie wykazuje korzystne oddziaływanie przy tego typu problemach zdrowotnych. Jednakże zgodnie z zaleceniami ekspertów, w tym między innymi Europejskiej Agencji Leków, maść można używać wyłącznie na skórę nieuszkodzoną.
Wyklucza to możliwość aplikowania jej na rany. Ma to związek z możliwością przedostania się do krwiobiegu szkodliwych substancji (więcej na ich temat w dalszej części artykułu). Z tego samego powodu niewskazane są wszelkie zastosowania wewnętrzne.
Reklama
Która maść żywokostowa jest najlepsza?
Maść żywokostowa wytwarzana jest na bazie różnych tłuszczów. Mogą to być oleje roślinne, takie jak lniany czy kokosowy, znajdujące bardzo szerokie zastosowanie w kosmetyce.
Może też być smalec gęsi - produkty takie można stosować nie tylko na stawy i kości, ale też choroby układu oddechowego. Smarowanie klatki piersiowej owym smalcem jest stosowaną od wieków metodą leczenia zapalenia płuc (a ostatnio, na fali zainteresowanie alternatywnymi, naturalnymi metodami leczenia - znów modną).
Oprócz tego, w składzie maści żywokostowych mogą być takie dodatki, jak:
- Arnika, która przyspiesza gojenie ran, uszczelnia i wzmacnia ściany naczyń krwionośnych, ma właściwości przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe.
- Jad pszczeli - stosowany w stanach zapalnych, na chore stawy, reumatyzm, artretyzm.
- Kit pszczeli, czyli propolis - także wykazuje działanie przeciwzapalne, przydatne w chorobach stawów, hamuje degenerację chrząstki stawowej, przyspiesza gojenie ran.
- Czarci pazur - pustynna roślina znana też jako hakorośl rozesłana, stosowana jest w medycynie naturalnej między innymi na choroby zwyrodnieniowe stawów i związane z nimi bolesności.
- Jałowiec - od niepamiętnych czasów używany m.in. na reumatyzm i artretyzm.
- Śluz ślimaka - działa na stany zapalne, przebarwienia, zmiany trądzikowe
Który z produktów wybrać? Który jest najlepszy? Wszystko zależy od indywidualnych predyspozycji. Niektóre wady i zalety ujawniają się dopiero w użytkowaniu, jak choćby konsystencja - są maści lżejsze i bardziej gęste oraz tłuste.
Różnić się też może jakość wyrobów poszczególnych firm, tym bardziej, że niektóre wytwarzają maści głównie na bazie naturalnych składników, inne zaś dodają wiele sztucznych komponentów.
Warto też zwracać uwagę na zawartość procentową samego żywokostu w danym kosmetyku (o ile jest podana). Znaczenie mogą mieć skłonności do alergii - jeśli ktoś jest uczulony na jakąkolwiek z substancji zawartych w składzie kosmetyku, powinien zrezygnować z jego stosowania.
Reklama
Jak zrobić maść żywokostową? Przepis
Maść żywokostową można kupić w sklepie, można też zrobić samodzielnie. Jak? Co jest do tego potrzebne? Na czym polega produkcja? Istnieją liczne przepisy pozwalające stworzyć kosmetyk domowej roboty.
Różnią się one zawartością składników bazowych i dodatkowych, a także ich proporcjami. Generalnie jednak procedura w przybliżeniu wygląda następująco:
- Suszony żywokost miesza się z gliceryną (opcjonalnie można też dodać kilka kropel alkoholu), po to by uzyskać jednolitą masę glicerynową, będącą pierwszym z kluczowych półproduktów. Miksturę tę powinno się odstawić na miesiąc.
- W międzyczasie do zmielonego na drobno korzenia żywokostu dodaje się wybrany tłuszcz. Może to być oliwa z oliwek, oleje kokosowy, migdałowy czy lniany, a nawet smalec gęsi. Tłuszcz może być podgrzany wcześniej lub też całość stawia się na „wolnym ogniu” na 2-3 godziny. Po odcedzeniu korzenia, powstaje drugi półprodukt, czyli olej żywokostowy.
- Ostatnim etap to kąpiel wodna, w czasie której miesza się ze sobą masę glicerynową i olej. Po uzyskaniu pożądanej konsystencji, ciepłą maść przelewa się do słoika. Na koniec, gdy kosmetyk stężeje, naczynie powinno zostać szczelnie zakręcone.
Wyprodukowaną w domu maść żywokostową warto trzymać w chłodnym i suchym miejscu. Należy mieć na uwadze, że może ona nie być tak trwała, jak wyroby przygotowane profesjonalnie.
Ze względu na brak jakiejkolwiek standaryzacji, trudno jest też jednoznacznie określić, jakie będzie działanie domowego wyrobu.
Niewątpliwie to, a także znaczna czasochłonność całej procedury, mogą stanowić argument przemawiający za wyborem gotowego produktu ze sklepu.
Reklama
Opinie na temat maści żywokostowej
Opnie na temat maści żywokostowej są bardzo zróżnicowane. W przekazach marketingowych formułowanych przez producentów i dystrybutorów jawi się ona niekiedy jako cudowny środek na wszelkie możliwie dolegliwości kostno-stawowe i nie tylko.
Komentarze użytkowników są podzielone, natomiast głos środowiska naukowego jest dość sceptyczny, nie tylko w kwestii samej maści, ale żywokostu jako takiego. W tym miejscu warto wyjaśnić, że związkami które wzbudziły tak silny niepokój ekspertów, są zawarte w korzeniu alkaloidy pirolizydynowe. Są one tak szkodliwe dla organizmu, że niedopuszczalne dla naukowców stało się ich stosowanie wewnętrzne.
Za bezpieczne uznano stężenie tych substancji poniżej 0,007 μg/kg, ze względu jednak na niejednoznaczne informacje na temat ich przyswajania przez skórę, EMA rekomenduje ograniczyć także zewnętrzne użycia żywokostu do krótkich terapii, trwających nie więcej niż 10 dni.
Zalecenie to wydano w 2015 roku i było ono zaostrzeniem stanowiska wcześniejszego o zaledwie trzy lata, w myśl którego surowiec ten mógłby być stosowany przez 4-6 tygodni w roku.
Reklama
Przeciwwskazania do stosowania maści żywokostowej i skutki uboczne
Przeciwwskazaniem do stosowania maści żywokostowej jest zamiar używania jej dłużej, niż przez 10 dni, a także w sposób niezgodny z obecnymi rekomendacjami, to znaczy na uszkodzoną skórę. Z oczywistych względów nie wolno jej też spożywać.
Ze względu na fakt, iż maść ma właściwości przeciwbólowe, a jednocześnie wykazuje działanie na cellulit, o możliwość jej stosowania pytają niekiedy kobiety w ciąży.
Odpowiedź jest w tym przypadku negatywna. Ze względu na brak badań dotyczących bezpieczeństwa, nie zaleca się jej używania przez ciężarne, a także w okresie karmienia piersią. Nie powinno się też tego typu preparatów aplikować małym dzieciom (zwłaszcza poniżej trzeciego roku życia).
Skutki uboczne stosowania maści z żywokostu nie są dobrze znane i opisane. W dostępnej literaturze całą uwagę poświęca się potencjalnej szkodliwości korzenia Symphytum officinale przy zastosowaniach wewnętrznych.
Wiadomo zatem, że wspomniane alkaloidy pirolizydynowe są w organizmie człowieka metabolizowane do postaci N-tlenków albo tzw. dehydroretronecyny, która jest związkiem silnie toksycznym i prowadzi do uszkodzenia śródbłonka naczyń krwionośnych wątroby oraz innych narządów.
Finalnym efektem działania alkaloidów pirolizydynowych może być nawet rozwój chorób nowotworowych.
Cena maści żywokostowej. Gdzie ją kupić?
Maść z żywokostu nie należy do kosmetyków szczególnie kosztownych. Najtańsze produkty kosztują kilkanaście złotych, w przypadku droższych cena mieści się z reguły w przedziale 20-30 zł za opakowanie.
Rzadko zdarzają się droższe, choć i takie są. Gdzie kupić maść żywokostową? Mimo iż surowiec ten nie ma w ostatnich latach dobrej prasy, jego oferta jest bardzo szeroka.
Dostępny jest w aptekach, drogeriach, sklepach z produktami ekologicznymi, a nawet na internetowych aukcjach.
Gdzie najlepiej kupić tego typu maść? Im bardziej „oficjalne” źródło, tym lepiej. W przypadku tak kontrowersyjnych produktów należy unikać wyrobów nieznanego pochodzenia.
