Wiele rodzin żyje w codziennym zagrożeniu i obawie o bezpieczeństwo, spokój i normalne funkcjonowanie. Coraz częściej, niestety, dochodzi do sytuacji przemocy domowej. Gdy jeden członek rodziny wyrządza krzywdę fizyczną lub psychiczną swoim bliskim powstaje poważny problem, poczucie zagrożenia i zagubienia. Bardzo często jedna ze stron związku jest całkowicie podporządkowana drugiej, a sprawca wykorzystuje swoją przewagę fizyczną i psychiczną. Osobie doświadczającej takiej tyranii trudno jest się wyzwolić, odejść czy nawet przeciwstawić w codzienności takiemu traktowaniu. Niebieska Karta może być pierwszym krokiem do skutecznej walki z tego rodzaju groźnymi sytuacjami.
Niebieska Karta: co to takiego?
Niebieska Karta powszechnie jest nazywana dokumentem, ale to nie do końca precyzyjne określenie. W Zarządzeniu nr 162 Komendanta Głównego Policji z dnia 18.02.2008 r. w sprawie metod i form wykonywania przez Policję zadań w związku z przemocą w rodzinie w ramach procedury „Niebieskiej Karty” (Dz. U. 2020.218 z dnia 11.02.2020) pojawiło się bardzo dokładne określenie, co oznacza ten termin. W §2 tego zarządzenia szczegółowo opisano, czym jest Niebieska Karta. To nie tylko dokument, ale ogół wszystkich czynności podejmowanych i realizowanych przez policjantów w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie. Ofiarą przemocy jest osoba dotknięta takimi negatywnymi działaniami ze strony innego członka rodziny.
Nie tylko policja ma prawo podejmować tego typu czynności i interwencje. Ustawodawca stworzył także taką możliwość innym podmiotom. W lipcu 2005 r. została uchwalona Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U.2020.218 z dnia 2020.02.11). Uznano, iż przemoc w domowym zaciszu narusza podstawowe prawa człowieka, a instytucje publiczne mają obowiązek zapewnić wszystkim obywatelom równe traktowanie, zwiększając skuteczność przeciwdziałania pomocy rodzinie. Art. 9d wspomnianej ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. został całkowicie poświęcony temu problemowi. Wyraźnie w nim podkreślono, iż procedura „Niebieskiej Karty” to ogół czynności podejmowanych i realizowanych także przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, instytucji oświaty i ochrony zdrowia. Wszystkie podmioty, które posiadają informacje o przemocy w rodzinie, muszą realizować zasadę współpracy i wzajemnego przekazywania informacji.
Reklama
Co daje niebieska karta? Konsekwencje jej założenia
Wiele osób, dotkniętych przemocą w rodzinie, zadaje sobie pytanie, jakie są konsekwencje Niebieskiej Karty. Statystyki pokazują, iż pomogła ona wielu osobom, a jej założenie jest jednoznaczne z rozpoczęciem procedury przeciwdziałania aktom przemocy w domowym zaciszu i wdrażaniem pomocy dla takich osób. Posiadanie w bazie danych policji Niebieskiej Karty, dotyczącej konkretnej rodziny daje wiele możliwości pomocy ze strony różnych organizacji państwowych i społecznych, a także skorzystanie z pomocy w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Jego zadania zostały szczegółowo określone w art. 10 Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie.
Niebieska Karta stwarza zatem warunki do:
- zapewnienia ochrony i udzielania pomocy ze strony powołanych do takich działań instytucji,
- oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie,
- podnoszenia świadomości społecznej na temat przyczyn i skutków przemocy domowej,
- przekazywanie informacji o możliwościach udzielania pomocy i jej formach.
Reklama
Jak założyć Niebieską Kartę?
Procedura Niebieskiej Karty jest dość prosta i składa się z kilku etapów. Aktem prawnym, który szczegółowo reguluje te kwestie jest Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskiej Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta” (Dz.U.2011.209.1245 z dnia 2011.10.03), potocznie określane Rozporządzeniem Niebieska Karta.
Oto kolejne etapy, w oparciu o przepisy powyższego rozporządzenia:
- Wypełnienie formularza Niebieska Karta A (§2 ww. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r.) - dokonuje tego policja lub jeden z podmiotów, wymienionych we wspomnianym wcześniej art. 9d ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Dzieje się to najczęściej przy pierwszych interwencjach i zgłoszeniach na policję faktu przemocy domowej. Wypełniony dokument jest przekazywany przewodniczącemu zespołu interdyscyplinarnego, a kopia pozostaje w policyjnych aktach. Wzór niebieskiej karty Ajest załącznikiem do ustawy i zawiera:
● dane dotyczące osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie,
● informacje dotyczące zgłoszenia,
● dane osoby, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie,
● charakterystykę stosowanej przemocy (na przykład popychanie, uderzanie, uszkodzenie ciała czy duszenie),
● opis zachowań ofiary i sprawcy,
● opis miejsca zdarzenia,
● dane świadków stosowania przemocy w rodzinie,
● szczegółowy wywiad o osobie, co do której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc,
● opis działań podjętych przez policję,
- Wypełnienie formularza Niebieska Karta B (§6 ww. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r.)i wręczenie go osobie dotkniętej przemocą. Wzór karty B jest także załącznikiem do ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. To specjalne pouczenie dla osób dotkniętych przemocą w rodzinie. Zawiera bardzo szczegółowy opis, co jest takim zachowaniem, jakie są najczęstsze formy przemocy domowej, co należy zrobić, doświadczając takich negatywnych zachowań ze strony bliskich, czy jakie obowiązki ma policja, aby chronić pokrzywdzonych. Jeżeli pokrzywdzonym jest dziecko Niebieska Karta B przekazywana jest rodzicowi, opiekunowi prawnemu bądź faktycznemu lub osobie, która zgłosiła podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie. Tego formularza nie przekazuje się osobie, wobec której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc w rodzinie,
- Wypełnienie formularza Niebieska Karta C(§8 ww. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r.) przez członków Zespołu Interdyscyplinarnego, którego zadaniem jest szczegółowe zdiagnozowanie sytuacji rodzinnej, zawodowej, ekonomicznej, mieszkaniowej i zdrowotnej osoby dotkniętej przemocą. Ten zespół opracowuje także indywidualny plan pomocy. Na posiedzenie zespołu specjalistów zapraszani są pokrzywdzeni, ale nigdy nie zaprasza się na nie dzieci. Niestawiennictwo osoby, co do której istnieje podejrzenia dotknięcia przemocą w rodzinie nie wstrzymuje prac takiego zespołu.
Reklama
Jak działa Niebieska Karta?
Przede wszystkim należy pamiętać o jednej podstawowej kwestii – założenie takiej karty nie jest jednoznaczne z zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa. Tym samym nie daje podstaw do wszczęcia postępowania karnego. Ale jest to bardzo istotna informacja, iż rodzina ma poważne problemy. Często jest to dość istotny dowód w procesie o stosowanie przemocy w rodzinie, jeśli osoba pokrzywdzona skieruje sprawę do sądu. Gdy Niebieska Karta jest już gotowa, dzielnicowy ma obowiązek zgłoszenia się do konkretnej rodziny w ciągu 7 dni od jej założenia. Jego zadaniem jest monitorowanie sytuacji w takim domu i udzielanie w razie potrzeby pomocy.
Ogromna korzyścią takiej procedury jest objęcie członków rodziny nadzorem Zespołu Interdyscyplinarnego, powołanego w trybie art. 9a Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Jego zadaniem, na terenie konkretnej gminy, jest opracowanie programu pomocy i wsparcia dla takich rodzin, z jednoczesną ochroną interesów osób dotkniętych przemocą domową.
W skład każdego zespołu wchodzą przedstawiciele:
- jednostek organizacyjnych pomocy społecznej,
- gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych,
- Policji,
- oświaty,
- ochrony zdrowia,
- organizacji pozarządowych.
Bardzo często kuratorzy sądowi lub prokuratorzy biorą udział w pracach Zespołu Interdyscyplinarnego. Tak zorganizowany mechanizm pozwala szczegółowo zdiagnozować problem przemocy w konkretnej rodzinie, podejmować określone działania i inicjować interwencje w domach, dotkniętych przemocą. Z takimi rodzinami kontaktują się także pracownicy opieki społecznej, pedagodzy szkolni, psycholodzy czy nauczyciele ze szkoły. Każda pomoc oferowana jest bezpłatnie. Wszystkie działania mają za zadanie ochronę osób pokrzywdzonych.
Bardzo często pomocną rolę spełnia Niebieska Karta przy rozwodzie. Jest potwierdzeniem poważnych problemów w rodzinie i gwarantuje objęcie ofiary przemocy dodatkową opieką i wsparciem. W wielu przypadkach jest to istotny dowód przy orzekaniu rozwodu z winy rodzinnego oprawcy.
Reklama
Niebieska Karta – czy można wycofać jej założenie?
To pytanie często zadają sobie osoby, doświadczające przemocy. Ale też obawiają się, iż karta raz założona, już cały czas obciąża wskazanego członka rodziny. Czy można wycofać Niebieską Kartę? Zgodnie z §18 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 13.09.2011 r. zakończenie tej procedury następuje tylko w przypadkach, określonych przez przepisy prawa.
Do takich należą:
- ustanie przemocy w rodzinie i uzasadnione przypuszczenie o zaprzestaniu dalszego jej stosowania przez sprawcę,
- zrealizowanie indywidualnego planu pomocy,
- rozstrzygnięcie o braku zasadności podejmowania działań.
Zaprzestanie obejmowania rodziny procedurami, wynikającymi z zastosowania tej szczególnej karty wymaga udokumentowania w formie protokołu, a osoby, których takie postępowanie dotyczyło muszą być o tym poinformowane. Bez spełnienia tych warunków nie można wycofać Niebieskiej Karty. Nie może tego zrobić indywidualnie osoba, która wcześniej zgłosiła taki fakt ani żadna pojedyncza instytucja. Wszystkie działania bowiem mają na celu dobro pokrzywdzonego.
