Jak wygląda nasturcja?
Nasturcja (łac. Tropaeolum) jest rodzajem roślin pochodzących z rodziny nasturcjowatych. Swoją łacińską nazwę, oznaczającą „trofeum”, zawdzięcza Karolowi Linneuszowi, któremu jej żółte kwiaty skojarzyły się ze zwyczajem upamiętniania żołnierzy poprzez wieszanie hełmu i tarczy na drzewie.
W naszym klimacie nasturcja jest rośliną jednoroczną, płożącą i pnącą się. Jej łodygi dorastają nawet do 5 metrów. Natomiast w swojej ojczyźnie - FluteiAmeryce Południowej - to roślina wieloletnia. W zależności od gatunku może mieć kwiaty w różnych kolorach: od intensywnie żółtego, pomarańczowego do znacznie ciemniejszych odcieni.
Ciemnozielone liście nasturcji są większe w przypadku tzw. nasturcji większej i mniejsze u nasturcji mniejszej. Bardzo często ich ogonki owijają się wokół podpory.
Owoce nasturcji mają formę suchej albo mięsistej rozłupni, która rozpada się na trzy jednonasienne rozłupki.
Wszystkie trzy komponenty: liście, kwiaty i owoce tej rośliny są jadalne. To popularny składnik wielu potraw, np. sałatek. Owoce nadają się do marynowania w occie, przez co często nazywane są polskimi kaparami. Liście nasturcji są dość pikantne, w smaku podobne do liści rzodkiewki. Roślina ma specyficzny zapach, który może, np. odstraszać ślimaki.
Ziele nasturcji było chętnie stosowane przez Indian do leczenia problemów żołądkowych i wzmacniania układu odpornościowego.
Reklama
Jakie są odmiany nasturcji?
W rodzinie nasturcjowatych znajduje się około 80 gatunków. W europejskich ogrodach dominują takie typy tej rośliny jak:
- nasturcja większa - w Europie gatunek pojawił się dzięki Holendrowi Beweringowi, który przywiózł go w 1684 roku. Roślina stanowi surowiec zielarski. Zwalcza choroby dróg moczowych i oddechowych. Kwiaty i liście są niekiedy wykorzystywane jako dodatek do sałatek.
- nasturcja mniejsza - jest mniej okazała od nasturcji większej, chociaż ją przypomina. Kwiaty nasturcji mniejszej są ciemniejsze z plamkami w środku. To inaczej nasturcja karłowa albo nasturcja niska. Zanim upowszechniła się na kontynencie europejskim nasturcja większa, to właśnie ta odmiana była jedynym gatunkiem z rodziny nasturcjowatych w tym obszarze świata.
Obecnie pojawiają się też mieszańce różnych powyższych gatunków.
W północno-zachodniej części Ameryki Południowej bardzo popularnym rodzajem nasturcji jest nasturcja włóczęga, czyli inaczej kanaryjska. Taka ozdobna roślina rosnie wzdłuż ogrodzeń i wyróżnia się jaskrawożółtymi kwiatami z ostrogami.
Nasturcja bulwiasta to gatunek uznawany za nasturcję jadalną. Dania z jej dodatkiem są chętnie jedzone przez ludność Ameryki Południowej. Jej owoce i pąki wykorzystuje się jako przyprawę, uprzednio konserwując je w słonej wodzie.
Znana jest też nasturcja pnąca, której liście i zapach odstraszają ślimaki. Choć nasturcja głównie występuje w kolorze żółtym, to jednak znane są jej rodzaje w innych barwach, na które wskazują poszczególne nazwy. Warto tu wymienić m.in. takie rośliny jak: nasturcja fioletowa, różowa oraz trójbarwna.
Reklama
Uprawa nasturcji. Kiedy siać i jak o nią dbać?
W naszym kraju bardzo popularna jest nasturcja w ogrodzie, zdobiąca tarasy i balkony. Z uwagi na to, że rośliny te z trudem przyjmują wszelkie zmiany miejsca, warto przemyśleć, gdzie ją zasadzić.
Stanowisko powinno być dobrze nasłonecznione, wolne od wiatru i ciepłe. Pamiętaj, że nasturcja nie lubi zbyt wilgotnej gleby i niskich temperatur. Wówczas gorzej rośnie. W naszym klimacie można więc ją uprawiać w doniczce. Na czas zimy wystarczy schować ją do środka.
Kiedy siać nasturcję? Czas ten należy dostosować do gatunku. Nasturcja większa powinna być wsiana do gruntu, np. ziemi w donicy albo w rabacie, na początku maja. Wystarczy w ziemi umieścić kilka jej nasion, pozostawiając pomiędzy nimi około 20 cm odstępu. Jeżeli decydujesz się na wysiew nasturcji w rabacie, zadbaj o to, by nie znajdowała się na jej środku. Rosnąc w ten sposób mogłaby zasłonić inne kwiaty.
Z kolei nasturcję mniejszą można śmiało sadzić do doniczek już w drugiej połowie kwietnia. Co ciekawe, zapach, jaki wydziela ta roślina wabi mszyczniki pożerające larwy mszyc. Dzięki temu warto sadzonki nasturcji posadzić niedaleko warzyw. Tym samym, możesz je zabezpieczyć przed wpływem wskazanych szkodników.
Warto też wiedzieć, jak długo wschodzi nasturcja. Czas potrzebny do jej kiełkowania to około 2-3 tygodnie, pod warunkiem, że roślina jest trzymana w temperaturze około 18-20 st. Celsjusza.
Czas, kiedy kwitnie nasturcja, to miesiące letnie. Wówczas zachwyca wszystkich swoimi kolorami. Gdy kwiaty przekwitną, wystarczy usunąć je z zagonów. Po koniec okresu wegetacji warto pozostawić część kwiatów na łodygach aż do czasu, gdy uformują się nowe orzeszki do sadzenia.
Nawożenie nasturcji jest wręcz niewskazane, bo może prowadzić do przerostu jej liści, co odbije się na kwiatach. Wyjątek stanowią nasturcje doniczkowe, które można podsypać minimalną ilością uniwersalnego nawozu.
Chcąc ozdobić teren przy domu warto zdecydować się np. na nasturcję pnącą na balkonie.
Reklama
Właściwości nasturcji i wartości odżwycze
Nasturcja to niezwykle wartościowa roślina. W jej składzie znaleźć można:
- witaminy - nasturcja to skarbnica witaminy C, która działa przeciwbakteryjnie i antyoksydacyjnie, wzmacnia układ odpornościowy;
- sole mineralne - zawiera m.in. potas, wapń, magnez, siarkę, cynk;
- olejki eteryczne - wpływają m.in. na zapach rośliny;
- błonnik - przyspiesza procesy trawienne i reguluje problemy z zaparciami;
- flawonoidy - obniżają ciśnienie krwi, zmniejszają ryzyko wystąpienia zakrzepów, mają też wpływ na poprawę pamięci i redukcję stresu;
- karotenoidy - nasturcja to źródło żółtego barwnika luteiny, związku niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania wzroku i beta-karotenu, wspierającego wzrok, krążenie oraz odporność.
Wszystkie wartości odżywcze nasturcji przekładają się na jej właściwości. Przypisuje się jej działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe. Kwiaty nasturcji radzą sobie ze stanami zapalnymi, np. w obrębie genitaliów.
Obecność wymienionych składników sprawia, że niekiedy stosuje się nasturcję jako lek. Ta roślina to naturalny antybiotyk, który zwalcza bakterie Staphylococcus czy paciorkowce, które mogą być przyczyną choroby gardła, zapalenia oskrzeli i choroby nerek. Jest skuteczna w walce z Salmonellą i działa antyseptycznie na rany.
Z nasturcji przygotowuje się ekstrakty wodne, nalewki na spirytusie i syropy.
Reklama
Zastosowanie nasturcji. Na co pomaga?
Działanie ziela nasturcji jest wielokierunkowe. Od pokoleń jej bowiem doceniane jej lecznicze zastosowanie. W medycynie peruwiańskiej oraz brazylijskiej roślinę wykorzystywano do zwalczania bakterii, dezynfekowania ran, łagodzenia chorób klatki piersiowej. Nasturcja miała również przyśpieszać gojenie ran.
Sok z nasturcji - za sprawą grzybobójczych, bakteriobójczych i wirusobójczych substancji - sprawdza się w terapii opryszczki, liszaja oraz wielu innych zmian skórnych. Dodatkowo dzięki działaniu przeciwświądowemu łagodzi wiele objawów wskazanych dermatoz. Środki z nasturcji wspomagają też leczenie zatok, stosuje się je w celach wykrztuśnych oraz do niwelowania kataru.
W przebiegu przeziębienia, a także chorób gardła i kaszlu warto sięgać po napar przygotowany z zalanych wrzątkiem i zaparzonych przez 15 minut kwiatów. Aby nieco osłodzić sobie taki napój, można posłodzić go cukrem. Z tego typu sposobu leczenia powinny zrezygnować osoby z chorobą wrzodową. Nie jest on też wskazany dla dzieci.
Z uwagi na działanie przeciwbakteryjne, nasturcja może też wspomagać leczenie zakażeń dróg moczowych. Co ciekawe, preparat zawierający tę roślinę wprowadził na rynek Gallagher wraz ze współpracownikami. Badacze tacy jak Gasparatto przetestowali nasturcję pod katem jej moczopędności. Okazało się, że jej długotrwałe stosowanie powodowało efekt moczopędny i wzrost usuwanego sodu w moczu.
Jak wskazują Anna Parus i Anna Grys, autorki publikacji na łamach „Postępów Fitoterapii”, już w połowie XX wieku zaobserwowano, że dzienne spożywanie 5-10 g liści nasturcji sprawia, że w organizmie wzrasta ilość substancji zabezpieczających przed durem brzusznym, czerwonką, błonicą oraz drobnoustrojami, które powodują zapalenie płuc. Można więc sięgać po nasturcję profilaktycznie.
Dodatkowo wciąż prowadzone są badania nad połączeniem nasturcji z chrzanem. Przykładowo badanie kohortowe przeprowadzone przez Goos w latach 2004-2005 wykazało, że w leczeniu zapalenia oskrzeli, zapalenia zatok i zapalenia dróg moczowych taka terapia środkiem z nasturcji i chrzanu daje podobne rezultaty jak konwencjonalna antybiotykoterapia.
Nasturcję możesz też stosować w celu poprawy stanu zdrowia, ale pamiętaj także o tym, że sprawdzi się ona również w kosmetyce. Przyjrzyjmy się bliżej, na co pomaga. Dzięki działaniu grzybobójczemu i przeciwbakteryjnemu, roślina wiedzie prym w pielęgnacji zmian trądzikowych. Wspomaga także leczenie wyprysków.
Płukanki z nasturcji to sposób na powstrzymanie wypadania włosów i łupieżu. Nasturcję na włosy warto stosować również wtedy, gdy zależy nam na lśniących kosmykach. Nałożonej płukanki nie należy zmywać, ale pozostawić na włosach do ich wysuszenia.
Nasturcja w formie nalewki na spirytusie może być wykorzystana w terapii cery łojotokowej oraz jako sposób na mocniejsze włosy. Roślina sprawdza się w takich sytuacjach, z uwagi na obecność w jej składzie siarki.
Warto zwrócić uwagę na zastosowanie kwiatów nasturcji, ale też liści do przygotowywania kąpieli niwelujących ból ciała oraz głowy.
Dla ludzi jest to zatem bardzo pożyteczna roślina.
Zastosowanie nasturcji w kuchni. Jakie przepisy?
Chcąc dodać potrawom nieco świeżości, warto przygotować je z przyprawą nasturcji. Z kolei posiekane liście i łodygi to smaczny składnik sałatek. Roślina charakteryzuje się zdecydowanym, ostrym smakiem, który przypomina nieco liście rzodkiewki. Z tego powodu świetnie komponuje się z jajkami, twarożkiem, ziemniakami, pesto, sosem tatarskim, a także z zupą pomidorową.
Niezwykle aromatyczną wersją nasturcji do jedzenia jest masło nasturcjowe. Aby je przygotować wystarczy kilka garści kwiatów, kostka klasycznego, miękkiego masła oraz 50 g sera ricotta. Sok z cytryny oraz sól ziołowa to dodatki wzmacniające smak. Wszystkie składniki wystarczy ze sobą wymieszać i schłodzić w lodówce. Takie masło można dodawać nie tylko do pieczywa, ale też do warzyw, potraw z ryżem oraz makaronem.
Ciekawą wersją nasturcji do jedzenia są również kulki serowe z dodatkiem jej kwiatów. W rondelku rozpuść camembert z masłem, dodaj ostrą paprykę i odrobinę kwiatów nasturcji. Gdy masa się rozpuści, należy ją wystudzić i uformować w kulki. Taki przysmak można podawać wraz z pieczywem.
Dużą popularnością cieszą się przetwory z nasturcji. Warto wypróbować nasturcję w zalewie, czyli tzw. fałszywe kapary, a także ocet nasturcjowy, który może stanowić dressing do sałatek.
Reklama
Sok, syrop i nalewka z nasturcji. W jakiej formie stosować?
Do przyrządzenia wyciągów z nasturcji wykorzystuje się zarówno świeże, jak i suszone części tej rośliny. Suszenie nasturcji powinno odbywać się w dość wysokich, sięgających 60 st. Celsjusza temperaturach. Kwiaty najlepiej suszyć w ciemnym miejscu.
Dużą popularnością cieszą się nie tylko takie produkty jak: ocet z nasturcji, soki, syropy, herbaty, ale także preparaty zielarskie na bazie ekstraktu z tej rośliny. Są one dostępne w formie tabletek, ale też kropli. Równie znane są olejki z nasturcji, które poleca się stosować na zmiany skórne oraz antyseptycznie na rany.
Poniżej prezentujemy kilka przepisów z kwiatów nasturcji, które można stosować profilaktycznie, ale też np. w przypadku przeziębienia czy gorszego samopoczucia wywołanego infekcją dróg moczowych.
Sok z nasturcji
Okres przesilenia wiosennego, problemy zdrowotne wywołane słabszą odpornością to doskonałe powody, by sięgnąć po sok z nasturcji. Stanowi on uzupełnienie witamin i minerałów, niezbędnych do prawidłowej pracy wszystkich układów. Taki preparat warto stosować również w przypadku bólu gardła, infekcji dróg oddechowych albo moczowych, a także przy okazji różnego rodzaju stanów zapalnych organizmu.
Jak zrobić sok z nasturcji? Przepis na ten przysmak jest niezwykle prosty. Zgromadź kilka świeżych liści albo też garść tych suszonych i wsyp je do szklanki. Następnie zagotuj wodę i lekko ją przestudź. Zalej nią zawartość i parz przez około 15 minut najlepiej pod przykryciem. Po upływie tego czasu przecedź. Aby zwiększyć walory smakowe takiego napoju, możesz posłodzić go miodem. Stosuj systematycznie przy dolegliwościach zdrowotnych.
Syrop z nasturcji
Zapalenie dróg moczowo-płciowych, infekcje układu oddechowego, choroby klatki piersiowej to dolegliwości, które pomoże zwalczyć syrop z nasturcji. Gotowe preparaty można zakupić w aptekach internetowych i w sklepach zielarskich. Można też zdecydować się na samodzielne przygotowanie takiego preparatu.
Jak zrobić syrop z nasturcji? Podstawowe składniki takiego środka to: kwiaty, woda, miód i cytryna. Przygotuj około 1 szklankę kwiatów, 3 cytryny, 500 ml wody, 150 ml miodu.
Sposób przygotowania jest równie prosty, jak zaproponowany przepis. Wystarczy kwiaty zalać wrzątkiem i odstawić do wystygnięcia. Ciecz należy przecedzić i dolać do niej miód i sok z cytryny. Całość wymieszaj i przelej do słoiczka.
Nalewka z nasturcji
Kwiaty i alkohol to podstawa przygotowania takiego specjału. Wyróżnia się on dość ostrym smakiem, jednak nie ma konieczności łagodzenia jego smaku miodem czy cukrem. Jak zrobić nalewkę z nasturcji? Na 1 litr wódki 40% użyj tyle kwiatów, by zapełniły cały litrowy słoik.
Teraz przejdźmy do poszczególnych kroków przewidzianych w przepisie na nalewkę z nasturcji. Na początek oczyść i osusz kwiaty, a następnie przenieś je do słoika. Zalej je wódką. Zakręć słoik i odstaw w suche, ciemne i chłodne miejsce na minimum 2-3 dni.
Chcąc uzyskać bardziej pikantną nalewkę z kwiatów nasturcji przechowuj ją dłużej w takich warunkach. Po tym czasie przecedź całość do butelek. Najlepiej spożyć ją do roku od przygotowania.
Przeciwbakteryjne właściwości nalewki z nasturcji warto wykorzystać w przebiegu infekcji dróg moczowych oraz stanów zapalnych.
Reklama
Skutki uboczne i przeciwwskazania do stosowania nasturcji
Trzeba mieć świadomość, że nasturcja - jak każda roślina - może wywołać reakcję alergiczną. Dlatego powinni na nią uważać przede wszystkim ci, u których takie ryzyko jest największe, np. uczuleni na inne rośliny z rodziny nasturcjowatych.
Ponadto nasturcja nie jest wskazana osobom z zapaleniem błony śluzowej żołądka, a także u pacjentów borykających się z wrzodami żołądka i dwunastnicy. Nie należy jeść ani spożywać nasturcji w formie napojów w przebiegu schorzeń nerek.
Ze spożywania nasturcji powinny zrezygnować kobiety w ciąży, ponieważ może być ona nośnikiem toksoplazmozy niebezpiecznej dla ludzkiego płodu. Nie należy również podawać tej rośliny dzieciom.
Cena nasturcji. Gdzie ją kupić?
Kosz związany z zakupem nasturcji zależy od wielu czynników, np. od formy, w jakiej chcesz nabyć tę roślinę. Inna cena będzie za nasiona, liście, a także preparaty sporządzone na jej bazie. Istotne w określeniu kwoty za nasturcję jest również miejsce zakupu. Inną cenę uzyskasz u rolnika, a nieco odmienną w sklepie zielarskim czy aptece.
Cena nasion nasturcji uzależniona jest również od odmiany i gatunku, jakie chcesz nabyć. Najpopularniejsze nasturcje, tj. nasturcja większa i mniejsza to koszt około 3 zł za 100 g nasion. Natomiast za ususzone ziele, pakowane po 50 g trzeba już zapłacić około 12 zł.
Cena liści nasturcji to nawet kilkadziesiąt złotych. 50 ml nalewki z nasturcji to koszt około 30 zł. Za nasturcję w formie herbaty do zaparzania zapłacisz kilkanaście złotych, a za jej suszone owoce nawet kilkadziesiąt za 25 dag.
