Jak wygląda melisa?
Melisa (znana też pod łacińską nazwą Melissa officinalis L, a także ludowymi określeniami, takimi jak rojownik, pszczelnik czy cytrynowe ziele) jest jedną z najbardziej upowszechnionych i znanych roślin o działaniu prozdrowotnym.
Słynie przede wszystkim z właściwości uspokajających, ale ma też inne zastosowania.
Z biologicznego punktu widzenia zalicza się ją do rodziny jasnowatych (do której należą też między innymi mięta, szałwia, bazylia i setki innych roślin).
Jak wygląda melisa? Jest to bylina osiągająca wysokość od 30 do nawet 125 centymetrów. Całą jej powierzchnię pokrywają niewielkie charakterystyczne włoski.
Jej łodyga jest wiotka i silnie rozgałęziona. Liście melisy są ciemnozielone, a od spodu lekko zszarzałe. Mają kształt określany jako sercojajowaty, z wyraźnie karbowanymi brzegami.
Ich długość wynosi od 4 do 8 centymetrów, zaś szerokość - około 3. Nasiona o rozmiarach 1-1,5 mm mają barwę ciemnobrązową lub wręcz czarną. Natomiast kwiaty melisy są białe, biało-różowe albo blado-żółte.
Roślina ta kwitnie od czerwca do września, dając przy okazji obfity nektar. Dlatego jest chętnie „odwiedzana” przez pszczoły i trzmiele.
Z tego też powodu w dawnych czasach jej miodem nacierano nowe ule, aby przywabić do nich owady. Z tą zresztą właściwością wiąże się nazwa tej wyjątkowej rośliny.
Mellisa w języku greckim oznacza pszczołę, słowo mel po łacinie znaczy zaś miód. Z kolei cytrynowym zielem bywa nazywana ze względu na charakterystyczny, intensywny zapach, z wyraźnie wyczuwalną nutą cytrusową.
Zioło to wywodzi się najprawdopodobniej z obszarów basenu Morza Śródziemnego, rosło też pierwotnie na Kaukazie oraz terenach dzisiejszego Iranu, gdzie znane było już w starożytności.
Współcześnie jest znacznie bardziej rozprzestrzenione, porastając liczne obszary globu, naturalnie lub w warunkach hodowlanych. Do Polski melisa została prawdopodobnie sprowadzona przez włoskich zakonników - przed wiekami była uprawiana głównie w ogrodach klasztornych, dopiero potem przydomowych.
Uprawa melisy
Gdzie rośnie melisa, jakie ma wymagania? Na większą skalę hoduje się ją na polach oraz pod osłonami. Wymaga miejsc dobrze nasłonecznionych i skutecznie chronionych przed wiatrem.
Aby zapewnić dobry wzrost, powinno się sadzić melisę na glebach żyznych, wilgotnych i bogatych w wapń. Specjaliści wskazują, że najbardziej do tego celu nadają się czarnoziemy, lessy, rędziny, mady oraz gleby piaszczysto-gliniaste o odczynie kwasowo-zasadowym na umiarkowanym poziomie 6,6-7,2.
Uprawiana na podłożu gliniastym jest z reguły wyższa, ma większą masę i późniejszy zasób różnego typu substancji w swoim składzie, takich jak fenole czy olejki eteryczne. Lepsze plony daje, gdy jest solidnie odżywiana i nawożona.
Może być również hodowana melisa w doniczce ustawionej w domu, na nasłonecznionym parapecie, aczkolwiek należy mieć świadomość, że w ograniczonej przestrzeni nie wyrośnie tak okazała, jak sadzona bezpośrednio w ziemi.
Surowiec wykorzystywany w ziołolecznictwie stanowią liście, a także ulistnione szczyty pędów.
Należy zbierać melisę w pierwszych chwilach kwitnienia. Następnie zaś suszy się ją w temperaturze nie wyższej, niż 35 stopni Celsjusza.
Reklama
Odmiany melisy
Najbardziej znanym, cenionym i pożytecznym ze wszystkich gatunków jest melisa lekarska i to właśnie ona kryje się pod łacińską nazwą Melissa officinalis L.
W jej obrębie wyróżnia się jeszcze pomniejsze odmiany, jedną z najnowszych jest cytrynowa, charakteryzująca się nieco mniejszymi listkami i jeszcze bardziej wyraźnym aromatem cytrusowym.
Oprócz officinalis istnieją też inne gatunki, takie jak axillaris, flava, yunnanensis, są one jednak zdecydowanie mniej upowszechnione i nie znajdują szerokiego zastosowania w medycynie naturalnej i kosmetyce.
W sklepach z ziołami, zdrową żywnością i suplementami diety spotkać można ponadto produkt o nazwie melisa indyjska. Nie ma on jednak wiele wspólnego z roślinami z rodziny jasnowatych.
Znana pod łacińską nazwą Cymbopogon Nardus, a potocznie nazwana też cytronellą, jest trawą z rodziny wiechlinowatych, wywodzącą się z Azji Południowo-Wschodniej.
Citronellę kojarzy się z melisą ze względu na zapach i działanie lecznicze, w tym między innymi uspokajające.
Reklama
W jakiej formie spożywać melisę?
Melisę można przyjmować na różne sposoby, np. w postaci:
- herbat w saszetkach, zawierających susz z liści, tudzież samodzielnie przygotowany napar z suszonych liści (rzadziej ze świeżych),
- tabletek/kapsułek - jako składnik suplementów diety dla osób mających problem z wyciszeniem skołatanych nerwów,
- syropu - lek na uspokojenie zawierający ekstrakt z melisy w połączeniu z innymi składnikami uspokajającymi, takimi jak głóg,
- nalewki - to świeża, rozdrobniona melisa, zalana alkoholem, którą można stosować na stres, trawienie, odporność i przeciwwirusowo,
- kropel - to skoncentrowany wyciąg etanolowy lub bezalkoholowy ze świeżych liści stosowany do picia w śladowych ilościach,
- palenia - melisę tak jak inne zioła psychoaktywne, można palić na przykład w fajce czy w postaci skręta. Nie jest to jednak zalecane ze względu na brak badań dotyczących bezpieczeństwa i potencjalną szkodliwość dla płuc,
- waporyzacji - inna forma dostarczania substancji aktywnych do płuc, w tym jednak przypadku melisa nie jest spalana, a podgrzewana do wysokiej temperatury.
Ze wszystkich wymienionych, najczęściej praktykowane jest zapewne picie melisy - dla wielu osób zmagających się ze stresującymi wydarzeniami i nie radzących sobie z obciążeniami psychicznymi, stanowić ona może nawet zamiennik herbaty.
Reklama
Właściwości melisy
Właściwości lecznicze melisa zawdzięcza działaniu licznych zawartych w niej substancji czynnych.
Należą do nich między innymi:
- olejek eteryczny, w skład którego wchodzą przede wszystkim cytral (geranial i neral), cytronelal, geraniol, β-pinen, α-pinen oraz β-kariofilen.
- polifenole (takie jak kwas rozmarynowy), triterpeny (w tym oleanan i jego pochodne oraz kwas ursolowy), garbniki, γ-tokoferol, kwas askorbowy, karotenoidy i wiele innych.
Jakie konkretnie właściwości lecznicze ma melisa i czy faktycznie jest zdrowa? Tak, do licznych jej zalet należą:
- wpływ na metabolizm tzw. neuroprzekaźników i związane z tym działanie uspokajające, przeciwlękowe oraz antydepresyjne,
- aktywność antyoksydacyjna związana przede wszystkim z obecnością polifenoli - melisa skutecznie hamuje aktywność wolnych rodników, odpowiedzialnych m.in. za procesy nowotworowe oraz starzenie organizmu,
- właściwości przeciwdrobnoustrojowe - działa m.in. przeciw bakteriom szczepów Shigella sonei oraz Salmonella enteritidis, a także grzybom Trichophyton spp. Olejek z melisy jest szkodliwy także dla herpeswirusów,
- oddziaływanie na poziom lipidów, zwłaszcza triglicerydów, na co wpływ ma przede wszystkim zawarty w olejku eterycznym geraniol,
- działanie hipoglikemizujące, czyli obniżające poziom cukru we krwi, co ma związek między innymi ze zwiększonym pobieraniem glukozy oraz metabolizmem w wątrobie i tkance tłuszczowej,
- działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie jelit i związane z tym wspieranie perystaltyki oraz poprawa trawienia,
- działanie moczopędne - w niewielkim stopniu ułatwia i przyspiesza wydalanie moczu.
Jak więc widać, wpływ melisy na zdrowie człowieka może być niebagatelny.
Kiedy najczęściej stosuje się to zioło i przy jakich schorzeniach, zaburzeniach i problemach jest skuteczne?
Reklama
Na co pomaga melisa i kiedy są stosować?
Ziele to stosowane jest przede wszystkim w celu łagodzenia napięć emocjonalnych, lęków i nerwic, ma też właściwości antydepresyjne. Ale to nie jedyne jej zastosowania.
Czy melisa uspokaja, czy faktycznie zmniejsza podatność na stres i inne czynniki pobudzające? Tak. M. Połumackanycz i wsp. podają, iż badania wykazują, że przyjmowana przez dwa miesiące wydatnie redukuje problemy związane z nadmiernym pobudzeniem nerwowym.
Ma to związek między innymi ze stymulacją tzw. receptorów GABA-A, podobnie, jak czynią to choćby leki z grupy benzodiazepin.
Jest też dobra na sen, ponieważ tłumiąc lęki i wyciszając, ułatwia zasypianie i zapobiega wybudzaniu się.
Można ją stosować także na depresję - choć działa słabiej, niż leki psychotropowe, oddziałuje na podobnej zasadzie, jak niektóre z nich.
Wskazuje się, iż wpływa ona na aktywność enzymu monoaminooksydazy (MAO-A). Jego blokowanie zwiększa stężenie w mózgu takich neuroprzekaźników, ważnych dla ludzkiego samopoczucia, jak dopamina, serotonina, adrenalina i noradrenalina.
Dzięki temu tonowane są nie tylko nastroje depresyjne, ale też różnego rodzaju fobie i inne nerwice.
Co ważne, melisa łagodzi też u wielu pacjentów migrenę, czyli bóle głowy o bardzo silnym natężeniu i nie do końca znanym podłożu.
Dodatkowo składniki melisy wywierają wpływ na enzym acetylocholinoesterazy (AChE), odpowiedzialny za rozkład innego neuroprzekaźnika - acetylocholiny.
Podobne działanie wykazują leki stosowane w terapii miastenii - choroby polegającej na zaburzeniu przekaźnictwa impulsów z zakończeń nerwowych do mięśni, często na skutek stresu.
Czy melisa obniża ciśnienie? Tak. Jej działanie hipotensyjne związane jest z obniżeniem napięcia nerwowego, a także właściwościami przeciwmiażdżycowymi, w tym obniżaniem poziomu niektórych lipidów.
Wpływając na działanie układu krwionośnego może też być stosowana wspomagająco w leczeniu dusznicy bolesnej.
Jest to choroba, która manifestuje się poprzez uczucie duszności, ucisku i bólu w klatce piersiowej. Objawy te związane są z niewystarczającą wydolnością serca, a bezpośrednim impulsem je wyzwalającym często jest stres.
Z coraz większą uwagą naukowcy przyglądają się melisie w kontekście profilaktyki antynowotworowej. M. Połumackanycz i wsp. przywołują wyniki badań na zwierzętach, które wykazały, iż etanolowe ekstrakty z melisy działają ochronnie na materiał genetyczny, redukując liczbę uszkodzeń DNA.
Najprawdopodobniej ma to związek z właściwościami antyoksydacyjnymi.
Oddziałując przeciwdrobnoustrojowo, melisa może być stosowana wspierająco w leczeniu przeziębienia i innych infekcji o podłożu bakteryjnym, wirusowym i grzybiczym. Zaleca się też pić ją na odporność.
Często jest też używana przez osoby cierpiące na różnego rodzaju dolegliwości żołądkowe - na trawienie, zaparcia, biegunkę, nudności, refluks i zgagę czy ból brzucha.
Działa ona korzystnie nie tylko na żołądek i jelita, ale też wątrobę i trzustkę. Ze względu na właściwości hipoglikemizujące, okazuje się przydatna również w przypadku pacjentów cierpiących na cukrzycę i występujące w jej przebiegu nadmierne stężenie glukozy we krwi.
Melisa w kosmetykach
Olejek z melisy jest też częstym składnikiem kremów i innego rodzaju kosmetyków o działaniu przeciwstarzeniowym. Ma to związek z silnym działaniem antyoksydacyjnym.
Zwalczając reaktywne formy tlenu (wolne rodniki), składniki tego niezwykłego ziela spowalniają procesy starzenia się skóry. Redukują więc zmarszczki, zwiększają napięcie i elastyczność zewnętrznej powłoki ciała.
Działanie to w szczególności przypisywane jest kwasowi rozmarynowemu, który zawiera melisa.
Cytrynowe ziele może też być stosowane na twarz jako skuteczny preparat na trądzik. W tym celu używany jest hydrolat z melisy, czyli rozcieńczona, wodna esencja zawierająca składniki o działaniu przeciwzapalnym, tonizującym, łagodzącym i kojącym. Mówiąc krótko - idealnym dla skóry pokrytej nieestetycznymi wypryskami.
Wykorzystuje się też olejek bądź hydrolat z melisy na włosy, dodając kilka kropel do szamponów i odżywek. Zabieg ten powinien hamować przetłuszczanie się oraz zmniejszać łupież, nadając pasmom zdrowego wyglądu.
Warto dodać, że melisa jest też stosowana w aromaterapii. Jej kojąca woń pomaga się wyciszyć, odstresować i zrelaksować.
Pośrednio może to również wpływać na kondycję skóry (między innymi w przypadku niektórych postaci trądziku).
Reklama
Melisa w ciąży
Czy można pić melisę w ciąży? Nie ma w tej materii jednoznacznych wskazań. Nie istnieją badania, które wskazywałyby jej szkodliwość dla organizmu matki oraz płodu.
Z drugiej strony, jak wszystkie substancje o działaniu psychoaktywnym, powinna być w tym szczególnym okresie używana z umiarem, po uprzedniej konsultacji z lekarzem.
W praktyce picie melisy w ciąży jest często stosowanym środkiem łagodzącym występujące w tym czasie napięcia emocjonalne, stres, lęk i wahania nastroju.
Wydatnie ułatwia przyszłym mamom zasypianie. W pierwszym trymestrze pomaga też uporać się z nudnościami i innymi dolegliwościami układu trawiennego.
Łagodzi również męczące bóle głowy. Ponadto jest ceniona ze względu na delikatne właściwości moczopędne.
W późniejszych fazach ciąży, w 2 a tym bardziej w 3 trymestrze zaleca się ograniczenie jej spożycia do niezbędnego minimum.
Choć nie ma na to jednoznacznych dowodów, pojawiają się niekiedy sugestie, że jej działanie uspokajające może hamować skurcze macicy niezbędne do wywołania porodu.
Czy melisa ma wpływ na karmienie piersią i czy można ją pić w okresie laktacji? Także i w tym przypadku nie ma bezwzględnych przeciwwskazań.
Warto wiedzieć, że jest ona bezpieczna dla dzieci, nawet w okresie niemowlęcym, tak więc niewielkie ilości znajdujących się w niej substancji, przedostając się z mlekiem matki do organizmu malucha, nie stanowią zagrożenia.
Jedynym powodem, dla którego należy ograniczać ilość wypijanego naparu, jest możliwość delikatnego hamowania laktacji. Zjawisko to nie jest jednak silne, dlatego picie jednej filiżanki dziennie nie wpływa na możliwość karmienia dziecka.
Reklama
Melisa dla dzieci
A jak wygląda kwestia - melisa na uspokojenie dla dzieci? Czy maluchy mogą pić ekstrakty z cytrynowego ziela? Tak i to często od najmłodszych lat.
Od jakiego wieku dokładnie? Na rynku dostępne są preparaty zawierające melisę dla niemowląt, które można podawać po ukończeniu czwartego miesiąca życia.
Wskazaniem są m.in. kolki, które u dzieci powodują silny niepokój oraz przekładają się na problemy ze snem. Jeśli chodzi o formę aplikacji, najczęściej rodzice decydują się parzyć prozdrowotne herbatki.
Są one dostępne w saszetkach z precyzyjnie odmierzoną i dostosowaną do wieku dziecka ilością suszu. Napary można przygotowywać także samodzielnie, trudniej jednak wtedy jest zachować kontrolę nad dawkowaniem.
Dokładną ilość surowca zielarskiego, adekwatną do wieku, najlepiej jest skonsultować z pediatrą.
Oprócz tego w aptekach kupić można również syropy z melisą dla dzieci, często zawierające w swoim składzie także inne komponenty o działaniu tonującym układ nerwowy i pokarmowy.
W przypadku nieco starszych dzieci, a także młodzieży, melisa jest często stosowanym panaceum na napięcia nerwowe związane z kolejnymi fazami rozwoju, których przyczyną mogą być:
- problemy w środowisku rówieśniczym,
- presja wyników w szkole,
- trudności z nauką i koncentracją,
- rozczarowania uczuciowe,
- przemoc etc.
Jak parzyć melisę?
Zastanawiasz się, jak zaparzyć melisę? Czynność ta nie powinna nastręczać trudności. Niewielką ilość surowca zielarskiego (więcej na temat dawkowania poniżej) należy wsypać do filiżanki i zalać gorącą wodą, a następnie odstawić na 10-20 minut, pod przykryciem.
Wiele osób pyta, co sprawdza się lepiej: melisa świeża czy suszona? Choć dla niektórych może to być zaskoczeniem, uważa się, że lepiej do parzenia nadaje się ta druga.
Susz wykazuje więcej właściwości prozdrowotnych, niż surowiec właśnie zebrany z krzewu. Jeśli jednak ktoś zdecyduje się wykorzystać świeże liście, warto pamiętać o ich uprzednim rozdrobnieniu (łatwo rozrywają się pod naciskiem palców).
Oczywiście można też korzystać z produktów gotowych - w sklepach dostępna jest melisa do zaparzania w saszetkach, niewiele różniąca się „w obsłudze” od herbaty w torebkach.
Także i w tym przypadku zaleca się parzenie pod przykryciem przez minimum 10 minut.
Z czym łączyć melisę?
Często melisa jest łączona z pomarańczą, zwłaszcza w składzie gotowych produktów, aczkolwiek parząc ziele samodzielnie również można dodać skórkę lub miąższ tego lub innego cytrusa.
Czy ma to uzasadnienie prozdrowotne? Pomarańcza i podobne jej owoce są wprawdzie bogate w witaminę C i inne ważne składniki, jednak w tym przypadku chodzi głównie o poprawę walorów smakowych.
Nie wszyscy bowiem lubią pić melisę w czystej postaci. Na podobnej zasadzie jest ona łączona z wiśnią, gruszką, truskawką czy granatem.
Są jednak także miksy ziołowe, gdzie mieszanie składników ma na celu przede wszystkim potęgować synergiczny efekt ich współdziałania. Przykładowo są to melisa z:
- miętą - zioło to nie tylko wzbogaca smak, nadając naparom większej rześkości, ale też wzmacnia działanie melisy na układ trawienny,
- czystkiem - w tym układzie kluczowe jest wzmocnienie działania przeciwbakteryjnego i przeciwgrzybiczego, a także wsparcie naturalnej odporności organizmu,
- rumiankiem - ze względu na jego rozkurczowe działanie, idealna propozycja dla cierpiących na wzdęcia i zaparcia
- szyszką chmielu - dla jeszcze skuteczniejszego ukojenia skołatanych nerwów (silne działanie uspokajające) oraz złagodzenia dolegliwości żołądkowych (działanie rozkurczowe).
Ile razy dziennie pić herbatę z melisy? Dawkowanie
Czy można pić melisę codziennie? Tak, nie ma ku temu żadnych przeciwwskazań. Co więcej, w stanach zwiększonego napięcia, prozdrowotny napar można przyrządzać nawet kilka razy na dobę.
Ile dokładnie, czy jest określone dawkowanie? Tak, choć nie w formie bezwzględnych wskazań. Zaleca się wypijać maksymalnie 3-4 filiżanki naparu dziennie, a w okresie ciąży i laktacji - jedną, najwyżej dwie.
Jest to związane między innymi z czasem działania substancji aktywnych, który wynosi kilka godzin.
Nie jest znana śmiertelna dawka melisy. W praktyce trudno doprowadzić do tak radykalnych konsekwencji, nawet w przypadku znacznego przedawkowania (więcej o skutkach ubocznych poniżej).
Po jakim czasie działa melisa? Ile przed spaniem warto się jej napić, by szybciej zapaść w objęcia Morfeusza? Krótkofalowe efekty widoczne są już po upływie około 30 minut.
Natomiast do uzyskania rezultatów długofalowych, takich jak złagodzenie objawów depresji czy zmniejszenie labilności emocjonalnej, niezbędne jest jej przyjmowanie przez minimum kilka tygodni.
Oczywiście należy pamiętać, że żadnej substancji, nawet naturalnej, ziołowej, nie można stosować w sposób bezkrytyczny i bez końca.
Jeśli po 3-4 miesiącach przyczyna, dla której pije się napar lub przyjmuje tabletki, nie ustaje, wskazana jest konsultacja lekarska.
Problemy takie jak depresja, nerwica lękowa czy bezsenność mogą mieć bardzo poważne podłoże, a ich terapia często wymaga zastosowania profesjonalnych leków.
Skutki uboczne picia melisy
Przedawkowanie melisy nie zdarza się często, nawet u osób, które piją ją niczym herbatę. Nie mniej możliwe są pewne skutki uboczne.
Typowe objawy niepożądane to:
- zawroty i bóle głowy,
- nudności, wymioty oraz bóle brzucha,
- wysypka i inne wykwity przy zastosowaniach zewnętrznych.
Czy melisa odwadnia? Nie, jej działanie moczopędne jest bardzo delikatne, a pijąc ją w postaci naparów dostarcza się do organizmu niezbędne dawki wody.
Czy po wypiciu melisy mogą wystąpić halucynacje? Przypadki tego typu są zgłaszane, jednak nie przez osoby pijące napary, czy przyjmujące tabletki, lecz palące to zioło niczym papierosy lub marihuanę.
Nie ma jednak pewności, czy odczuwane wrażenia faktycznie są efektem działania melisy, czy też silnej autosugestii.
Tak czy inaczej, ze względu na szkodliwe dla płuc substancje wydzielane w procesie spalania, częściowo pokrywające się z tymi, które występują w dymie papierosowym, nie zaleca się tej formy konsumpcji.
Czy jest możliwe uzależnienie od melisy? Fizyczne - nie. Nie działa ona tak jak używki (alkohol, papierosy, narkotyki, kawa). Nie można jednak wykluczyć uzależnienia psychicznego.
U osób charakteryzujących się skłonnością do sięgania po „ulepszacze”, w rzeczywistości może wytworzyć się mentalne przywiązanie.
Powstać mogą niebezpieczne mechanizmy, na przykład strach przed położeniem się do łóżka i niemożnością zaśnięcia, jeśli wcześniej nie wypije się środka uspokajającego, jakim jest melisa.
Przeciwwskazania do picia melisy
Kiedy nie wolno pić melisy? Głównym przeciwwskazaniem jest skłonność do reakcji alergicznych, które są możliwe przede wszystkim w przypadku zastosowań zewnętrznych.
Jeśli chodzi o inne zastrzeżenia, pacjenci często pytają o możliwe interakcje z lekami i alkoholem, a także możliwość prowadzenia samochodu. Czy obawy mają uzasadnienie?
- tabletki antykoncepcyjne - opinie specjalistów nie są jednoznaczne, dominuje jednak pogląd, że melisa nie obniża skuteczności tego typu antykoncepcji,
- leki na nadciśnienie - nie zachodzi między nimi interakcja, jednak ze względu na działanie hipotensyjne melisy należy kontrolować swój stan za pomocą ciśnieniomierza. Zbyt niskie wartości mogą powodować osłabienie, szumy w uszach etc.,
- leki przeciwdepresyjne - nie wykazuje się bezpośrednich interakcji, nie ma więc bezwzględnych przeciwwskazań. Jednak ze względu na to, że efekty ich działania mogą się dublować, zaleca się konsultację lekarską w tej materii oraz uważne obserwowanie reakcji organizmu (np. nadmierne wyciszenie). W szczególności należy uważać z wyciągami alkoholowymi melisy. W niektórych sytuacjach mogą one bowiem powodować nieprzyjemny zespół serotoninowy u pacjentów zażywających leki psychotropowe,
- alkohol - nie ma bezpośredniego współoddziaływania, trunki oraz ziele nie potęgują ani nie osłabiają swoich właściwości.
- prowadzenie pojazdów - nie ma przeciwskazań poza sytuacjami, gdy bardzo duże ilości melisy powodują senność, która może być niebezpieczna na drodze, kwestia tego typu reakcji jest jednak bardzo indywidualna.
Cena melisy
Ile kosztuje melisa? Ziele to, choć tak skuteczne w przypadku wielu dolegliwości, jest bardzo tanie. Standardowa cena melisy lekarskiej w saszetkach to zazwyczaj nie więcej, jak 5 złotych za 20 torebek.
Na podobnym poziomie kształtują się koszty nabycia suszu. Za 50 gramów surowca zielarskiego trzeba zapłacić od 5 do kilkunastu złotych.
Gdzie kupić cytrynowe ziele? Melisa do zaparzania, a także w tabletkach, kapsułkach czy kroplach dostępna jest w aptekach oraz sklepach zielarskich i ze zdrową żywnością, a nawet drogeriach.
Osoby, które chcą parzyć świeże zioła, mogą też kupić melisę w doniczce - w sklepach ogrodniczych, zielarskich, a nawet niektórych hipermarketach.
Koszt z reguły waha się w granicach 5-10 złotych.
