Na czym polega mastektomia?
Określenie „mastektomia” pochodzi od połączenia dwóch greckich słów oznaczających: „pierś” i „wycięcie”. Etymologia tego wyrazu doskonale obrazuje więc czym jest ten zabieg. To chirurgiczne wycięcie jednej lub obu piersi, częściowo albo w całości. Zazwyczaj taka operacja to jeden z elementów leczenia lub profilaktyki raka piersi.
W Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych do leczenia oszczędzającego nie kwalifikuje się 1/3 kobiet z rakiem piersi, w Polsce ta wartość to aż 2/3. Wówczas specjaliści proponują im właśnie mastektomię.
Warto pamiętać, że choć zasadniczą większość pacjentów z rakiem piersi stanowią kobiety, to jednak choroba może pojawić się również u mężczyzn, którzy również poddawani są opisywanemu tu zabiegowi.
O mastektomii piersi zrobiło się głośno za sprawą Angeliny Jolie. Aktorka - z uwagi na duże obciążenie rakiem piersi - poddała się profilaktycznie temu zabiegowi. Decyzję podjęła po wykryciu mutacji genu BRCA1, który wskazywał na 87% prawdopodobieństwo raka. Po operacji ryzyko choroby zmalało do około 3%.
Korzystają z niej również osoby transpłciowe w celu operacyjnej korekty płci, a także mężczyźni z nadmiernym przerostem gruczołu piersiowego.
Przed operacją mastektomii specjalista musi określić obszar, który kwalifikuje do usunięcia. W przypadku raka piersi usuwa chorą tkankę z marginesem zdrowej. Zazwyczaj bada pierś palpacyjnie, a także korzysta z dodatkowych metod pozwalających zachować większą precyzję wykonuje m.in. USG, a także badanie radiologiczne.
To ostatnie jest realizowane m.in. w takich sytuacjach jak:
- rak przedinwazyjny,
- rak Pageta bez wyczuwalnego guza,
- rak Pageta bez stwierdzonego przerzutu do węzła chłonnego.
Operację wykonuje się w znieczuleniu ogólnym. Trwa ona zazwyczaj od 1 do 2 godzin. Czas ten ulega wydłużeniu, gdy jednocześnie w trakcie zabiegu ma zostać przeprowadzona rekonstrukcja piersi lub konieczne jest dodatkowe usunięcie węzłów chłonnych.
Chory, który jest ubezpieczony, z tytułu niezdolności do pracy otrzymuje zasiłek chorobowy. Jeżeli ubezpieczony po 182 dniach jest nadal niezdolny do pracy, może złożyć wniosek o przyznanie świadczenia rehabilitacyjnego. Aby takie świadczenie zostało wydane, konieczne jest orzeczenie lekarza orzecznika lub komisji lekarskiej. Takie świadczenie może być wypłacane maksymalnie przez 12 miesięcy.
Pacjent może starać się o orzeczenie o częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy i uzyskać prawo do renty. Decyzja w tym zakresie należy do komisji orzekającej. Aby chory na raka otrzymał takie prawo do renty musi spełnić trzy warunki:
- być niezdolny do pracy;
- mieć minimum pięcioletni okres składkowy w ostatnich 10 latach (dotyczy osób po 30 roku życia);
- niezdolność musi powstać w trakcie okresu, kiedy pacjent był objęty ubezpieczeniem, albo nie dalej jak w ciągu 18 miesięcy od ich ustania.
Mastektomia sama w sobie nie skraca długości życia. Zasadniczym zagrożeniem jest tutaj choroba, tj. rak, która może sprawić, że pacjent będzie żył np. tylko kilka miesięcy lub lat po zabiegu. Wszystko zależy od indywidualnej sytuacji chorego i poziomu zaawansowania raka oraz ewentualnych przerzutów.
Jak twierdzi prof. Tadeusz Pieńkowski kierownik Kliniki Nowotworów Piersi i Chirurgii Rekonstrukcyjnej Centrum Onkologii w Warszawie, kobieta po mastektomii żyje około 20 lat i zwykle umiera na zupełnie inną chorobę.
Mastektomia u mężczyzn
Zabieg mastektomii u mężczyzn wykonywany jest z różnych powodów. Mastektomia męska przeprowadzana jest m.in. w przypadku przerostu tkanki piersiowej, czyli ginekomastii. Wówczas pacjent może zostać poddany korekcie chirurgicznej, zwykle mastektomii podskórnej. Aby zakwalifikować się do zabiegu, nie można mieć chorób układu sercowo-naczyniowego ani też przyjmować leków rozrzedzających krew.
Drugą przyczyną mastektomii jest rak piersi lub wysokie zagrożenie tą chorobą. Rak piersi u mężczyzn jest chorobą rzadką. Dotyczy około 0,2% populacji męskiej, jednak ta częstotliwość jest zróżnicowana w zależności od kraju. W Europie 1 na 100 pacjentów z rakiem piersi to mężczyzna. Natomiast wskaźnik ten w USA wynosi już 1,2%. Tego typu dane przedstawił w swojej publikacji lek. Paweł Leśniewski ze Szpitala Specjalistycznego MSWiA w Otwocku.
Reklama
Rodzaje mastektomii
Istnieje kilka rodzajów mastektomii. Ze względu na stopień usunięcia piersi wskazuje się na mastektomię:
- prostą wraz z biopsją węzła chłonnego - polega na usunięciu piersi i oszczędzeniu układu chłonnego pachy. Taki rodzaj mastektomii znajduje zastosowanie w przypadkach raka przewodowego. Operację wykonuje się również u tych pacjentek, które nie kwalifikują się już do leczenia, jednak pojawia się u nich krwawienie utrudniające funkcjonowanie. Wówczas to operacja paliatywna;
- oszczędzającą - podczas zabiegu jest usuwany guz wraz z marginesem zdrowej tkanki. Po operacji pierś zostaje napromieniowana;
- sposobem Maddena - opiera się na usunięciu gruczołu wraz z większą częścią pokrywającej go skóry i brodawką sutkową. Pozostawia się natomiast mięśnie piersiowe: większy i mniejszy;
- radykalną amputację według Halsteda - wymaga dodatkowego usunięcia mięśni. Niekiedy przebiega wraz z usunięciem węzłów pachowych. Odmianą tego typu mastektomii radykalnej jest mastektomia podskórna. Taka operacja opiera się na usunięciu całego gruczołu wraz z brodawką i otoczką, a pozostawieniu skóry, która pokrywała pierś. Chirurg musi bardzo dokładnie oddzielić tkankę gruczołową od tkanki podskórnej, by zminimalizować ryzyko nawrotów choroby;
- zmodyfikowaną amputację radykalną według Pateya - obecnie jest stosowana rzadko. W ramach tej operacji usunięty zostaje: gruczoł piersiowy, powięź mięśnia większego i mniejszego oraz węzły chłonne.
Jednym z typów tej operacji jest również mastektomia profilaktyczna, wykonywana zanim jeszcze pojawi się choroba. Do prewencyjnego zabiegu kwalifikowani są pacjenci z grupy wysokiego i bardzo wysokiego ryzyka rozwoju raka piersi.
Są to osoby, które spełniają jedną z przesłanek:
- mają potwierdzoną mutację BRCA 1 lub BRCA 2;
- występuje u nich obciążający wywiad rodzinny, czyli „2 zachorowania u krewnych I lub II stopnia przed 50 r.ż. lub 3 zachorowania w dowolnym wieku;
- mają krewne I stopnia, u których rozpoznano metachroniczne lub synchroniczne zachorowania na raka piersi;
- mają chorobę proliferacyjną piersi przebiegającą z atypią komórkową.
Profilaktyczna mastektomia dla kobiet obciążonych wysokim ryzykiem raka jest od 2019 roku finansowane z budżetu państwa. Taki zabieg polega na usunięciu gruczołu piersiowego i pozostawieniu brodawki i skóry. W miejsce piersi wszczepiany jest implant.
Gdy zostaną usunięte oba gruczoły mówi się o mastektomii obustronnej lub podwójnej. W przypadku wielu zabiegów jednocześnie odbudowywana jest pierś. Wówczas mamy o czynienia mastektomią z rekonstrukcją. W szczególny sposób zabieg oddziałuje na psychikę kobiety, która po utracie piersi może przeżywać swoistą żałobę. Dlatego jednoczesna rekonstrukcja wpływa pozytywnie na jakość życia chorej.
Reklama
Jak wygląda pierś po mastektomii? Czy są blizny?
Po zabiegu pozostają blizny. Rana po mastektomii ma formę poziomą. W przypadku usunięcia całej tkanki wraz z brodawką i skórą, pacjent po prostu pozbawiony jest piersi. Nie ma już sutka ani pierścienia go okalającego.
Natomiast, gdy przeprowadzana jest operacja zachowująca ten element, a więc mastektomia podskórna, brodawka pozostaje na miejscu, zmniejsza się natomiast objętość piersi. W Internecie można znaleźć wiele zdjęć przed i po zabiegu, które lepiej obrazują zmiany w wyglądzie klatki piersiowej.
Warto też wiedzieć, ile goi się rana po mastektomii. Piersi po mastektomii goją się około 4 do 6 tygodni. Wiele kobiet nie decyduje się np. na rekonstrukcję piersi, a bliznę po mastektomii nosi z dumą jako dowód tego, co przeżyły. Niektóre z nich zakrywają ją tatuażem.
Reklama
Możliwe powikłania po mastektomii
Po zabiegu może dojść do nasilonych zmian w obrębie blizny. Jeżeli pacjentka lub pacjent z rakiem piersi został poddany dodatkowo radioterapii, nierzadko obserwowane są powikłania popromienne, najczęściej w formie:
- rumienia,
- złuszczenia,
- owrzodzeń.
Rzadziej dochodzi do martwicy skóry czy zapalenia przełyku.
Gdy dojdzie do przecięcia nerwów, znanym powikłaniem po mastektomii są zaburzenia czucia w skórze. Pacjent może też borykać się z:
- bólem ręki;
- obrzękiem limfatycznym, jego następstwem jest powstanie mięsaka naczyń krwionośnych;
- trudnościami z poruszaniem ręką;
- sztywnością i mrowieniem barku;
- osłabieniem siły mięśni;
- bólami fantomowymi usuniętej piersi.
Niestety, operacja nie daje gwarancji wyleczenia i pomimo jej wykonania może nastąpić po jakimś czasie wznowa raka.
Operacja może negatywnie oddziaływać nie tylko na zdrowie fizyczne, ale też psychiczne. Zdaniem Piotra Pluty i Janusza Piekarskiego z Kliniki Chirurgii Onkologicznej UM w Łodzi, utrata piersi w wyniku mastektomii nierzadko przyczynia się do:
- rozwoju depresji;
- trudności z akceptacją własnego ciała;
- problemów w sferze seksualnej.
Stąd też, aby zapewnić pacjentkom dotychczasowy komfort życia, wykonywane są zabiegi mastektomii z jednoczesną rekonstrukcją piersi, choć i one mogą prowadzić do wielu powikłań, w tym: zakażeń czy rozejścia się rany.
Reklama
Zalecenia po mastektomii. Jakie ćwiczenia po operacji?
Operacja stanowi obciążenie dla organizmu zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej. Dlatego bardzo istotne jest nie tylko włączenie fizycznych ćwiczeń po mastektomii, ale też dbałość o komfort psychiczny i w razie konieczności sięgnięcie po pomoc u specjalistów od zdrowia psychicznego.
Udział w grupach wsparcia, np. organizowanych przez różne fundacje zrzeszające kobiety po amputacji piersi, np. Amazonki. Połączenie psychopieki z rehabilitacją po mastektomii i samodzielnymi ćwiczeniami pozwoli kobiecie zaakceptować nowy stan rzeczy i na nowo powrócić do społeczeństwa.
Po mastektomii należy dbać o ćwiczenia gimnastyczne z protezą piersi. Powinny trwać po 15 minut i trzeba je wykonywać 3 razy dziennie. Wskazany jest też automasaż ręki po stronie operowanej. Należy wykonywać go 2 razy dziennie po 10 minut. Początkowo ograniczają się one zwykle do prostowania i zginania palców. Z czasem pacjenta powinna zacząć ruszać przedramieniem i poruszać dłonią. Pozwoli to nie tylko odzyskać władzę w rękach, ale też uchroni przed ewentualnymi przykurczami.
Bardzo ważny jest też masaż limfatyczny po mastektomii. Głaskanie, ugniatanie i wyciskanie to techniki masażu, które stosuje się na ramię od łokcia w górę, a także na przedramię. To pozwoli zmniejszyć ryzyko obrzęku po operacji. W leczeniu obrzęków pooperacyjnych wykorzystuje się natomiast rękaw przeciwobrzękowy.
Ważnym zaleceniem po mastektomii jest przyjmowanie odpowiedniej pozycji w trakcie snu. W pierwszych dniach po operacji należy zminimalizować napięcie górnej części ciała i mięśni brzucha, dlatego tak ważne jest by spać z uniesionym torsem. Taka pozycja pozwala też na łatwiejsze podniesienie się, co zmniejszy ewentualne obciążenie.
Warto też korzystać z różnych produktów, w tym m.in. poduszki serca po mastektomii. Taka poduszka wygodnie zmieści się pod pachą, zmniejszy napięcie barku i odciąży ramię. Co ciekawe, od lat są organizowane akcje pomocowe, w ramach których wolontariusze szyją tego rodzaju poduszki.
Pacjentka powinna też zostać pouczona o tym, jak wygląda właściwa pielęgnacja rany po operacji. W pierwszych dniach po zabiegu nie należy moczyć jej w wannie, znacznie lepszym rozwiązaniem okazuje się prysznic. Kobieta powinna też stosować opatrunek, który pozwoli ranie oddychać.
Po zabiegu należy także dbać o bliznę. Masaże i odpowiednie preparaty mogą pomóc w jej zmniejszeniu.
W ramach tzw. profilaktyki wtórnej raka, polecana jest dieta po mastektomii, bogata w błonnik. Składnik ten może w istotny sposób obniżyć poziom estrogenów, co przekłada się na mniejsze ryzyko ponownego zachorowania.
Zwykle powrót do pracy po usunięciu piersi następuje po 3-4 tygodniach. Jednak ostateczną decyzję podejmuje w tym zakresie lekarz.
Przeciwwskazania po mastektomii
Po operacji nie należy nadmiernie obciążać kończyny górnej po stronie, gdzie była operowana pierś. Zbyt duży wysiłek może doprowadzić do wystąpienia obrzęku limfatycznego. Jak wskazują Martyna Górniewicz i Paulina Antczak z Instytutu Nauk o Zdrowiu PUZ we Włocławku, nie jest również wskazane mierzenie ciśnienia oraz wykonywanie zabiegów na ręce po stronie operowanej piersi.
Specjalistki na łamach publikacji w czasopiśmie „Innowacje w Pielęgniarstwie i Naukach o Zdrowiu”, zwracają też uwagę na inne przeciwwskazania po mastektomii w tym:
- unikania skrajnych temperatur, m.in. opalania latem czy spacerów zimą;
- rezygnacji z wymagających ćwiczeń;
- unikania zbyt obcisłej i dopasowanej bielizny na rzecz luźniejszej,
- rezygnacji z pracy fizycznej.
Bardzo istotne, by przestrzegać zaleceń lekarskich w tym zakresie.
Reklama
Kiedy niezbędna jest radioterapia po mastektomii?
Terapia raka piersi bardzo często ma charakter skojarzony, a więc łączone są metody chirurgiczne z innymi formami leczenia. Uzupełnieniem leczenia raka mogą być też inne działania po mastektomii, tj.:
- radioterapia - wykonuje się ją u pacjentki, u której istnieje duże ryzyko wznowy albo wtedy, gdy istnieją przerzuty do więcej niż 4 węzłów chłonnych. Radioterapię wykonuje się również w przypadku mastektomii oszczędzającej pierś, a także w sytuacjach, gdy guz był bardzo duży;
- chemioterapia - jej celem jest zniszczenie bezoobjawowych mikroognisk raka. Zadaniem chemii po mastektomii jest też likwidacja przerzutów albo potencjalnego nacieku na inne narządy.
Nierzadko specjaliści podejmują decyzję o chemioterapii przed mastektomią. Ma to miejsce zazwyczaj w przypadku, gdy guz jest bardzo duży. Chemioterapia wpływa w taki sposób na zmianę, że ulega ona zmniejszeniu. Pozwala to na leczenie operacyjne albo bardziej oszczędzający zabieg.
Reklama
Rekonwalescencja po mastektomii: kiedy do sanatorium?
Pacjent po mastektomii w ramach NFZ może skorzystać z rehabilitacji przeprowadzanej w sanatorium. Celem takich działań jest sprzyjanie rekonwalescencji i zapobieganie powikłaniom pooperacyjnym. Turnusy rehabilitacyjne odbywają się w wielu miejscach w Polsce, w tym m.in. nad morzem.
W ramach rehabilitacji po mastektomii na NFZ pacjenci mają zapewnione takie zabiegi, jak:
- kinezyterapia - w grupie lub w formie indywidualnej, taka gimnastyka podnosi zakres ruchomości stawu barkowego;
- zabiegi wodne - kąpiel kończyn górnych, kąpiel perełkowa, hydromasaż, krioterapia;
- masaż - drenaż limfatyczny, masaż ręczny kręgosłupa czy też pneumatyczny.
Skierowanie na turnus wystawia lekarz onkolog, a pacjent wpisywany jest na listę oczekujących. Czas oczekiwania zależy od limitu kontraktu dla określonego oddziału rehabilitacyjnego. Tzw. „przypadki pilne”, czyli osoby, u których istnieje konieczność pilnego udzielenia pomocy ze względu na dynamikę procesu chorobowego i ryzyko szybkiego pogorszenia stanu zdrowia, uzyskują miejsca szybciej niż „przypadki stabilne”.
Od kilku lat program turnusów prowadzi również Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jak można przeczytać na oficjalnej stronie ZUS-u, celem takich działań jest wspomaganie powrotu do pełnej sprawności i w efekcie - powrotu do pracy.
Turnusy w sanatoriach trwają od 2 do 4 tygodni. Na turnus można udać się już po 3 miesiącach od operacji.
Rekonstrukcja piersi po mastektomii
Mastektomia z jednoczesną rekonstrukcją to jedno z rozwiązań związanych z odbudową piersi po jej usunięciu. Taka odbudowa może być jednak odsunięta w czasie. Wiele zależy od ostatecznej decyzji lekarza w tym zakresie.
Podstawowym wskazaniem do późniejszej rekonstrukcji piersi po mastektomii jest silna motywacja pacjentki. Przeciwwskazaniem do jej wykonania jest natomiast pojawienie się nowotworu w innych tkankach i tzw. uogólnienie stanu nowotworowego.
Istnieją 2 techniki rekonstrukcji piersi:
- z użyciem tkanek własnych, to tzw. rekonstrukcja autogenna,
- z wykorzystaniem materiałów sztucznych, np. implantów, to tzw. rekonstrukcja allogenna.
Pomimo tego, że ten pierwszy typ przynosi z reguły trwalszy i bardziej estetyczny efekt, to jednak cały proces rekonwalescencji jest znacznie dłuższy i może wywołać poważniejsze powikłania.
Implant piersiowy po mastektomii może mieć formę:
- ostatecznego,
- wymiennego,
- mieszanego.
Wykonuje się go z soli fizjologicznej albo żelu silikonowego. NFZ refunduje mastektomię i rekonstrukcję piersi. Rekonstrukcja nie przywraca dawnej wrażliwości piersi i sutków.
Protezy po mastektomii
Jeżeli pierś jest nierekonstruowana, kobieta może skorzystać z protezy piersiowej po mastektomii. Bezpośrednio po zabiegu amazonki mogą korzystać z bardzo miękkich protez, wykonanych z bawełny albo pianki. Ich głównym celem jest zabezpieczenie blizn po operacji.
Proteza po mastektomii nie pełni jedynie tzw. funkcji kosmetycznej, ale też ma bardzo istotne znaczenie zdrowotne. Oto one:
- uzupełnienie ciężaru brakującej piersi;
- zapobieganie rozwojowi wad postawy;
- zmniejszenie ryzyka bólu w obrębie ramion i karku;
- ochrona przed obrzękiem limfatycznym.
Obecnie na rynku znaleźć można wiele typów protez do noszenia na dalszym etapie życia, po rekonwalescencji, w tym nawet protezę wodoodporną, pozwalającą na wygodne pływanie. NFZ refunduje protezy piersi do wysokości ustalonego limitu. Limit to 280 zł i przysługuje raz na 2 lata. Lekarz musi wystawić zlecenie na protezę. Można je zrealizować w każdym punkcie mającym umowę z NFZ. Ta kwota może okazać się jednak niewystarczająca, bo koszt protez waha się od około 200 zł do nawet 600 zł.
Bielizna po mastektomii - biustonosz, strój kąpielowy
Bielizna po zabiegu wygląda jak klasyczna, jednak różni się konstrukcją. Celem np. specjalnego biustonosza po mastektomii jest zredukowanie powstałej asymetrii. W takim staniku umieszczane są specjalne kieszonki przeznaczone na protezy. Ponadto biustonosz po mastektomii powinien być miękki i delikatny, by nie podrażnić skóry.
Z uwagi na to, że zakres ruchu dłoni po zabiegu jest dość ograniczony, najlepiej postawić na biustonosz zapinany z przodu. Specjalne stroje kąpielowe po mastektomii również posiadają odpowiednie zabezpieczenia i miejsce na protezy.
Ponadto są tworzone w taki sposób, by nie uciskać miejsc objętych obrzękiem. Wiele z nich zawiera formułę z zabezpieczeniem UV. Bielizna po mastektomii nie jest refundowana w ramach NFZ.
Cena mastektomii i implantów. Czy zabieg jest na NFZ?
Mastektomia jest zabiegiem refundowanym w ramach NFZ. Dotyczy to zarówno mastektomii będącej elementem leczenia nowotworu piersi, jak i tzw. mastektomii profilaktycznej w grupie pacjentów z bardzo wysokim ryzykiem tej choroby. Refundowana jest również rekonstrukcja piersi u pacjentów nowotworowych, jak i u tych z tzw. mastektomią prewencyjną czy na życzenie.
Oczywiście, pacjent ma też prawo skorzystać z operacji w placówkach prywatnych. Ile kosztuje mastektomia? Cena mastektomii wraz z jednoczesną rekonstrukcją to koszt rzędu 15-20 tysięcy złotych.
Z kolei cena mastektomii bez rekonstrukcji to około 8 tysięcy złotych.
