Jak wygląda koniczyna?
Większość osób wie, jak wygląda koniczyna, a przynajmniej jej najpowszechniejsze gatunki rosnące dziko w Polsce na wielu terenach zielonych. Bywa nawet traktowana jako chwast, ponieważ jest rośliną żywotną, łatwo się rozprzestrzenia i rośnie właściwie w każdych warunkach.
Co ciekawe - jej rozmaite gatunki spotkać można na wszystkich kontynentach, więc śmiało można powiedzieć, że znana jest ona na całym świecie.
Ziele koniczyny dorasta do 70 cm wysokości, choć powszechne u nas gatunki zwykle są niższe. Elementem charakterystycznym i wręcz symbolicznym jest listek koniczyny. Jest on drobny, o kształcie łezki, ale rośnie z reguły trójlistkowo, co oznacza, że na szczycie każdej łodygi wyrastają 3 pojedyncze listki, połączone od ich wąskiej strony.
Znaną ciekawostką jest to, że zdarzają się koniczyny czterolistne, co jest mutacją pospolitych gatunków (przeważnie koniczyny białej). Od wieków wierzy się, że znalezienie czterolistnej koniczyny to dobra wróżba, dlatego stała się ona powszechnym symbolem szczęścia.
Pojedynczy kwiat koniczyny jest bardzo drobny, ale rosną one w gęstych główkach. Cała główka składa się z kilkudziesięciu (40-60) kwiatów i ma wielkość od około 1 do kilku cm.
Reklama
Jakie są odmiany koniczyny?
Koniczyna jest rodzajem roślin z rodziny bobowatych. Na całym świecie znanych jest 290 jej gatunków, z czego w Polsce dziko rośnie około 20, a wiele z nich jest jadalnych i posiada cenne dla zdrowia właściwości.
Gatunkami najbardziej znanymi są koniczyna:
- biała, inaczej rozesłana (Trifolium repens) - roślina wieloletnia, powszechnie spotykana w naszym klimacie, kwitnie od maja do września, a wszystkie jej części są jadalne. Jej odmianą jest koniczyna drobnolistna, która bywa wysiewana w ogrodach zamiast trawy.
- czerwona, inaczej łąkowa lub zwyczajna, nazywana też niekiedy fioletową (Trifolium pratense) - rosnąca dziko, ale też powszechnie uprawiana ze względu na swoje lecznicze właściwości. Jakie znaczenie ma koniczyna łąkowa dla człowieka? To ziele o szerokim zastosowaniu w fitoterapii (czyli ziołolecznictwie), farmakologii oraz kosmetyce.
- krwistoczerwona, inaczej szkarłatna (Trifolium incarnatum) - gatunek uprawiany w Polsce, stosowany jako roślina pastewna - pasza dla zwierząt lub poplon ozimy.
- polna (Trifolium arvense) - w Polsce pospolita na niżu i w niskich partiach gór, w uprawach rolnych jest chwastem.
- perska (Trifolium resupinatum) - rosnąca dziko od rejonów Europy Środkowej aż po południowo-zachodnią Azję. Jest to gatunek jednoroczny wykorzystywany na paszę dla zwierząt.
Oprócz tych popularnych odmian koniczyny, w Polsce i innych rejonach Świata, spotkać można nieco mniej znane gatunki, takie jak koniczyna:
- drobnogłówkowa (Trifolium dubium) - w Polsce spotykana głównie w górach niższych, jej kwiaty mają barwę żółtą i tworzą drobne główki (około 20 kwiatów w każdej).
- aleksandryjska - (Trifolium alexandrinum) - uprawiana głównie w rejonach podzwrotnikowych, w Polsce uprawiana i dziczejąca. W Egipcie uprawiana od czasów starożytnych.
- szwedzka, inaczej białoróżowa (Trifolium hybridum) - w Polsce rośnie dziko, ale jest również uprawiana na paszę dla zwierząt.
- długokłosowa (Trifolium rubens) - w Polsce spotykana rzadko, ma charakterystyczne, wydłużone liście.
- różnoogonkowa (Trifolium campestre) - jeden z najpopularniejszych gatunków w Europie Środkowej, o kwiatach barwy żółtej.
Można spotkać się także z nazwą koniczyna domowa, warto wiedzieć jednak, że jest to odmienny gatunek (prawidłowo zwany szczawikiem trójkątnym), należący do roślin szczawikowatych. Jego liście są jadalne, ale przeważnie hodowany jest on w doniczkach jako roślina ozdobna.
Reklama
Uprawa koniczyny. Kiedy i jak ją siać?
Jak już zostało wspomniane, wiele odmian koniczyny rośnie w Polsce dziko, ale wiele też jest uprawianych.
Jak i kiedy siać koniczynę, by dobrze rosła i obficie kwitła? Wiele gatunków, w tym tak pospolite, jak koniczyna czerwona i biała, sieje się wczesną wiosną, czyli na przełomie marca i kwietnia. Na 1 ha gruntu potrzebnych jest 10-15 kg nasion koniczyny, które można kupić w sklepach ogrodniczych - stacjonarnych i internetowych.
Najlepiej, gdy sianie poprzedzone jest spulchnianiem i nawożeniem gleby. Nawóz wspomaga kiełkowanie i późniejsze wzrastanie rośliny, choć nie posiada ona wysokich wymagań glebowych i klimatycznych.
Warunki uprawy wpływają m. in. na to, jak i kiedy kwitnie koniczyna. Jej kwitnienie niekiedy może trwać od maja aż do września. Uprawa odbywa się w różnych celach - ozdobnych, na paszę dla zwierząt, na nasiona, jako surowiec zielarski.
Kiedy koniczyna uprawia jest w celach spożywczych, warto stosować środki ekologiczne do jej nawożenia. Niektórzy sieją koniczynę w przydomowych ogródkach. W odpowiednich warunkach jest ona odporniejsza na deptanie i nie wymaga tak częstego koszenia, jak niektóre gatunki trawy.
Powszechną praktyką jest też jednak zwalczanie koniczyny, kiedy dziko i samoistnie rozsiewa się ona w trawie. Jak usunąć tę roślinę z trawnika? Istnieją specjalne opryski na koniczynę, niszczące nie tylko jej część naziemną, ale również korzenie, co zapobiega odrastaniu.
Reklama
Właściwości koniczyny. Jakie ma wartości odżywcze?
Wiele gatunków koniczyny posiada właściwości zdrowotne, jednak mogą się one różnić, w zależności od odmiany. Odmienne gatunki posiadają bowiem różne ilości substancji odpowiedzialnych za ich działanie.
Jakie są najważniejsze właściwości lecznicze koniczyny? Różowy kwiat koniczyny łąkowej zawiera flawonoidy, garbniki, saponiny, olejek eteryczny, witaminy i minerały, dzięki czemu jest cenionym surowcem zielarskim.
Przede wszystkim wpływa pozytywnie na układ trawienny, stymulując jego pracę i wspomagając przemianę materii.
Koniczyna czerwona wykazuje także właściwości antyoksydacyjne, chroniąc komórki przed starzeniem i szkodliwym działaniem wolnych rodników.
Koniczyna biała natomiast:
- wspomaga leczenie infekcji górnych dróg oddechowych,
- działa przeciwbiegunkowo,
- wykazuje właściwości przeciwreumatyczne i przeciwartretyczne.
Koniczyna (w tym tak pospolite gatunki jak biała, czerwona czy polna) wykazuje ponadto właściwości:
- przeciwzapalne,
- antybakteryjne,
- moczopędne,
- przeciwobrzękowe,
- wykrztuśne.
Warto również zaznaczyć, że koniczyna jest ważna nie tylko dla ludzi i zwierząt, dla których robi się z niej paszę, ale także dla pszczół. Jest ona rośliną miododajną, a miód z koniczyny posiada właściwości moczopędne, wykrztuśne i uspokajające. Zalecany jest więc przede wszystkim przy problemach o podłożu psychicznym i emocjonalnym jako środek wspomagający wyciszenie organizmu.
Reklama
Czy koniczyna jest jadalna? Jak ją stosować?
Wiele gatunków koniczyny jest jadalnych, a w przypadku niektórych jeść można wszystkie części rośliny.
W jakich formach można stosować koniczynę? Najpowszechniejszymi są:
- kiełki koniczyny - posiadają wiele wartości odżywczych, w tym izoflawonów zapobiegających groźnym chorobom, takim jak choćby miażdżyca czy nowotwory,
- miód z koniczyny,
- herbata z koniczyny - z suszonych kwiatów można sporządzać napar do picia, wspomagający funkcjonowanie układu krwionośnego,
- sok/syrop z koniczyny - dostępny w aptekach, może być stosowany do picia, w formie okładów czy też do płukania jamy ustnej,
- nalewka z koniczyny - można sporządzić ją samodzielnie, zalewając suszone kwiaty alkoholem (wódką lub spirytusem),
- olej z koniczyny - stosowany zewnętrznie wspomaga walkę z problemami skórnymi, np. trądzikiem; właściwości przeciwzapalne wykazuje też serum do twarzy z kwiatem koniczyny,
- tabletki - wyciąg z koniczyny (głównie czerwonej) bywa aktywnym składnikiem preparatów doustnych, w tym - leków na menopauzę.
Nie ma dokładnych wytycznych co do długości stosowania koniczyny. Podobnie, jak w przypadku większości substancji naturalnych, skuteczność zależna jest od nie tylko od długotrwałości, ale też systematyczności używania produktów z koniczyny.
Jeśli chodzi o dawkowanie, zawsze należy dokładnie zapoznać się z zaleceniami producenta, w przypadku jakichkolwiek wątpliwości poradzić się lekarza.
Reklama
Zastosowanie koniczyny. Czy pomaga na menopauzę?
Zastosowanie rośliny może być różne, m. in. w zależności od odmiany. Koniczyna polna np. zalecana jest:
- przy ostrych biegunkach,
- przy przeziębieniu i grypie,
- na obniżoną odporność,
- w stanach zapalnych jako środek wspomagający leczenie.
Koniczyna stosowane jest też w kosmetyce, głównie na włosy i skórę. Działa oczyszczająco, łagodząco i tonizująco, hamuje wypadanie włosów o podłożu hormonalnym. Można stosować ją w formie płukanek lub wcierek na wilgotne włókna, jeśli natomiast chodzi o skórę - bywa ona składnikiem kremów, balsamów i innych kosmetyków pielęgnacyjnych.
Na skórę aplikować też można olej z koniczyny zwalczający drobnoustroje odpowiedzialne za powstawanie zmian trądzikowych.
Dość powszechnie spotykane w aptekach są preparaty z koniczyną na menopauzę. Dlaczego? Ponieważ roślina (a w szczególności jej odmiana czerwona) pomaga niwelować dokuczliwe objawy klimakterium, takie jak:
- bóle stawów,
- bóle głowy,
- spadek libido,
- suchość pochwy,
- uderzenia gorąca,
- spadek lub zmienność nastrojów.
Koniczyna jest dobra na menopauzę, ponieważ zwalcza zarówno fizyczne, jak i psychiczne objawy charakterystyczne dla okresu klimakterium.
Reklama
Przeciwwskazania do stosowania koniczyny
Czy istnieją sytuacje, w których stosowanie koniczyny nie jest wskazane? Jedynym przypadkiem, kiedy nie powinno spożywać się jej w żadnych dawkach, jest reakcja uczuleniowa organizmu, choć alergia na koniczynę występuje stosunkowo rzadko.
Oprócz uczulenia, koniczyna spożywana sporadycznie w niewielkich ilościach, nie powinna być groźna. Istnieją jednak przeciwwskazania do regularnego i długotrwałego stosowania rośliny (również dobroczynnej koniczyny czerwonej) w formie doustnej - np. w syropie czy tabletkach.
Są to przede wszystkim:
- wiek poniżej 12 lat,
- ciąża,
- karmienie piersią,
- niektóre choroby nowotworowe.
Większość przeciwwskazań do używania koniczyny wynika z jej wpływu na gospodarkę hormonalną organizmu. Ze względu na ten wpływ stosowanie koniczyny czerwonej lub innych jej odmian powinny skonsultować z lekarzem również osoby z chorobami tarczycy. Przy niektórych jej zaburzeniach ze spożywania rośliny lepiej zrezygnować.
Skutki uboczne stosowania koniczyny
Koniczyna, podobnie jak większość substancji w pełni naturalnych, stosowanych w fitoterapii, jest względnie bezpieczna i nie wywołuje bardzo groźnych dla zdrowia efektów niepożądanych.
Istnieją jednak skutki uboczne, które przy długotrwałym i regularnym zażywaniu koniczyny czerwonej lub innych gatunków, mogą się pojawić.
Są to przede wszystkim:
- przykre objawy ze strony układu pokarmowego i zaburzenia jego pracy, takie jak biegunka, nudności,
- zaburzenia hormonalne, objawiające się np. nieregularnym miesiączkowaniem,
- bolesność piersi,
- bóle i zawroty głowy.
Warto zaznaczyć, że ryzyko wystąpienia efektów niepożądanych wzrasta, kiedy substancja stosowana jest niezgodnie z przeznaczeniem lub niewłaściwie (np. zbyt często lub w zbyt dużych dawkach). Wystąpienie tego rodzaju reakcji organizmu należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem.
Cena koniczyny. Gdzie kupić?
Odpowiedź na pytanie, gdzie kupić koniczynę, nie jest jednoznaczna, ponieważ zależy to od formy, w jakiej występuje ziele. Tabletek i innych preparatów farmaceutycznych (syropów, ekstraktów) najlepiej szukać w aptekach, stacjonarnych lub internetowych.
Cena kapsułek z koniczyną czerwoną wynosi około 25-30 zł za 60 sztuk. Suszone kwiaty rośliny spotkać można w sklepach zielarskich lub sklepach ze zdrową żywnością. Za opakowanie 25 g takiego suszu zapłacić trzeba zwykle niecałe 10 zł.
50 g nasion koniczyny do samodzielnego hodowania kiełków to koszt rzędu kilku złotych. Cena opakowania 500 g nasion koniczyny (np. pospolitej odmiany białej) do wysiania w gruncie wynosi około 30 zł.
Kwiaty rośliny uprawianej w dużych ilościach sprzedawane są w skupach. Ich cena zależy m. in. od obfitości zbiorów w danym sezonie.
