Czym jest napięcie nerwowe?
Napięcie nerwowe to zespół niezwykle zróżnicowanych objawów będących odpowiedzią organizmu na działanie czynników stresogennych.
Przyczyną może być wszystko, co przerasta możliwości adaptacyjne danej osoby, w tym problemy finansowe, nadmiar obowiązków, niepowodzenia w życiu osobistym, choroba, a nawet najbardziej błahe sytuacje, jak choćby korek na ulicy.
Stan wzmożonego napięcia nerwowego może być zarówno krótkotrwały, jak też chroniczny. Jeśli nie trwa długo, z reguły nie jest groźny. Wręcz przeciwnie, mobilizuje bowiem do działania.
Z czasem jednak ekspozycja na stres zaczyna mieć destrukcyjne skutki, prowadząc do psychicznego, a nawet fizycznego wyniszczania ustroju.
W dłuższej perspektywie wzmożone napięcie jest potencjalnie przyczyną bezsenności, zaburzeń nastroju i zachowania, dysfunkcji dotyczących odżywiania, problemów w obrębie układu sercowo-naczyniowego, różnego typu bolesności.
Stan napięcia nerwowego nie jest definiowany jako odrębna jednostka chorobowa. Jest to pojęcie bardziej potoczne, dlatego nie znajduje miejsca w klasyfikacjach medycznych. Część jednak przypadków może być tożsama z problemami opisanymi w zestawieniu ICD-10 pod numerem F43 (Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne).
Reklama
Przyczyny napięcia nerwowego
Jakie są przyczyny napięcia nerwowego? W ujęciu psychologicznym to przede wszystkim zaburzenie równowagi między działaniem czynników zewnętrznych i wewnętrznych oraz niemożność poradzenia sobie z występującym problemem.
Pojęcie to definiuje się jako uczycie dyskomfortu w odpowiedzi na określoną sytuację, przy czym bodźcem, który wywołuje napięcie nerwowe może być niemalże wszystko.
Wiele w tej materii zależy od konkretnego człowieka, jego osobowości, emocjonalności, doświadczenia życiowego etc.
Jedna z koncepcji definiujących stres mówi, że tym co wywołuje napięcie nerwowe, jest strata kluczowych zasobów w jednym z czterech wymiarów, jakimi są:
- przedmioty (np. mieszkanie),
- warunki (np. stała praca),
- zasoby osobiste (np. umiejętności interpersonalne),
- zasoby energetyczne (np. pieniądze).
Co bardzo ważne - strata ta może być zarówno obiektywna, jak też subiektywna. Zawsze więc wzmożone napięcie nerwowe jest reakcją na bodźce, bardzo wiele jednak zależy od tego, w jaki sposób umysł przetwarza docierające do niego sygnały, a ciało na nie reaguje. Jest to kwestią dalece indywidualną.
Do klasycznych czynników powodujących napięcie nerwowe należą przede wszystkim trudności związane z:
- pracą zawodową,
- edukacją (np. stres przed egzaminem),
- finansami,
- uczuciami i relacjami międzyludzkim (szczególnie destrukcyjne są chroniczne problemy w domu).
Nie można jednak też zapominać, że napięcie nerwowe może być objawem różnego typu schorzeń, zaburzeń oraz specyficznych stanów fizjologicznych.
Dobrym tego przykładem jest nerwica w różnych jej postaciach, czy zespół symptomów dotykających wiele kobiet przed miesiączką oraz w ciąży.
Reklama
Objawy napięcia nerwowego
Jakie są objawy napięcia nerwowego? Symptomy dzielą się na psychiczne i poznawacze oraz somatyczne, czyli fizyczne. Bardzo często mogą występować w złożonych zestawach.
Ciągłe napięcie nerwowe może się manifestować poprzez takie problemy, jak:
- drażliwość, nerwowość;
- bezsenność - problemy z zasypianiem, częste wybudzanie się;
- zaburzenia koncentracji i logicznego myślenia;
chroniczne uczucie zmęczenia;
- skłonność do stanów depresyjnych i lękowych;
- wzmożone napięcie mięśniowe;
- bóle w klatce piersiowej;
- bóle głowy;
- bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia, biegunki;
- wahania masy ciała;
- obniżona odporność, skłonność do infekcji.
Dlaczego tak się dzieje? Warto odwołać się do biologicznych definicji stresu, które wiele miejsca poświęcają oddziaływaniu tzw. stresorów na dwa ważne układy wydzielnicze. I tak:
- Współczulny układ nerwowy aktywuje rdzeń nadnerczy do wydzielania adrenaliny i noradrenaliny. Pod wpływem tych hormonów następuje pobudzenie układu krążenia, przyspieszenie oddechu, aktywizacja mięśni, stymulacja mózgu. Na krótką metę pozwala to człowiekowi skutecznie walczyć ze źródłem stresu (lub od niego uciekać), a na dłuższą - powoduje wyniszczające napięcie.
- Gruczoł przysadki mózgowej syntezuje hormon adrenokortykotropowy (ACTH), czego następstwem jest wzmożona produkcja kortyzolu przez korę nadnerczy. Druga z wymienionych substancji nazywana jest hormonem stresu, a jej długotrwałe działanie na organizm ma bardzo negatywne i wielopłaszczyznowe konsekwencje.
Silne napięcie nerwowe może występować w różnych sytuacjach, które są niezależne od człowieka.
Należy podkreślić, że niektóre osoby mogą mocniej reagować na stres, na przykład w sezonie jesienno-zimowym, kiedy notowany jest ogólny spadek nastroju i napędu życiowego, maleją też więc możliwości adaptacyjne organizmu.
Gdzie najczęściej odczuwamy napięcie nerwowe?
Nieustanne napięcie nerwowe może być odbierane na różne sposoby, a objawy psychiczne często trudne są do odróżnienia od fizycznych. Dobrym tego przykładem jest doświadczanie duszności i ucisku w klatce piersiowej, połączone z towarzyszącym temu uczuciem lęku.
Niepokój łączy się też często z bólem brzucha (żołądka i jelit), kołataniem serca czy zawrotami głowy. Wewnętrzne napięcie nerwowe może też powodować napinanie mięśni praktycznie wszystkich partii ciała: twarzy, kończyn, pleców, pośladków, brzucha.
Reklama
Napięcie nerwowe u dzieci
Warto zaznaczyć, że nieco inny charakter, niż u osób dorosłych, ma napięcie nerwowe u dziecka. W grę wchodzi specyficzny dla danej grupy zestaw bodźców, przy jednocześnie niewielkich możliwościach adaptacyjnych.
Maluchy z reguły źle radzą sobie ze stresem, nie mają odpowiednich kompetencji poznawczych i emocjonalnych, brak im dystansu oraz mechanizmów radzenia sobie z problemem.
W dodatku przyczyną napięcia nerwowego, zwłaszcza u niemowląt, mogą być różnego rodzaju dolegliwości, manifestujące się w ten właśnie sposób, np. kolka.
U nieco starszych dzieci, źródłem stresu często są kolejne etapy zyskiwania samodzielności. Napięcie może być związane choćby z tzw. lękiem separacyjnym, przeżywanym przez wiele dzieci w żłobku, czy przedszkolu na skutek oddzielenia od matki.
Później, w szkole pojawiają się wyzwania związane z relacjami w grupie rówieśniczej oraz na polu edukacyjnym.
Dzieci w wielu przypadkach są wobec złożoności tego typu problemów całkowicie bezradne. Dlatego tak istotna jest uważność ze strony rodziców i odpowiednio wczesna reakcja.
Paleta środków jest w tej materii ogromna - od rozmowy i wspólnej zabawy, po pozyskanie pomocy psychoterapeutycznej.
Reklama
Jak zmniejszyć napięcie nerwowe? Sposoby
Jak sobie radzić z napięciem nerwowym? Wysiłek fizyczny, relaksacja, zdrowy sen, odpowiednie żywienie, eliminacja źródeł stresu - to najskuteczniejsze metody. Dodatkowo można wspomóc organizm stosując łagodne środki uspokajające.
Wiele osób zmęczonych, wręcz udręczonych stresem, pyta jak zmniejszyć napięcie nerwowe? Nie ma jednej uniwersalnej recepty, wszystko zależy od okoliczności oraz indywidualnych predyspozycji.
Generalnie jednak zalecane są:
- Duża dawka aktywności fizycznej, szczególnie na świeżym powietrzu. Adekwatny do możliwości organizmu wysiłek pobudza wyrzut endorfin, wpływa korzystnie na pracę układów sercowego, oddechowego, nerwowego, mięśniowo-szkieletowego. A czasem po prostu pozwala zapomnie, oderwać się od stresu i natłoku myśli.
- Wartościowy wypoczynek, ćwiczenia relaksacyjne, medytacja, wyciszanie, zwłaszcza w godzinach wieczornych - wszystko to powinno pomóc efektywnie zredukować uczucie napięcia.
- Właściwa ilość snu - wedle większości zaleceń należy dbać o to, by sen trwał około 8 godzin, aczkolwiek część specjalistów podkreśla, że od czasu ważniejsza jest jakość oraz wybudzanie się w odpowiedniej fazie (najlepiej w tzw. fazie REM).
- Odpowiednia dieta, obniżająca ciśnienie krwi, poprawiająca gospodarkę hormonalną (m.in. obniżająca stężenie kortyzolu), wpierająca odporność. Należy pamiętać, że układy pokarmowy, immunologiczny oraz nerwowy wzajemnie na siebie oddziałują. Dlatego tak ważne jest to, co trafia do żołądka. W diecie antystresowej duże znaczenie mają m.in produkty będące źródłem wartościowych węglowodanów złożonych, witamin B, C, E, cynku, magnezu, kwasów omega-3 i omega-6. Należą do nich choćby ciemne pieczywo, orzechy, ryby i owoce morza.
Uwaga: bardzo ważne jest nie tylko to, co się je. Ogromne znaczenie ma też odpowiednie rozłożenie posiłków. Należy pamiętać, aby spożywać je pięć razy dziennie, w regularnych odstępach, najlepiej tak, by kolacja wypadała przynajmniej 2-3 godziny przed snem.
- Stosowanie różnego typu ziół o działaniu uspakajającym. Korzystnie działają napary z takich roślin leczniczych, jak kozłek lekarski (waleriana), czy melisa.
- Unikanie źródła stresu. W zależności od tego, co jest czynnikiem sprawczym, rozwiązaniem może być zmiana pracy, radykalne kroki w relacji osobistej, zmiana miejsca zamieszkania etc.
Reklama
Leki zmniejszające napięcie nerwowe. Po co sięgnąć?
Dostępne są też leki zmniejszające napięcie nerwowe, zarówno w tabletkach, jak też syropach. Poza preparatami stosowanymi w leczeniu psychiatrycznym, w większości dostępne są bez recepty.
W ich składzie można znaleźć przeróżne substancje, bardzo często naturalne, ziołowe, takie jak:
- Kozłek lekarski - bardziej znany jako waleriana. Hamuje działanie ośrodkowego układu nerwowego, redukując napięcie emocjonalne. Tłumi agresję, działa przeciwlękowo, a także sedacyjnie, czyli ułatwia zasypianie.
- Melisa - która także jest ziołem obniżającym napięcie nerwowe, redukującym uczucie niepokoju oraz tonującym problemy związane z bezsennością. Korzystnie oddziałuje również na pacjentów zmagających się z zaburzeniami rytmu serca oraz ze strony układu pokarmowego.
- Głóg - roślina wykazująca działanie przede wszystkim kardioprotekcyjne. Chroni żyły i serce regulując gospodarkę cholesterolową. Do tego pomaga redukować skutki stresu, ma właściwości przeciwutleniające, wpływa na pracę układu immunologicznego.
Dodatkowo w składzie leków znoszących napięcie nerwowe można znaleźć także witaminy i minerały niezbędne dla prawidłowej pracy układu nerwowego, takie jak witamina B6 oraz magnez.
Co bardzo ważne, choć środki tego typu dostępne są bez recepty, nie powinny być przyjmowane przez kobiety w ciąży. Nie zaleca się też ich podawania dzieciom - często stosowaną cezurą jest granica 12 lat.
