Kto to jest melancholik i czym jest melancholia?
Melancholik to jeden z czterech typów temperamentu. Stanowi całkowite przeciwieństwo sangwinika, z cholerykiem łączy go chwiejność psychiczna, zaś z flegmatykiem – zamknięcie w sobie (introwertyczność).
Melancholik jest apatyczny, wycofany, małomówny, niestabilny emocjonalnie, wrażliwy, a nawet przewrażliwiony. Jako taki był już opisywany w czasach starożytnych przez Hipokratesa, a stworzona wówczas charakterystyka okazała się na tyle trafna i ponadczasowa, że niewiele odbiega od definicji stosowanych współcześnie.
Często jest postrzegany jako smutny, pogrążony w melancholii, czyli stanie refleksyjnego przygnębienia występującego bez konkretnej przyczyny. Bywa odbierany jako pesymista negatywnie postrzegający samego siebie oraz otaczający świat.
W rzeczywistości jednak jego osobowość jest bardziej złożona. Jego życie to sinusoida emocjonalna, rozpięta między stanami depresji i euforii. Co więcej, w jego wydaniu osiąganie jednego lub drugiego krańca emocjonalnego kontinuum ma często charakter skrajny – jego załamania są bardzo silne, a uniesienia wręcz ekstatyczne.
Charakterystyczna jest też łatwość przechodzenia z jednego stanu w drugi. Stąd wrażenie dużego rozchwiania, w skrajnych przypadkach mającego cechy osobowości borderline, a nawet zaburzeń afektywnych dwubiegunowych.
Melancholik z reguły jest wyczulony na piękno w każdej postaci. Estetyka jest jego mocną stroną. Obcowanie ze sztuką oraz ładnymi przedmiotami sprawia mu niekłamaną przyjemność. Co więcej, jeśli wrażliwość artystyczna idzie w parze ze zdolnościami manualnymi, niemal pewne jest, że objawi swój talent w którejś z dziedzin sztuki (a być może wielu naraz), takich jak poezja, literatura, muzyka, malarstwo czy rysunek.
Osoby z temperamentem melancholijnym często wyglądają na zamyślone, podobnie jak flegmatycy. Może to być efektem nie tylko złego nastroju czy łagodnego usposobienia, ale też skłonności do rozmyślań. Osoba taka lubuje się w nadawaniu sensu rzeczom pozornie nieistotnym, z chęcią oddaje się czemuś, co potocznie nazywa się filozofowaniem. Cecha ta łączy się tendencją do idealizowania rozmaitych poglądów, idei i zachowań, często w sposób przesadny. Melancholik może gloryfikować życie rodzinne, myśl społeczną czy którąś z uniwersalnych zasad moralnych. Do tego stopnia, że nierzadko utrudnia mu to funkcjonowanie we współczesnym, jakże niedoskonałym świecie.
Melancholik ma analityczny umysł. Uważnie obserwuje i ma zdolność dostrzegania rzeczy niewidocznych dla innych osób. Szybko łączy fakty, buduje zależności, świetnie liczy, a dzięki temu wyciąga rozbudowane wnioski.
Nie jest przypadkiem, że wiele osób uznawanych za genialne w sferze umysłowości, było melancholikami (podejrzewa się o to m.in. samego Alberta Einsteina). Do tego jest wyjątkowo sumienny, bardzo starannie planuje swoje poczynania i jest w nich zorganizowany.
Osoba taka niejednokrotnie zatraca się z swoim perfekcjonizmie, zaś zamiłowanie do szczegółu przeważa nad oglądem całości. To sprawia, że poświęca poszczególnym zadaniom więcej uwagi, niż należałoby poświecić podchodząc do nich rutynowo. Niekiedy więc, mimo analitycznej umysłowości, wykonuje swoją pracę dłużej i mniej efektywnie. Stan ten powoduje u niego poczucie przeciążenia, przytłoczenia oraz napędza stany lękowe, które z kolei mogą się przerodzić w epizody depresyjne.
Melancholik silnie i nieustannie pragnie akceptacji, a nawet uznania. Spalając się przy wykonywaniu zadań popada w wewnętrzne przekonanie, że zawiódł. Porusza w tym momencie niezwykle czułą strunę swojej natury - przewrażliwienie na własnym punkcie.
Nie przypadkiem więc uchodzi w swoim otoczeniu za drażliwego. Doszukuje się w wypowiedziach innych osób, również tych neutralnych, personalnego ataku na siebie. W skrajnych przypadkach, każde zdanie, które nie będzie wyrazem akceptacji, może być poczytane za wyraz krytyki. To powoduje jeszcze głębsze zapadanie się w sobie, a także określone konsekwencje społeczne.
Reklama
Jakie są cechy melancholika?
Definicja melancholika nie jest do końca precyzyjna, różni badacze opisują ten typ w nieco inny sposób. Jedną z najczęściej stosowanych koncepcji jest teoria Hansa Eysencka, która kładzie silny nacisk na takie składniki ludzkiej osobowości jak introwertyczność vs ekstrawertyczność oraz neurotyczność vs zrównoważenie emocjonalne.
Na tej właśnie podstawie można wyróżnić takie typy temperamentu, jak:
- neurotyczny i introwertyczny melancholik,
- neurotyczny i ekstrawertyczny choleryk,
- zrównoważony i introwertyczny flegmatyk,
- zrównoważony i ekstrawertyczny sangwinik.
Wychodząc z tego założenia Eysenck wyróżnia takie cechy osobowości, charakteru czy emocjonalności melancholika, jak:
- apatia,
- wysoki poziom lęku,
- sztywność działania,
- refleksyjność,
- pesymizm,
- powściągliwość,
- nietowarzyskość,
- spokój.
Reklama
Połączenie melancholika i innych cech osobowości
Także na podstawie koncepcji Eysencka wyróżnia się możliwe połączenia dwóch różnych typów temperamentu w osobowości jednej osoby. Najbardziej naturalny jest miks melancholika z flegmatykiem, co więcej komponenty należące do obu typów wzajemnie się równoważą, tworząc bardziej funkcjonalną całość.
Oba temperamenty są introwertyczne, co stanowi spoiwo bardziej złożonej całości. Domieszka flegmatyzmu daje melancholikowi większą stabilność emocjonalną, zaś korzyścią płynącą w drugą stronę jest przyspieszenie działania i redukcja skłonności do odkładania zaplanowanych czynności na później, tak charakterystycznej dla „czystych” flegmatyków.
W rezultacie połączenie to często daje człowieka stonowanego, poważnego, wrażliwego, sumiennego, dokładnego, efektywnego i trzymającego się na uboczu.
Melancholik i choleryk to połączenie uzupełniające. Cechą wspólną jest w tym przypadku niska stabilność emocjonalna, a także perfekcjonizm w działaniu oraz przewrażliwienie na swoim punkcie. Rys choleryczny daje melancholikowi napęd do działania, akcenty melancholiczne pozwalają cholerykowi zachowywać się w sposób bardziej stonowany.
Nie jest wykluczone połączenie melancholika i sangwinika, mimo że z pozoru wydaje się ono niemal niemożliwe. Pierwszy jest bowiem introwertyczny i niestabilny, ale perfekcyjny w działaniu, drugi zaś ekstrawertyczny i zrównoważony, lecz wysoce niefrasobliwy. Często powoduje to wewnętrzny konflikt i niespójność osobowości.
Reklama
Wady i zalety melancholika
Melancholik ma wiele zalet. Jego perfekcjonizm i analityczne usposobienie okazują się przydatne w pracy, zaś cechujący go spokój w zachowaniu sprawia, że dobrze się z nim współdziała. Tym bardziej, że lubi uporządkowaną rzeczywistość i jest dobrym organizatorem.
Nie lubi być w centrum uwagi, woli występować z pozycji obserwatora, dzięki czemu jest bardzo uważnym, godnym zaufania słuchaczem. Wsłuchując się w problemy innych, podchodzi do nich z empatią oraz chęcią niesienia pomocy.
Z drugiej strony melancholik ma wiele wad, do których należą apatyczność, pesymizm, nadwrażliwość, małomówność i alienacja. Przejawia on nadmierną skłonność do wsłuchiwania się w swojej wewnętrzne lęki, co czyni go podatnym na urazę i może destabilizować jego pozornie ułożone życie, a także wprowadzać pewną dawkę niepokoju o otaczających go osób.
Jako introwertyk dusi w sobie emocje, co również może być postrzegane jako wada. Kumulowane i niewerbalizowane przez dłuższy czas problemy mogą w przyszłości owocować rozwojem zaburzeń psychicznych. Niewątpliwie utrudnia to również relacje interpersonalne, zwłaszcza z osobami oczekującymi wylewności, uczuciowości i ciepła. W relacje te zresztą melancholik wchodzi bardzo ostrożnie. Starannie dobiera krąg osób, wśród których chce przebywać i zazwyczaj jest to wąski krąg.
Jak więc widać, lista wad i zalet melancholika jest długa i trudno jest jednoznacznie rozstrzygnąć, czy dominują wśród nich strony mocne, czy słabe.
Reklama
Test na melancholika
Melancholia ani temperament melancholiczny nie są zaburzeniami, nie ma więc większej potrzeby, aby je badać. Między innymi z tego powodu nie ma narzędzi takich, jak test na melancholika, jeśli nie liczyć nie do końca profesjonalnych psychotestów i quizów dostępnych w Internecie.
Natomiast typowe dla melancholika cechy mogą zostać uwidocznione w szerszych testach osobowości, tworzonych choćby z myślą o rynku pracy i określaniu naturalnych predyspozycji zawodowych
Jak łatwo się domyślić, na ten typ temperamentu wskazywać będą odpowiedzi świadczące o refleksyjności, spokoju i niespieszności działania, pesymizmie, introwertyczności, neurotyczności, niskiej elastyczności, ambicji, drobiazgowości i precyzji.
Reklama
Jaka praca dla melancholika?
Melancholik w pracy, w odróżnieniu od flegmatyka, wykazuje duży upór i nie potrzebuje szczególnej zachęty do tego, by rozpocząć działanie a następnie doprowadzić je do końca.
Inaczej niż niefrasobliwy sangwinik, jest sumienny, odpowiedzialny i rzeczowy. Nie przypomina też choleryka – mimo cech neurotycznych nie spala się tak szybko emocjonalnie, nie wybucha złością z powodu napotkanych trudności. Może się jednak załamać, jeśli ogrom lub trudność wyzwań przerastają jego możliwości, a wysoki poziom ambicji i wrażliwość na swoim punkcie nie pozwalają mu bez problemu pogodzić się z porażką.
Tak jak zostało wspomniane wyżej, jest w wykonywaniu obowiązków perfekcyjny, a przy tym często wykazuje talenty artystyczne. W związku z tym, idealne zawody dla melancholika, to między innymi:
- artysta (malarz, muzyk, literat, poeta, rzeźbiarz, fotograf),
- lekarz,
- pracownik naukowy,
- księgowy,
- architekt,
- inżynier,
- prawnik,
- archeolog,
- bibliotekarz.
Z drugiej strony istnieje cała paleta profesji, do których osoby o takim temperamencie nie są naturalnie predestynowane. Ze względu na liczne posiadane talenty mogą się w nich odnaleźć, ale zwykle będzie się to wiązać z pokonywaniem silnych wewnętrznych oporów dotyczących choćby wrodzonej introwertyczności.
Obsadzenie nie w swojej roli może też skutkować nadmiernym stresem, depresją, zaburzeniami lękowymi, alienacją, chęcią ucieczki do własnej strefy komfortu, i wypaleniem zawodowym.
Do takich obciążających dla melancholika profesji zaliczają się między innymi: dziennikarz, aktor, prezenter, polityk, nauczyciel czy przedstawiciel handlowy. Może się sprawdzić melancholik w biznesie, pod warunkiem, że będzie działać w stabilnych warunkach i niekoniecznie na najbardziej eksponowanych stanowiskach wymagających podejmowania ryzykownych, optymistycznych i bardzo szybkich decyzji.
Reklama
Melancholik w związku i przyjaźni. Jak buduje relacje?
Melancholik w związku może być trudnym partnerem. Choć jest to uproszczenie, jego temperament nie sprzyja wchodzeniu w relacje i utrzymywaniu w nich wysokiej temperatury, co więcej – usposobienie to może być problemowe zarówno dla niego samego, jak też dla bliskiej osoby.
Wspomnieć w tym kontekście można o takich aspektach, jak:
- Wysoka wrażliwość przechodząca w nadwrażliwość. Melancholika łatwo jest urazić, a nawet głęboko zranić, w relacji z nim należy zatem zachowywać powściągliwość w wyrażaniu ostrych sądów. Niekiedy może to prowadzić do zablokowania szczerej, otwartej komunikacji i związanej z tym kumulacji nierozwiązanych problemów.
- Nieufność. Melancholik ma w sobie wysoką dawkę pesymizmu, więc nie do końca wierzy w ciepłe słowo i dobre intencje. W związku z tym ma problem z odwzajemnieniem okazywanych mu uczuć. Może też być podejrzliwy, na przykład w kwestii wierności partnera.
- Powściągliwość i introwertyzm. Osoba nie wyrażająca emocji, zamknięta w sobie, oszczędna w słowach może w drugim człowieku budzić obawy odnośnie swoich uczuć. Dla niektórych zamknięcie się w sobie jest też najzwyczajniej w świecie nieatrakcyjne, nudne.
- Depresyjne nastroje, epatowanie swoimi lękami, defetyzm, hipochondria – wszystkie te cechy, będące immanentną cechą temperamentu melancholika, mogą być w dłuższej perspektywie męczące dla partnera, odbierając mu radość nie tylko z relacji, ale też życia w ogóle.
Z drugiej strony melancholik może być ceniony przez życiowych towarzyszy za takie cechy, jak sumienność, pracowitość, samodzielność, zdolność doprowadzania spraw do końca. Jako dobry słuchacz jest też idealnym powiernikiem.
Z reguły jest wierny i nie szuka przygód. Jego oddanie, wręcz poświęcenie dla drugiej osoby to ogromny atut. Nie będzie dużą przesadą stwierdzenie, że melancholik w miłości może być dobrym przyjacielem. Niewątpliwie też dla wielu osób pociągające mogą być jego artystyczne zamiłowania czy zdolność dochodzenia do fascynujących i głębokich wniosków opartych na samodzielnej analizie.
Żyjąc z melancholikiem nie powinno się też obawiać o rzeczy przyziemne, takie jak stan domowego budżetu, czy porządek w mieszkaniu.
Nie sposób rzetelnie odpowiedzieć na pytanie, do kogo pasuje melancholik. Pozornie najdalej mu do sangwinika, nieco bliżej do choleryka i flegmatyka, w rzeczywistości jednak wszystko zależy od konkretnych osób i konkretnych sytuacji.
Jakie jest dziecko melancholik?
Temperament człowieka ujawnia się już na wczesnym etapie życia, w dużej mierze jest bowiem wrodzony. O tym, że ktoś będzie melancholikiem można się zatem przekonać już we wczesnym dzieciństwie.
Dziecko melancholik wydaje się zamknięte w sobie. Nie rzuca się z radością w stronę każdej zabawki, potrawy, czy nowo poznanej osoby. Wykazuje znaczną nieufność wobec obcych, dlatego z trudem nawiązuje kontakty z rówieśnikami. Może przez to wydawać się nieśmiałe, a nawet wyobcowane czy nieprzyjemne w obyciu.
To mały wrażliwiec obawiający tego, co może przynieść świat zewnętrzny. Jeśli zatem na odpowiednim etapie nie uzyska wzmocnienia, może zostać przez otaczającą go rzeczywistość stłamszony. Ryzyko takie generuje zwłaszcza wejście w środowisko szkolne, gdzie dzieci o tego typu temperamencie bywają marginalizowane, a nawet odpychane, czasem też są lokowane w pozycji kozłów ofiarnych.
Z drugiej strony już od najmłodszych lat u melancholicznego dziecka mogą być widoczne takie cechy, jak „dobre serce”, empatia, a także umiłowanie do szeroko rozumianej sztuki, zaś skłonność do nieustannego analizowania może być poważnym atutem na ścieżce edukacyjnej, predestynujące do osiągania wysokich wyników w szkole.
Jak wychowywać dziecko, które jest melancholikiem? Przede wszystkim warto wzmacniać jego naturalne talenty. Ze względu na kruchą konstrukcję psychiczną i potrzebę uznania, powinno się malucha chwalić, budując w nim poczucie własnej wartości i zaspokajając potrzebę akceptacji.
Wskazana jest też szczera rozmowa o towarzyszących mu uczuciach. Dziecka melancholicznego nie powinno się lekceważyć, ignorować, bezzasadnie i przesadnie ganić. W szczególności należy się powstrzymać przez próbami „siłowej” modyfikacji jego usposobienia na bardziej przebojowe.
Jak sobie radzić z cechami melancholika?
Temperament jest cechą niemal niezmienną. Człowiek rodzi się z określonym usposobieniem i jeśli nie zajdą w jego życiu dramatyczne zmiany – umiera z nim. Ponieważ nie jest to zaburzenie, lecz cecha, nie stosuje się leczenia ani lekami, ani za pomocą psychoterapii.
Niemniej można kształtować pewne postawy i zachowania, jeśli same w sobie są dysfunkcyjne. W przypadku melancholika praca nad sobą powinna polegać na adaptacji do współczesnego dynamicznego i często brutalnego świata, w którym nie zawsze jest czas i miejsce na refleksję, nadmierną wrażliwość czy skrajny introwertyzm.
Osoba taka może podejmować działania (autorefleksja, psychoterapia), których celem jest:
- zwiększenie odporności na stres, krytykę, niesprzyjające okoliczności;
- rozwiązanie worka z tłumionymi wewnątrz siebie emocjami;
- walka z defetyzmem, zaburzeniami lękowymi, depresją (jeśli takie występują);
- zmniejszenie poziomu introwertyczności, poprawa komunikatywności, tak by zwiększyć swoją zdolność do nawiązywania relacji oraz poszerzyć paletę możliwości zawodowych.
Wszystko to sprawi, że melancholik, nie przestając być melancholikiem, będzie się lepiej odnajdywać w środowisku zewnętrznym. Z drugiej strony on sam stanie się atrakcyjniejszy dla swojego otoczenia i w relacjach z innymi ludźmi.
