Mentol - jakie ma właściwości i zastosowanie?

Co to jest mentol?

Mentol jest organicznym związkiem chemicznym charakteryzującym się chłodzącym działaniem oraz przenikliwym miętowym zapachem.

Najbogatszym źródłem mentolu są różne gatunki mięty, a w szczególności polna (Mentha arvensis L.) oraz pieprzowa (Mentha × piperita L.).

W mniejszych ilościach występuje on również w olejkach eterycznych roślin z rodziny jasnowatych, takich jak szałwia, bazylia czy lawenda.

Na skalę przemysłową związek ten pozyskuje się poprzez krystalizację z olejku miętowego, a także na drodze syntezy laboratoryjnej (na przykład na skutek redukcji tymolu).

Mentol jest znany chemikom od dawna. Po raz pierwszy został wyizolowany w 1771 roku przez niemieckiego naukowca Hieronima Davida Gaubiusa. Przy czym uważa się, że w praktyce był stosowany już wcześniej, tyle że w szerszej formule, pod postacią mięty lub miętowego olejku.

Reklama

Działanie i właściwości mentolu

Właściwości mentolu oraz jego są doskonale znane. Ma on silne działanie miejscowo chłodzące oraz znieczulające, które zawdzięcza oddziaływaniu na zakończenia nerwowe – drażni te, które przewodzą zimną, a także redukuje wrażliwych tych, które są odpowiedzialne za przewodzenie impulsów bólowych.

Dzięki temu może na przykład łagodzić dolegliwości związane z nieżytem gardła.

Ze względu na bardzo silny zapach, jego wdychanie daje uczucie świeżości oraz udrażnia zatkany nos i zatoki, ułatwiając oddychanie. 

Mentol ma też działanie odkażające, które jest wykorzystywane między innymi w stomatologii. Wykazuje również właściwości przeciwdrobnoustrojowe, przeciwzapalne oraz zwiększające miejscowo przepływ krwi – z tego powodu może być używany choćby na skórę głowy, hamując wypadanie włosów.

Z chemicznego punktu widzenia mentol jest alkoholem z grupy terpenów. Występuje w postaci igłowych kryształków bądź krystalicznego proszku. Bardzo słabo rozpuszcza się w wodzie, natomiast doskonale w rozpuszczalnikach organicznych, takich jak etanol czy tłuste oleje. Jego wzór chemiczny to C₁₀H₂₀O.

Smak oraz zapach mentolu można określić w prosty sposób – są one silnie miętowe. Z tego też powodu mentol i mięta są ze sobą często utożsamiane, co jednak jest dużym uproszczeniem. Alkohol ten jest tylko jednym z wielu składników olejku miętowego.

Tak jak zostało powiedziane wyżej, mentol może być naturalny, jak też syntetyczny. Są one do siebie bardzo podobne, aczkolwiek naukowcy zauważają, że czystość substancji pozyskiwanej z mięty (99,0 – 99,6 procent) jest minimalnie niższa, niż produktów wytwarzanych w laboratoriach (99,8 proc. – dane M. Adaszyńska, M. Swarcewicz)

Reklama

Zastosowanie mentolu. Jak stosować go w domu?

Mentol znajduje bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, spożywczym, tytoniowym, będąc składnikiem wielu ogólnie dostępnych produktów.  Może też być używany do inhalacji, czy w saunie.

Początek treści sponsorowanej

Przy pierwszych objawach podrażnienia gardła warto wybrać ziołowy preparat z mentolem, który łagodzi ból gardła i chrypkę. Dobrze zakupić suplement, który w swoim składzie zawiera  korzeń prawoślazu z olejkiem i zielem tymianku oraz olejkiem szałwiowym, który korzystnie wpływa na funkcjonowanie gardła i przynosi kojący efekt przy różnych infekcjach. Dodatkowo warto zwrócić uwagę, aby produkt zawierał wit. C, która poprawia działanie układu odpornościowego. Kliknij tutaj i sprawdź ziołowy produkt na gardło.

Mentol jest używany do produkcji takich wyrobów, jak:

• leki, maści, kremy, krople do nosa, plastry i inne wyroby lecznicze przeznaczone do stosowania wewnętrznego, jak też zewnętrznego. Są one stosowane przy takich dolegliwościach, jak grypa i przeziębienie wraz z towarzyszącym im bólem gardła i katarem, zapalenie zatok, bóle reumatyczne, nerwobóle, schorzenia dermatologiczne objawiające się bólem, świądem, pieczeniem (szczegóły poniżej),
• kosmetyki przeznaczone do pielęgnacji ciała – odświeżające płyny do kąpieli, szampony etc.,
• pasty do zębów i płyny do płukania jamy ustnej – zapewniające świeży oddech mentol jest jednym z najbardziej klasycznych składników tego typu produktów,
• preparaty stomatologiczne – mentol zapewnia dodatkowe znieczulenie, a w dodatku odkaża środowisko jamy ustnej,
• środki czystości, takie jak choćby płyny do zmywania naczyń,
• spożywcze, w tym zwłaszcza słodycze - mentol znajduje się w składzie m.in. gum do żucia, cukierków, czekoladek,
• papierosy - od lat dwudziestych XX wieku mentol był dodatkiem urozmaicającym bądź niwelującym czysty smak tytoniu. Wprawdzie od niedawna zakazuje się jego używania do produkcji klasycznych papierosów, wciąż jednak jest popularnym składnikiem e-papierosów (WHO nawołuje, by i tym przypadku było to zakazane).

Oprócz tego można też kupić tzw. mentol krystaliczny, a więc znajdujący się w czystej postaci.

Może on być używany na różne sposoby:

• do inhalacji - wystarczy kryształki zalać gorąca wodą, a następnie nachylić się nad miską, głęboko wdychając parę,
• do sauny - kryształki mentolu układa się na kamieniach po uprzednim ich przelaniu chłodną wodą,
• do produkcji domowych leków i kosmetyków - w tym celu należy kryształki rozpuścić w alkoholu lub tłuszczu. Można do tego celu użyć zwykły spirytus, olej rzepakowy czy oliwę z oliwek.

Należy pamiętać, że mentol praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie. Jest natomiast podatny na działanie wysokiej temperatury.

Maść, krople i inne preparaty z mentolem

Mentol znajduje się w składzie licznych preparatów leczniczych, takich jak między innymi:

• tabletki do ssania, gdzie razem z innymi składnikami łagodzi ból oraz ogólnie wpływa na funkcjonowanie gardła, a także ułatwia przepływ powietrza przez nos,
• aerozole, sztyfty do nosa o działaniu orzeźwiającym i udrażniającym,
• olejki do inhalacji oraz kąpieli,
• żele i maści przeciwbólowe, przeznaczone między innymi dla osób zmagających się z chorobami reumatycznymi oraz dolegliwościami występującymi po wysiłku fizycznym,
• żele i pudry na ukąszenie owadów oraz oparzenia, o działaniu przeciwbólowym, kojącym świąd, odkażającym
• żele pod prysznic i szampony regulujące wydzielanie sebum, zapobiegające nadmiernemu przetłuszczaniu się,
• kremy, maści i balsamy do pielęgnacji skóry problemowej, przesuszonej, dotkniętej dermatozami.

Reklama

Czy mentol jest szkodliwy? Przeciwwskazania

Substancja ta ma szereg udowodnionych działań leczniczych, a jednak zasadne jest pytanie: czy mentol jest szkodliwy? Odpowiedź jest złożona.

Stosowany w niewielkich ilościach, na przykład jako składnik tabletek na gardło, generalnie nie stanowi zagrożenia dla zdrowia.

Jest powszechnie uważany za bezpieczny komponent leków, kosmetyków i produktów spożywczych. Należy jednak pamiętać, że w czystej postaci jest o substancją toksyczną.

Dlatego spożycie bardzo dużych dawek lub intensywna ekspozycja skóry na jego działanie może potencjalnie prowadzić do wystąpienia niepożądanych skutków ubocznych. W skrajnych przypadkach są one bardzo poważne.

Możliwe są takie reakcje, jak:

• uczulenie kontaktowe nie mające charakteru alergicznego, wynikające z chemicznego podrażnienia skóry lub błon śluzowych, zwłaszcza przy zastosowaniu większych dawek,
• alergia IgE-zależna, angażująca przeciwciała układu odpornościowego, występująca jedynie u wybranych osób (reagujących na ten konkretny alergen). Reakcją może być świąd, zaczerwienienie skóry i obrzęk, rzadziej zdarzają się takie objawy, jak katar, kichanie, łzawienie oczu,
• zatrucie, którego następstwem są tak zróżnicowane problemy zdrowotne, jak bóle brzucha, biegunki, wymioty, stany zapalne skóry i warg, owrzodzenie jamy ustnej, dreszcze, zawroty głowy, obrzęk mózgu, uszkodzenie nerwów wzrokowych, a nawet śpiączka. Należy jednak podkreślić, że mentol staje się toksyczny przy naprawdę dużych dawkach, gdy jego stężenie we krwi przekracza 20 mg/dl. Uważa się, że śmiertelne jest stężenie przekraczające 150 mg/dl.

Jeśli chodzi o przeciwwskazania do używania mentolu, odradza się jego stosowanie przez:

• małe dzieci, zwłaszcza poniżej pierwszego roku życia – może być zbyt silnie drażniący,
• kobiety w ciąży oraz okresie laktacji (może przenikać do mleka),
• osoby mające alergię na tę substancję (albo inne składniki używanych leków lub kosmetyków),
• pacjentów cierpiących na wrzody żołądka, nadkwaśność, refluks żołądkowo-przełykowy (może zwiększać podrażnienie śluzówek), a także schorzenia wątroby i dróg żółciowych.

Często można się też spotkać z pytaniem, czy mentol uzależnia? Jest ono stawiane przede wszystkim w kontekście papierosów.

Wyniki badań nie są w tej materii jednoznaczne, nie ma pewności czy substancja ta może uzależniać sama w sobie, niewątpliwie jednak jej dodatek jest dla wielu osób tak atrakcyjny, że skłania do palenia i zwiększa szansę uzależnienia od nikotyny.

Reklama

Cena produktów z mentolem. Gdzie kupić?

Mentol krystaliczny w postaci kryształków można kupić w cenie około 25 złotych za 50 gram i 40 złotych za 100 gram. Produkty tego typu są dostępne między innymi w sklepach chemicznych. 

Jeśli natomiast chodzi o produkty zawierające ten składnik, rozrzut cenowy jest siłą rzeczy ogromny. Dostępne w aptekach popularne tabletki na gardło kosztują około 15 złotych.

 Żele i maści przeciwbólowe są dostępne w cenie zarówno kilku złotych, jak też przeszło dwudziestu.  Podobnie jak choćby olejki do inhalacji. Wiele zależy od wielkości opakowania oraz oczywiście zawartości innych składników.