Czym są nabłonki płaskie w moczu?
W badaniu mikroskopowym osadu moczu diagnosta laboratoryjny możne wykryć rozmaite typy komórek nabłonkowych. Wyróżnia się ich trzy rodzaje, a pochodzić mogą z:
- nabłonka płaskiego;
- nabłonka przejściowego;
- nabłonka nerkowego z różnych części kanalików nerkowych.
Zdecydowanie najliczniejsze w moczu są nabłonki płaskie. Wyścielają u kobiet cewkę moczową na całej długości, a u mężczyzn tylko jej dalszy odcinek. Zjawiskiem fizjologicznym jest złuszczanie się powierzchownych warstw nabłonka płaskiego, zastępowanych leżącym głębiej nowym nabłonkiem. Należy podkreślić, że te złuszczone nabłonki płaskie występują naturalnie w moczu każdego zdrowego człowieka - są jego stałym składnikiem - w przeciwieństwie do nabłonków okrągłych, pochodzących z górnych dróg moczowych. Bardzo rzadko przedostają się one do moczu u zdrowych pacjentów.
Jak wyglądają nabłonki płaskie w moczu? Są komórkami o kształtach przypominających płyty chodnikowe, mającymi wyraźne krawędzie i mogącymi występować w skupiskach. Często nabierają nietypowych kształtów, gdyż ich krawędzie mogą się zawijać. Komórki nabłonka płaskiego są duże i dzięki temu łatwo można je dostrzec pod mikroskopem już w małym powiększeniu.
Co, oprócz komórek nabłonkowych, ocenia się w mikroskopowym badaniu osadu moczu? Obecność:
- krwinek czerwonych i białych;
- wałeczków;
- lipidów;
- śluzu;
- bakterii;
- drożdży;
- pierwotniaków;
- kryształów (szczawianu wapnia, kwasu moczowego, fosforanu wapnia, fosforanu magnezu, moczanu amonu, czy też leków).
Reklama
Badanie nabłonków płaskich w moczu
Raz w roku każdy pacjent, a zwłaszcza kobieta w ciąży, powinien profilaktycznie wykonać zarówno badanie ogólne moczu, jak i badanie osadu moczu. Te analizy są pomocne w ocenie obecności nabłonków i ich rodzajów. W interpretacji wyników badań zawsze powinien brać udział diagnosta laboratoryjny oraz doświadczony lekarz, ponieważ w stawianiu diagnozy istotna jest nie tylko ilość nabłonków w moczu, ale przede wszystkim ich kształt a nawet zawartość. Nabłonki mogą być bowiem płaskie, okrągłe czy też wielokątne. Obecność w złuszczonych nabłonkach dużych ilości hemoglobiny, czyli barwnika krwinek czerwonych wskazuje, że pacjent krwawi z dróg moczowych.
Zaletami wspomnianych wyżej badań jest ich niska cena oraz fakt, że pozwalają w szybki sposób wykryć choroby układu moczowego i wstępnie oszacować w którym odcinku dróg moczowych się one rozwijają.
Kiedy należy wykonać badanie nabłonków płaskich w moczu? W tym miejscu warto wspomnieć, że oznaczenia tego rodzaju nabłonków nie robi się wybiórczo - ich ocenę wykonuje się przy okazji badania osadu moczu. Nie istnieje też żadna terapia obniżająca liczbę nabłonków płaskich w moczu. Najważniejsze jest znalezienie przyczyny nadmiernego złuszczania się nabłonków dróg moczowych i złego stanu chorego pacjenta. Następnie lekarz specjalista wprowadza ukierunkowane leczenie.
Warto podkreślić, że obecność nabłonków płaskich w próbce moczu rzadko ma znaczenie kliniczne i zwykle wskazuje na jej zanieczyszczenie.
Jak wyglądają wspomniane badania i czy trzeba się do nich specjalnie przygotować? Mocz na badanie ogólne pobiera się rano, po nocnym odpoczynku, „ze środkowego strumienia” do czystego pojemniczka kupionego w aptece i z zachowaniem ścisłych zasad higieny. Przed badaniem należy unikać: kawy, herbaty, alkoholu, cytrusów czy kakao.
Badanie osadu moczu wykonywane jest w przypadku wykrycia odchyleń w badaniu ogólnym moczu lub łącznie z badaniem ogólnym w przypadku wyraźnych wskazań lekarskich. Jak wygląda to badanie? Przeprowadza się je z tej samej pobranej próbki moczu danego pacjenta. Następnie mocz się odwirowuje, zlewa się płyn i uzyskuje osad, który jest później oglądany pod mikroskopem.
Reklama
Normy nabłonków płaskich w moczu
Przyjmuje się, że w wynikach oceny mikroskopowej komórek osadu moczu, normą jest występowanie od 3 do 5 nabłonków płaskich w polu widzenia (w.p.w.). Ilość nabłonków płaskich w moczu może być podwyższona najczęściej w przebiegu zakażenia dróg moczowych.
W opisie badania osadu moczu może być zawarta informacja, że mamy pojedyncze/nieliczne, liczne a nawet bardzo liczne komórki nabłonkowe.
Jednakże normalny zakres komórek nabłonka płaskiego w moczu może się różnić w zależności od laboratorium i mogą na niego wpływać różne czynniki, takie jak wiek, płeć i ogólny stan zdrowia. Zawsze najlepiej jest skonsultować się z lekarzem w celu dokładnej interpretacji wyników badania moczu.
Nieliczne nabłonki płaskie w moczu
Co może oznaczać wykrycie w moczu pojedynczych nabłonków płaskich?
- normalny proces złuszczania się komórek nabłonka dróg moczowych (również u kobiet w ciąży czy przed menstruacją);
- nieprawidłowe pobranie próbki moczu, które prowadzi do zanieczyszczenia komórkami z cewki moczowej, pęcherza moczowego lub wydzieliną z pochwy;
- początkowy etap zakażenia dróg moczowych;
- podrażnienia cewki moczowej (np.: podczas aktywności fizycznej, cewnikowania).
Liczne nabłonki płaskie w moczu
Więcej niż pięć komórek nabłonka płaskiego w jednym polu widzenia można uznać za zwiększoną liczbę, która może wskazywać na infekcję lub inny stan zdrowia. Jeśli liczba obecnych komórek nabłonka płaskiego wykracza poza normalny zakres, należy skonsultować się z lekarzem w celu ustalenia przyczyny.
Umiarkowana ilość komórek nabłonka płaskiego w moczu nie musi być od razu powodem do niepokoju. Jeżeli jednak liczba tych komórek utrzymuje się stale na wysokim poziomie lub występują inne objawy zakażenia dróg moczowych, konieczne mogą być dalsze badania i leczenie.
Umiarkowana liczba nabłonków płaskich w moczu może wskazywać:
- rozwijające się zakażenie dróg moczowych (np. bakteryjne, pierwotniakowe czy drożdżakowe);
- chorobę nerek lub wątroby;
- niektóre rodzaje nowotworów.
Należy podkreślić, że nie można zdiagnozować powyższych chorób wyłącznie na podstawie badania ogólnego moczu. Niezbędne są dodatkowe, specjalistyczne badania i tylko one pomogą zidentyfikować źródło problemu.
Obecność w osadzie moczu więcej niż 15 komórek nabłonka płaskiego w polu widzenia sugeruje, że układ moczowy nie działa prawidłowo. W jakich zatem sytuacjach mogą wystąpić liczne i bardzo liczne nabłonki płaskie w moczu?
- w stanach zapalnych sromu, cewki moczowej czy pęcherza moczowego – wtedy nabłonkom mogą towarzyszyć bakterie i krwinki białe (leukocyty), choć nie jest to regułą. Często podczas infekcji występują także pasma śluzu w moczu;
- w trakcie gorączki;
- u kobiet w ciąży;
- w chorobie nowotworowej w obrębie dróg moczowych;
- po zabiegach urologicznych;
- w przebiegu kamicy moczowej;
- w obecności chorób współistniejących, które prowadzą do osłabienia układu odpornościowego;
- w przewlekłej chorobie nerek (m.in. z powodu nadciśnienia tętniczego czy cukrzycy)
- w stanie zapalenia czy też rozrostu prostaty u mężczyzn;
- u pacjentów pochodzenia afrykańskiego, latynoskiego, azjatyckiego i amerykańskiego.
Co ciekawe, nadmierna ilość nabłonków płaskich potrafi zafałszować wynik badania bakteriologicznego moczu. Mimo obecności stanu zapalnego, niekiedy pacjent nie odczuwa objawów dysurycznych w postaci pieczenia podczas oddawania moczu czy parcia na mocz.
Obecność w osadzie moczu bardzo licznych nabłonków płaskich zawsze powinna skłonić pacjenta do konsultacji z lekarzem specjalistą, który zleci wykonanie badania bakteriologicznego moczu (posiewu moczu). Występowanie zaś nieprawidłowych komórek nabłonkowych (tzw. komórek atypowych) sugeruje podjęcie biopsji w celu wykluczenia czy też potwierdzenia toczącego procesu nowotworowego.
Reklama
Nabłonki płaskie w moczu w ciąży
Dość liczne nabłonki płaskie w moczu występują naturalnie u przyszłych mam w pierwszym trymestrze ciąży i nie powinny budzić niepokoju (o ile nie występują leukocyty czy liczne bakterie).
Warto powtórzyć badania moczu za jakiś czas, nawet kilkakrotnie. Nie jest błędem wykonywanie takich badań raz w miesiącu. Jeśli okaże się, że w drugim czy trzecim trymestrze ciąży występują bardzo liczne nabłonki płaskie, to jest duże ryzyko zakażenia dróg moczowych.
Infekcja w obrębie dróg rodnych może spowodować przedwczesny poród i niekorzystnie wpłynąć na rozwój płodu. Z czego to wynika? Z bezpośredniego sąsiedztwa układu moczowego z układem rozrodczym. Niestety, kobiety w ciąży mają zwiększone ryzyko infekcji pęcherza moczowego. Dlatego tak ważne jest, żeby rozszerzyć diagnostykę bakteriologiczną i jak najszybciej rozpocząć leczenie, zanim infekcja nie rozszerzy się na drogi rodne kobiety.
Reklama
Nabłonki płaskie w moczu u dziecka
U dzieci wykonuje się zarówno badania ogólne moczu, jak i osadu moczu. Dostarczają one zazwyczaj bardzo cennych diagnostycznie wyników.
Norma nabłonków płaskich w osadzie moczu u dziecka jest niższa niż dla dorosłych i wynosi od 0 do 4 w polu widzenia. Mówi się wtedy o pojedynczych nabłonkach. Obecność nabłonków płaskich podlega podobnej interpretacji jak u osób dorosłych, która została opisana powyżej.
Dość liczne i liczne nabłonki płaskie w moczu dziecka mogą świadczyć o zapaleniu w obrębie dróg moczowych, ale też nerek. Jeśli rodzice zauważają współistniejące niepokojące objawy ogólne (t.j.: wysoka gorączka, dreszcze, złe samopoczucie, wymioty, utrata łaknienia, apatia) wtedy należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem pediatrą i pokazać mu wyniki laboratoryjne.
Liczne nabłonki płaskie najczęściej są jednak efektem błędów podczas pobrania próbki moczu do badania. Jeśli zostanie on pobrany bez uprzedniego, dokładnego podmycia okolic intymnych, dochodzi do zanieczyszczenia próbki moczu przez nabłonki z ujścia cewki moczowej oraz zewnętrznych narządów płciowych. W takiej sytuacji należy po prostu podjąć kolejną próbę pobrania moczu dziecka do badania.
