Co to jest tomografia komputerowa?
Tomografia komputerowa jest – obok USG, RTG i rezonansu magnetycznego – jednym z najczęściej stosowanych w medycynie badań obrazowych. Bywa określana skrótami:
- TK – od jej nazwy polskiej,
- CT – od nazwy angielskiej computed tomography.
Na czym polega tomografia komputerowa i jaką technologią się posługuje? Podobnie jak RTG, wykorzystuje ona promieniowanie rentgenowskie, ale także technologię komputerową, co razem pozwala na przekrojowe obrazowanie różnych partii bądź całego ciała człowieka.
Komputerowa tomografia może być użyta np. do badania:
- głowy,
- klatki piersiowej,
- kręgosłupa,
- serca i innych elementów układu krążenia,
- jamy brzusznej,
- kości.
Jak wygląda tomografia komputerowa? Pacjent układany jest na specjalnym łóżku wsuwanym do dużej maszyny o kolistym kształcie. Maszyna obraca się, wykonując całą serię zdjęć badanego narządu lub części ciała, pod różnymi kątami i z różnych stron. Zrobione zdjęcia są następnie przesyłane do komputera, który łączy je, tworząc pełny, dokładny i szczegółowy obraz.
Technologia ta pozwala również na tworzenie obrazów trójwymiarowych. Dzięki niej można dokładnie określić nie tylko wielkość badanego organu, ale również jego położenie, echogeniczność, strukturę i wszelkie inne parametry pomagające wykryć patologiczne zmiany.
Niekiedy wykonuje się tomografię komputerową całego organizmu. Jest to niezwykle przydatne np. przy podejrzeniu urazów wielonarządowych u pacjentów po wypadkach lub w celu wykrycia przerzutów zmian nowotworowych.
Reklama
Tomografia komputerowa z kontrastem
Niekiedy przed wykonaniem u pacjenta tomografii podaje mu się kontrast. Po co? Czemu służą środki kontrastowe w badaniach obrazowych? Otóż ich zadaniem jest poprawienie widoczności i czytelności obrazowanych elementów. Jest to możliwe dzięki ich zdolności do pochłaniania promieni rentgenowskich. Środki kontrastowe dzielą się na:
- negatywne – wywołujące zaczernienie na zdjęciach RTG,
- pozytywne – ukazujące się na zdjęciach jako jaśniejsze, niemal białe.
W tomografii z kontrastem zwykle używa się tych drugich, a substancją wchłaniającą promieniowanie jest tu jod. Im jego stężenie w organizmie jest wyższe, tym obraz prześwietlanych struktur wyraźniejszy.
Stosowany w tomografii kontrast może być podawany na różne sposoby, w zależności od tego, jaki element organizmu ma zostać zbadany:
- doustnie,
- dożylnie,
- dotętniczo,
- w postaci wlewki doodbytniczej,
- bezpośrednio do dróg moczowych, żółciowych lub rodnych.
Środek – również podawany doustnie – może niestety wywoływać skutki uboczne, takie jak biegunkę czy wymioty, lub przeciwnie – spowolnienie pracy jelit. W niektórych przypadkach z wykonania TK z kontrastem należy nawet zrezygnować, ponieważ podanie jodu jest niewskazane (np. przy perforacji przewodu pokarmowego).
Reklama
Czy tomografia komputerowa wykryje raka?
Badanie tomografem znajduje szerokie zastosowanie w bardzo wielu dziedzinach medycyny, m. in. w kardiologii, pulmonologii czy ortopedii. Ponieważ pozwala na prześwietlenie i uzyskanie wyraźnego obrazu większości narządów i tkanek, w tym – tkanek miękkich, pomaga wykryć rozmaite zmiany i nieprawidłowości w ich budowie oraz strukturze.
Wielu pacjentów jednak, w strachu przed zmianami nowotworowymi, zastanawia się, czy tomografia komputerowa wykryje raka. Badanie to często wykorzystywane jest przy podejrzeniu obecności różnego rodzaju guzów. Stosuje się ją w np. w diagnostyce raka mózgu, przy podejrzeniu zmian nowotworowych w obrębie jamy brzusznej (raka jelita grubego, wątroby czy nerek) oraz klatki piersiowej.
Z reguły zmiany zostają uwidocznione w badaniu i wstępnie można ustalić ich położenie, wielkość, a niekiedy nawet ocenić ich charakter histologiczny. Zwykle jednak po wykryciu obecności zmiany konieczne jest wykonanie dodatkowych badań (np. biopsji) celem ustalenia ich rodzaju i zdecydowaniu o podjęciu odpowiedniego leczenia.
Co wykrywa tomografia komputerowa, oprócz zmian nowotworowych? Jej przeprowadzenie zaleca się m.in. w przypadku podejrzenia:
- wewnętrznych urazów mechanicznych,
- stanów zapalnych,
- tętniaków,
- innych chorób układu krążenia,
- chorób kręgosłupa.
Reklama
Przeciwwskazania do tomografii komputerowej
CT jest badaniem, które nie wymaga od pacjenta specjalnych przygotowań. Nie istnieją też bezwzględne przeciwwskazania do tomografii komputerowej, choć w niektórych przypadkach nie jest ona zalecana, np.:
- u kobiet w ciąży,
- przy alergii na środek kontrastujący (jeśli jego podanie jest konieczne),
- przy nadczynności tarczycy,
- przy niektórych chorobach nerek.
U kobiet ciężarnych największe ryzyko wiąże się z napromieniowaniem rentgenowskim, jednak czasem lekarze mimo to zlecają pacjentce wykonanie badania ze względu na pilne konieczności diagnostyczne.
Reklama
Jak przygotować się do tomografii komputerowej?
Przygotowanie do tomografii komputerowej z kontrastem obejmuje zwykle określenie poziomu kreatyniny w organizmie. Pozwala to ocenić, czy nerki pacjenta pracują prawidłowo, ponieważ środki kontrastujące podawane przed tomografem, później wydalane zostają z organizmu wraz z moczem.
Nerki, których funkcje są w jakiś sposób upośledzone, mogą nie poradzić sobie z przefiltrowaniem i wydaleniem jodu. Niekiedy lekarz prowadzący zleca także inne badania krwi przed tomografem, należy więc bezwzględnie je wykonać, a wyniki najlepiej zabrać ze sobą.
Pacjent powinien zgłosić się na tomografię na czczo, co oznacza, że nie powinien spożywać posiłków ani pić napojów (z wyjątkiem wody) co najmniej 6 godzin przed badaniem. Wypicie odpowiedniej ilości wody (najczęściej minimum 0,5l) jest zalecane, ponieważ ułatwia później szybsze wydalenie środka kontrastującego.
Czy tomografię komputerową robi się w ubraniu? Do badania nie trzeba się rozbierać, jednak istnieją pewne zalecenia do co stroju. Jak ubrać się, by nie zakłócić obrazu wytwarzanego podczas tomografii komputerowej? Odzież powinna być przede wszystkim luźna. Zbyt opięte ubranie może ściskać niektóre części ciała i tym samym zniekształcać ich obraz. Odzież musi być również pozbawiona metalowych elementów, ponieważ zdarza się, że zakłócają one obrazowanie.
Reklama
Ile trwa tomografia komputerowa?
Tomografia komputerowa z reguły nie trwa długo. Czas trwania badania zależy przede wszystkim od tego, jak duża partia ciała ma zostać zobrazowana. Najdłużej trwa zatem badanie całego ciała, najkrócej natomiast – przeważnie CT głowy lub szyi.
Samo skanowanie i robienie zdjęć zajmuje zwykle od kilku do kilkunastu minut, jednak do czasu trwania tomografii komputerowej trzeba doliczyć czas na przygotowanie oraz ten spędzony w placówce medycznej już po wykonaniu zdjęć.
Cała procedura przeważnie trwa najdłużej, kiedy konieczne jest dożylne podanie środka kontrastowego. Wówczas przed badaniem pacjentowi zakłada się wenflon, do którego następnie zostaje wstrzyknięty kontrast. Po badaniu natomiast pacjent musi jeszcze przez jakiś czas pozostać w przychodni celem obserwowania ewentualnych działań niepożądanych:
- wymiotów,
- nudności,
- kołatania serca,
- reakcji alergicznych (w tym obrzęków, wysypki, a niekiedy nawet wstrząsu anafilaktycznego),
- spadku ciśnienia,
- zawrotów głowy.
Na ten czas pacjentowi pozostawia się wenflon, przez który można podać odpowiednie substancje w razie wystąpienia silnej reakcji niepożądanej. Zdejmuje się go zwykle po 30 minutach, jeśli nie dzieje się nic niepokojącego.
Razem z przygotowaniem i późniejszym czekaniem na reakcję, czas trwania tomografii niekiedy może wydłużyć się nawet do dwóch godzin. Nie są to jednak częste przypadki.
Reklama
Jak często można robić tomografię komputerową?
Tomografia komputerowa, wykorzystując do obrazowania promieniowanie jonizujące, nie jest zupełnie obojętna dla tkanek ludzkiego organizmu. Jest zatem mniej bezpieczna niż badanie ultrasonograficzne, jednak w związku z jej dużą dokładnością i wysoką wiarygodnością, bywa nieodzowna w prowadzonej diagnostyce.
Współcześnie, przeprowadzając CT, stosuje się tzw. zasadę ALARA (od ang. as low as reasonably achievable), co oznacza, że pacjent zostaje napromieniowany najmniejszą możliwą dawką potrzebą do uzyskania wyraźnego obrazu badanej tkanki.
Jak często można robić tomografię komputerową, przy wykorzystywaniu minimalnej ilości promieni RTG? Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi, a o stosowaniu konkretnych metod diagnostycznych powinien zawsze decydować lekarz, znający historię choroby pacjenta, wiedzący o wykonanych już badaniach i posiadający pełen obraz kliniczny.
Jeszcze inna będzie odpowiedź na pytanie, jak często można wykonywać tomografię komputerową z kontrastem, ponieważ środki kontrastujące są dodatkowym obciążeniem dla organizmu i mogą powodować różne skutki uboczne, w zależności od indywidualnej odpowiedzi organizmu. O podawaniu kontrastu i jego częstotliwości również powinien decydować lekarz prowadzący.
Cena tomografii komputerowej
Ile kosztuje badanie tomografem? Jak w przypadku większości badań, tak i w przypadku tomografii komputerowej, jej koszt zależy od wielu czynników. Przede wszystkim – od zasięgu badania, czyli tego, jaką partię ciała ma objąć obrazowanie. CT samej głowy będzie na pewno tańsze niż CT klatki piersiowej czy całego ciała. Znaczenie ma również to, czy badanie ma zostać wykonane z kontrastem czy bez.
Ceny wszelkich badań różnią się w zależności od miasta i placówki, gdzie się je wykonuje. Mogą też zależeć od lekarza, który je przeprowadza. Tak więc cena tomografii komputerowej prywatnie robionej może wahać się od około 100 do nawet 800 zł. Nie jest to zatem tania metoda diagnostyczna, niemniej jednak może być refundowana przez Narodowy Fundusz Zdrowia, a wówczas pacjent nie ponosi żadnych związanych z nią kosztów. Aby wykonać tomografię komputerową na NFZ, konieczne jest skierowanie od lekarza.
Tomografia komputerowa a rezonans magnetyczny
Obok TK, wykorzystywanym powszechnie badaniem obrazowym jest MRI, czyli rezonans magnetyczny. Na czym polega różnica między rezonansem a tomografią? Przede wszystkim technologią wykorzystywaną do tworzenia obrazów badanych tkanek. MRI wykorzystuje pole magnetyczne i fale radiowe, jest więc metodą w niektórych przypadkach bezpieczniejszą niż TK. Badaniu jednak nie mogą być poddawane osoby posiadające w ciele jakiekolwiek elementy metalowe, takie jak np.:
- implant ślimakowy,
- rozrusznik serca,
- sztuczne zastawki serca,
- druty, stabilizatory i inne elementy ortopedyczne.
Rezonans również jest badaniem bardzo dokładnym, miarodajnym, nieinwazyjnym i bezbolesnym. Stosowany bywa w podobnych przypadkach, co TK i pomaga diagnozować podobne schorzenia. Obydwa badania można także wykonać z zastosowaniem kontrastu.
Analizując relację rezonans magnetyczny a tomografia komputerowa, można dojść do wniosku, że każda z metod posiada zarówno zalety, jak i wady. MRI uważany jest za bezpieczniejszy, a mimo to jest więcej przeciwwskazań do jego stosowania.
O tym, jaka metoda diagnostyczna – rezonans czy tomografia – ma zostać zastosowana powinien w każdym przypadku decydować lekarz.
