Co to jest mocznik?
Mocznik to ostateczny produkt przemiany białek i innych związków azotowych w ustroju. Jest wydalany z organizmu przede wszystkim z moczem, a także w niewielkiej ilości wraz z potem. Mocznik jest produkowany głównie przez wątrobę. Ocena stężenia tego parametru w surowicy krwi daje obraz funkcjonowania nerek, a także wątroby i innych organów.
Poziom mocznika we krwi może być uzależniony od wielu czynników, takich jak m.in.:
- dieta - duże spożycie białek, w szczególności pochodzenia zwierzęcego, może powodować podwyższoną zawartość mocznika w surowicy krwi, natomiast niska podaż białka może przesądzać o zaniżonej wartości mocznika,
- wydalanie,
- resorpcja nerkowa mocznika,
- rozpad własnych białek organizmu,
- wątrobowa synteza białek.
Lekarze, aby mieć szerszy obraz tego, co dzieje się w ustroju, często zlecają wykonanie badania określającego stężenie mocznika w surowicy krwi wraz z oznaczeniem kreatyniny. Ważny jest w tym kontekście stosunek wyniku jednego badania do drugiego.
Reklama
Badanie mocznika
BUN, czyli azot mocznika, to stosowany w laboratoriach diagnostycznych skrót (z angielskiego: blood urea nitrogen) oznaczający metodę prezentowania stężenia mocznika w analizowanej próbce krwi.
W jakim celu bada się mocznik? Badanie to wykonuje się w ramach diagnostyki ogólnej, by specjalista mógł ocenić pracę przede wszystkim nerek oraz wątroby.
Reklama
Mocznik w surowicy
Mocznik w surowicy, a dokładniej jego wysokość, pozwala ustalić czy zachodzi podejrzenie występowania u danej osoby niewydolności nerek (czy innej dysfunkcji tego organu), bądź chorób metabolicznych. Wysokość mocznika w surowicy krwi pozwala na kontrolę procesów katabolicznych i anabolicznych oraz na ustalenie skąd się wziął nadmiar związków azotowych w organizmie.
Ponadto medyk zleci określenie stężenia mocznika we krwi jeśli pacjent zgłasza objawy wskazujące na mocznicę (np. senność, zaburzenia świadomości, zmęczenie, wymioty, silny świąd skóry i problemy z krzepnięciem krwi), a także kiedy chce sprawdzić czy leczenie chorego (głównie chodzi o dializoterapię) przebiega pomyślnie oraz aby ocenić poziom zatrucia mocznikowego.
Reklama
Jak badać mocznik w surowicy krwi?
Jak przebiega badanie? Mocznik ocenia się na podstawie próbki krwi. Do badania poziomu mocznika w surowicy krwi nie trzeba się szczególnie przygotowywać. Do tej analizy potrzebna jest niewielka ilość krwi pobrana na czczo, najlepiej rano, z żyły z dołka łokciowego. Badanym materiałem jest w tym przypadku surowica.
Bezpośrednio przed pobraniem krwi miejsce wkłucia należy odkazić, a po wykonaniu badania powinno się mocno dociskać ślad po wkłuciu igły zdezynfekowanym gazikiem. Samo pobranie krwi zazwyczaj przebiega sprawnie i trwa kilka sekund.
Reklama
Jak przygotować się do badania mocznika?
Ostatni posiłek powinno się spożyć najpóźniej do godziny 18:00 poprzedniego dnia (odstęp między ostatnim posiłkiem a badaniem powinien wynosić co najmniej osiem godzin). Jeśli osoba badana przyjmuje na stałe jakieś leki oraz (lub) suplementy diety, powinna się wcześniej porozumieć z lekarzem o możliwości odstawienia farmaceutyków.
Wyniki z reguły dostępne są następnego dnia po badaniu. Należy je interpretować w oparciu o wywiad lekarski przeprowadzony z pacjentem. Bardziej miarodajnymi wynikami badań są takie, które określają także poza mocznikiem poziom kreatyniny w surowicy krwi. Oceny tych analiz powinien dokonać lekarz.
Reklama
Wyniki badania mocznika
Badanie mocznika we krwi jest zwieńczone stosowną analizą. Jakie wyniki można uznać za prawidłowe? Każda pracownia diagnostyczna analizująca surowicę krwi pod kątem oceny stężenia mocznika ma własne normy, które najczęściej są uwidocznione na wyniku, jaki otrzymuje pacjent. Można więc bez kłopotu samodzielnie ocenić stan funkcjonowania naszych nerek i innych narządów.
Jednak to lekarz powinien postawić ostateczną diagnozę w oparciu o otrzymaną analizę lub skierować pacjenta na dalsze badania.
Reklama
Normy badania mocznika
Jak jednak ogólnie oceniać mocznik? Wyniki, o których można powiedzieć, że są korzystne, to parametry mieszczące się w granicach między 2 a 6,7 mmol/l (15-40 mg/dl). Oczywiście na analizę mocznika w surowicy mogą mieć wpływ rozmaite czynniki, takie jak m.in. wiek, płeć, ilość białka w diecie oraz sposób oznaczenia tego wskaźnika (indywidualna dla danego laboratorium).
Badanie to może zlecić lekarz w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia. Wówczas będzie ono bezpłatne. Jeśli jednak z jakiś powodów nie możemy skorzystać ze skierowania lekarskiego na wykonanie tej analizy, bez problemu można samodzielnie zbadać mocznik. Cena prywatnego badania wynosi ok 7 zł.
Interpretacja wyników badania mocznika
Co jeśli wykonano badanie krwi, a mocznik jest za wysoki lub za niski? Jak już wcześniej wskazywano interpretacji wyników badania wysokości mocznika w surowicy krwi powinien podjąć się lekarz.
Analizuje on nie tylko wyniki stężenia mocznika ale też kreatyniny i amoniaku (jeśli takie badania zlecono) oraz wywiad lekarski z pacjentem i USG nerek. W efekcie, lekarz może określić nie tylko, czy poziom mocznika w surowicy krwi jest podwyższony lub zbyt niski, ale również będzie w stanie wskazać schorzenie, którym stan ten jest spowodowany.
Podwyższony mocznik
Podwyższony mocznik (i kreatynina) w surowicy krwi mogą świadczyć np. o:
- odwodnieniu,
- zbyt dużej podaży białek w diecie,
- upośledzeniu wydalniczym nerek,
- krwawieniu do przewodu pokarmowego,
- niewydolności nerek,
- nowotworach,
- urazach,
- oparzeniach,
- nadczynności tarczycy.
Mocznik w surowicy za wysoki może być także spowodowany przyjmowaniem glikokortykosteroidów.
Za niski mocznik
Z kolei za niski mocznik w surowicy krwi może wynikać ze wzmożonego wydalania moczu (tzw. poliurii, polegającej na oddawaniu nawet 2000 ml moczu w ciągu doby), a także m.in. z uszkodzenia nerek. Obniżone stężenie mocznika w surowicy obserwuje się u dzieci, co stanowi naturalny proces, jednak jest podstawą do obserwacji.
Jakie mogą być powody zbyt niskiego mocznika?
- dieta niskobiałkowa
- niedożywienie
- zbyt duża ilość płynów w organizmie
- problemy z wydolnością wątroby.
