Co to jest melatonina?
Melatonina, nazywana inaczej hormonem snu, to substancja produkowana przez organizm, której podstawowym zadaniem jest koordynacja pracy tzw. zegara biologicznego, regulującego rytmy dobowe człowieka.
Melatonina jest wydzielana przez szyszynkę, znajdującą się w ośrodkowym układzie nerwowym, a konkretnie w części nadwzgórza. Następnie trafia do krwioobiegu, a w dalszej kolejności do wszystkich narządów, by na koniec trafić do wątroby, w której jest katabolizowana, a potem wydalana wraz z moczem i kałem.
Co bardzo istotne, produkcja melatoniny odbywa się w rytmie dobowym, regulowanym przez cykl światło/ciemność. Innymi słowy hormon ten jest produkowany zależnie od bodźców świetlnych. Pod wpływem światła, docierającego do organizmu przez siatkówkę oka, ilość melatoniny spada, zaś w godzinach wieczornym - wzrasta.
Co warto podkreślić, poza szyszynką, melatonina produkowana jest także przez siatkówkę, układ pokarmowy oraz szpik kostny, jednakże w niewielkich ilościach. Ponadto melatoninę można dostarczać do organizmu z zewnątrz.
W jakich produktach jest najwięcej melatoniny? We względnie dużych ilościach występuje w:
- winogronach,
- pomidorach,
- czerwonym winie,
- rzepie,
- jęczmieniu,
- owsie,
- ryżu,
- niektórych ziołach.
Nie należy także zapominać o produktach farmaceutycznych zawierających tę substancję. Warto jednak wiedzieć, że biodostępność melatoniny przyjmowanej drogą przewodu pokarmowego wynosi około 15% [Szewczyk, Dziuba, Poniewierka].
Reklama
Działanie melatoniny
Wielu pacjentów zastanawia się, jak działa melatonina. Podstawowym zadaniem tego hormonu jest regulacja dobowego rytmu snu i czuwania. Najprościej rzecz ujmując, melatonina wpływa na sen. Im większe stężenie tego hormonu w organizmie, tym człowiek odczuwa większą senność.
Należy pamiętać także o innych właściwościach melatoniny. Znajduje się ona na liście antyoksydantów. Co więcej, podkreśla się, że jest skuteczniejsza w zmniejszaniu stresu oksydacyjnego i usuwaniu wolnych rodników niż witaminy C i E, które uważane są za silne przeciwutleniacze.
Melatonina uczestniczy także w regulacji wydzielania wielu hormonów, m.in. prolaktyny, lutropiny, tyreoliberyny. Wpływa na czynność motoryczną i wydzielniczą układu trawiennego. Melatonina wykazuje także działanie onkostatyczne (hamujące rozwój nowotworów) i przeciwnowotworowe w różnych typach procesów rozrostowych, m.in. w czerniaku, raku sutka, płuc, nerki, jajnika, pęcherza moczowego oraz guzach zależnych od estrogenów.
Trycholodzy zalecają także melatoninę na włosy, zwłaszcza osobom borykającym się z pierwszymi oznakami łysienia. Podkreśla się także rolę naturalnej melatoniny w pracy układu odpornościowego. Co więcej, w ostatnich latach mówi się o działaniu neuroprotekcyjnym (ochrona komórek nerwowych) tego hormonu. Pojawiają się też doniesienia o wpływie melatoniny na rozwój niektórych chorób neurologicznych, takich jak migrena i klasterowy ból głowy.
Reklama
Jaka melatonina najlepsza?
Wpływ melatoniny na organizm człowieka jest bardzo szeroki. Niemniej wśród oficjalnych wskazań do suplementacji tej substancji wymienia się:
- zaburzenia snu, zwłaszcza u osób w wieku podeszłym,
- regulację rytmu sen – czuwanie u osób niewidomych,
- niwelowanie zaburzeń wynikających z szybkiej zmiany stref czasowych w czasie podróży międzykontynentalnych.
Po jaki lek z melatoniną sięgnąć w przypadku wymienionych wyżej dolegliwości? W aptekach można znaleźć wiele różnych preparatów, m.in.:
- melatoninę w tabletkach do stosowania doustnego,
- spray z melatoniną do rozpylania na błony śluzowe jamy ustnej lub pod językiem,
- melatoninę w kroplach do rozpuszczania w płynie i picia,
- melatoninę z żelkach do jedzenia.
Ciekawostką jest melatonina do wdychania w formie dyfuzora, który wyglądem przypomina papierosa, nazywana potocznie melatoniną do palenia. Dyfuzor to specjalne urządzenie do aromaterapii, które zamienia płyn w lekką mgiełkę, którą wdycha się przez nos tuż przed zaśnięciem.
Wymienione wyżej preparaty z melatoniną to suplementy diety, które można kupić bez recepty. Zasadnicza różnica pomiędzy nimi to zawartość melatoniny. Skład suplementów diety może się ponadto różnić w zależności od substancji dodatkowych. Niektóre preparaty dostępne na rynku zawierają dodatkowo wyciągi z ziół - zazwyczaj z liści melisy, która wykazuje działanie uspokajające. Można także znaleźć preparaty z dodatkiem chmielu, lawendy, a także magnezu i witaminy B6.
Reklama
Dawkowanie melatoniny
W zależności od preparatu z melatoniną, jego dawkowanie może się różnić. Jednakże zazwyczaj dawka dobowa waha się od 1 do 5 mg melatoniny. Jak stosować wyżej wymienione preparaty? Jeżeli chodzi o tabletki, to zwykle dostępne są one w trzech różnych dawkach: 1 mg, 3 mg i 5 mg.
W zaburzeniach rytmu snu i czuwania, wynikających najczęściej z pracy zmianowej, zaleca się stosować 1–5 mg raz na dobę, 1 godzinę przed snem. Zalecana dawka dla osób niewidomych to 0,5–5 mg melatoniny raz na dobę około godz. 22:00.
W zaburzeniach snu związanych ze zmianą stref czasowych zaleca się stosować 2–3 mg 1 raz na dobę po zapadnięciu zmroku, począwszy od 1. dnia podróży. Preparat powinno się stosować przez cały pobyt w innej strefie czasowej, a także 2-3 dni po zakończeniu podróży.
Tak przedstawia się dawkowanie melatoniny u dorosłych. Warto wiedzieć, że większość preparatów jest przeznaczona dla osób dorosłych. Jeżeli chodzi o stosowanie i dawkowanie melatoniny u dzieci, każdorazowo powinno to być indywidualnie ustalone przez lekarza.
Reklama
Przeciwwskazania do stosowania melatoniny
Warto pamiętać, że istnieją przeciwwskazania do stosowania melatoniny. Większość producentów zastrzega, że nie należy stosować melatoniny w ciąży oraz w czasie karmienia piersią.
Przeciwwskazaniem są ponadto choroby wątroby i nerek. Nie powinno się także stosować melatoniny po spożyciu alkoholu, gdyż napoje alkoholowe zmniejszają skuteczność działania nasennego.
Zaleca się także, by zachować ostrożność w przypadku następujących dolegliwości:
- depresja,
- choroby układu immunologicznego,
- zaburzenia hormonalne,
- padaczka,
- zaburzenia krążenia, wymagające stosowania leków przeciwzakrzepowych.
Preparaty z melatoniną nie są wolne od skutków ubocznych. Dotyczy to większości wyrobów medycznych dostępnych na rynku. Wśród najczęściej wymienianych skutków ubocznych melatoniny wymienia się:
- bóle głowy,
- splątanie,
- sedację (stan głębokiego uspokojenia),
- obniżenie temperatury ciała,
- achykardię,
- świąd, wysypkę, pokrzywkę, wyprysk.
Reklama
Przedawkowanie melatoniny
Wielu pacjentów zastanawia się, czy można przedawkować melatoninę. Generalnie przedawkowanie jest możliwe, tak jak każdego innego wyrobu medycznego. Należy jednak zaznaczyć, że melatonina nie jest substancją toksyczną, więc jej przedawkowanie nie będzie niebezpieczne dla życia i zdrowia.
W przypadku przedawkowania mogą pojawić się takie objawy jak psychoza, zapalenie wątroby i zapalenie nerwu wzrokowego. Aby jednak do tego doszło, trzeba spożyć około 36 mg melatoniny. Przedawkowanie obserwuje się bardzo rzadko. Jeśli jednak wystąpi, jednym sposobem na zniwelowanie objawów jest płukanie żołądka.
Reklama
Niedobór melatoniny
Zgodnie z powyższym, niedobór melatoniny skutkuje zaburzeniami rytmu snu i czuwania. To podstawowy objaw niedoboru melatoniny, będący zarazem głównym wskazaniem do stosowania preparatów zawierających ten hormon.
Należy jednak zaznaczyć, że niedobór melatoniny może być przyczyną także innych dolegliwości, m.in. nadciśnienia tętniczego, otyłości, zespołu metabolicznego oraz innych chorób cywilizacyjnych. Jednakże preparaty z melatoniną nie są stosowane w przypadku wymienionych wyżej schorzeń, a jedynie w zaburzeniach snu.
Leki i preparaty zawierające melatoninę
