Funkcje białka w organizmie chorego
Białko odgrywa wiele ról w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu i jest jednym z niezbędnych makroskładników w diecie człowieka. Inaczej nazywane proteinami jest nie tylko składową wszystkich tkanek, wpływa na metabolizm komórkowy oraz sprawne funkcjonowanie narządów. Uczestniczy również w tworzeniu wielu związków (np. hormonów lub enzymów) oraz transporcie substancji w tym także leków.
Warto Jednak pamiętać, że jest to składnik pokarmowy szczególnie ważny w kontekście pacjenta onkologicznego. Ze względu na swój „naprawczy” charakter, białko bierze udział w gojeniu ran, wytwarzaniu blizn, a także w procesach regeneracyjnych tkanek, które zostały zniszczone podczas leczenia onkologicznego tj. radio- i chemioterapii czy zabiegów operacyjnych.
Niedobór białka może powodować zaburzenia w prawidłowej pracy układu immunologicznego, co oznacza, że zostaje zaburzone tworzenie przeciwciał, które są zaangażowane w obronę organizmu przed patogenami (np. wirusami czy bakteriami). Wyżej wymieniony wpływ białka na prawidłowe funkcjonowanie organizmu potwierdza, że jest to niezwykle ważny składnik diety onkologicznej.
Reklama
Niedobór białka w diecie pacjenta onkologicznego
Niestety obecność nowotworu, leczenie onkologiczne, oraz stres związany z chorobą często wiąże się z obniżeniem lub utratą łaknienia (apetytu), co przekłada się na zmniejszone ilości przyjmowanych pokarmów, w tym również pełnowartościowych produktów bogatych w białko. Ograniczenie spożywania żywności może również wiązać się z umiejscowieniem nowotworu, który może zmniejszać możliwość przyjmowania posiłków (w szczególności dotyczy to nowotworów przełyku). Powoduje to konieczność modyfikacji konsystencji diety i przejścia z dań o stałej konsystencji na dietę ,,płynną”, która przygotowywana w warunkach domowych może nie być właściwe zbilansowana i nie zawierać wystarczającej ilości białka.
Niedobór tego ważnego makroskładnika może pojawić się również u pacjentów, u których zdiagnozowano problemy z trawieniem i wchłanianiem oraz u osób z przetokami pokarmowymi.
Skutkiem niedoborów białka mogą być m.in.:
- problemy z gojeniem się ran,
- przewlekłe wyczerpanie organizmu,
- mniej satysfakcjonująca odpowiedź na prowadzone leczenie onkologiczne,
- zaburzenia w funkcjonowaniu układu odpornościowego
- niedokrwistość,
- obrzęki,
- niedożywienie.
Reklama
Niedożywienie pacjentów onkologicznych
Niedożywienie może dotyczyć od 30 do nawet 85% pacjentów z nowotworem. Przyczyn niedożywienia jest wiele, podstawowe to:
- głodzenie, czyli niedostateczna podaż składników pokarmowych;
- nadmierna utrata substancji odżywczych np. podczas biegunek;
- nieodpowiednio zbilansowana dieta.
Inne istotne czynniki prowadzące do niedożywienia, w tym niedoboru białka, u pacjenta onkologicznego to:
- zaburzenia połykania, odczuwania smaków i zapachów,
- długi czas rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych,
- nasilenie reakcji zapalnych organizmu,
- nasilenie procesów katabolicznych (rozpadu), także w mięśniach.
Kiedy zdrowy człowiek podejmuje decyzje o zaprzestaniu lub zmniejszeniu ilości przyjmowanego pokarmu oraz uzupełniania odpowiedniej ilości płynów, organizm oszczędza zapasy energetyczne i zmniejsza podstawową przemianę materii, aby się przystosować do nowej sytuacji. W takim przypadku mówi się o niedożywieniu (głodzeniu) prostym.
Jednak ograniczanie przyjmowania pokarmów (z ww. powodów) podczas choroby nowotworowej w znaczący sposób wpływa na organizm chorego. Stres związany z chorobą oraz sam nowotwór zwiększa metabolizm (zwiększa zapotrzebowanie na składniki odżywcze) oraz nasila procesy rozpadu (np. tkanki mięśniowej).
W związku z tym nieodpowiednia podaż składników odżywczych w tym szczególnie białka oraz kalorii może powodować nie tylko rozpad białek ustrojowych, ale również zaburzenia gospodarki węglowodanowej (np. rozwój insulinooporności) czy zatrzymanie wody oraz sodu w organizmie. W konsekwencji może to doprowadzić do powikłanego niedożywienia, które będzie w dużym stopniu wpływało na cały proces leczenia pacjenta.
Reklama
Zapotrzebowanie na białko u osób chorych
Podaż białka u dorosłego człowieka powinna być dostosowana indywidualnie, z uwzględnieniem m.in. stanu zdrowia, wieku, masy ciała czy aktywności fizycznej. U osób zdrowych zapotrzebowanie to wynosi ok. 0,8 g białka na kilogram masy ciała na dobę.
Natomiast w grupie pacjentów onkologicznych zapotrzebowanie na białko jest większe i jeśli jest to możliwe powinno wynosić do 1,5 g/kg mc/dobę czyli prawie dwa razy tyle ile u osoby zdrowej.
Reklama
Źródła białka w diecie pacjenta onkologicznego
Do zalecanych źródeł pełnowartościowego białka w diecie zaliczamy produkty pochodzenia zwierzęcego takie jak:
- jaja,
- mleko i produkty mleczne,
- mięso,
- ryby.
Dietę pacjenta onkologicznego można wzbogacić o produkty bogate w białko roślinne, o wysokiej wartości odżywczej np. nasiona roślin strączkowych lub orzechy. Należy jednak pamiętać, że jest to białko niepełnowartościowe. W związku z tym, aby osiągnąć maksymalną korzyść ze spożywania białka roślinnego, czyli z dostarczenia do organizmu wszystkich niezbędnych aminokwasów, konieczna jest odpowiednio zbilansowana dieta, uwzględniająca odpowiednie łączenie produktów spożywczych.
Zdarzają się jednak takie sytuacje, że tradycyjna dieta nie jest w stanie pokryć zwiększonego zapotrzebowania na składniki odżywcze np. z powodu niskiej podaży, złej tolerancji produktów odżywczych lub braku apetytu, co może skutkować niedożywieniem lub ryzkiem niedożywienia.
W takich sytuacjach po konsultacji z lekarzem warto włączyć do diety żywność specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego w przypadku niedożywienia związanego z chorobą, którego przykładem jest Nutridrink Protein. Korzyścią wynikającą z włączenia do diety tego produktu jest dostarczenie, aż 18 gram lekkostrawnego białka oraz 300 kcal w bardzo małej objętości (porcja ma zaledwie 125 ml). Produkt ze względu na płynną i gotową do bezpośredniego spożycia formę może stanowić zamiennik zbilansowanego posiłku w domu (co pozwoli zaoszczędzić „siły” i czas spędzony w kuchni), ale również jest bardzo wygodny w użyciu poza domem np. w podroży lub podczas leczenia.
Reklama
Kiedy włączyć żywienie medyczne?
Niezwykle istotnym wsparciem procesu leczenia onkologicznego jest właściwe żywienie pacjenta onkologicznego, zapewniające odpowiednią ilość białka, energii oraz innych składników odżywczych. Powinno być ono dostosowane indywidualnie do zapotrzebowania chorego, uwzględniając jego obecny stan fizjologiczny.
Jednym z kryteriów włączenia żywności specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego w przypadku niedożywienia związanego z chorobą jest rozpoznanie niedożywienia lub problemów z przyjmowaniem tradycyjnych pokarmów pokrywających zwiększone zapotrzebowanie organizmu na składniki odżywcze, w tym białko. Kolejną grupą pacjentów, u których należy rozważyć uzupełnienie diety o ww. produkty są osoby z grupy ryzyka rozwoju niedożywienia związanego z chorobą. Wprowadzenie wysokobiałkowego i wysokokalorycznego preparatu może przeciwdziałać jego rozwojowi oraz groźnym powikłaniom.
Podczas problemów z tradycyjnym żywieniem wczesne wprowadzenie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego w przypadku niedożywienia związanego z chorobą (np. Nutridrink Protein) może zmniejszać ryzyko niedożywienia u pacjentów z prawidłową masą ciała oraz poprawiać stan odżywienia u pacjentów już niedożywionych, a także przeciwdziałać jego konsekwencjom.
Niestety późne rozpoznanie lub brak wdrożenia odpowiedniego leczenia może prowadzić do jego skrajnej formy – kacheksji (wyniszczenia), która niesie ze sobą wiele powikłań metabolicznych.
W opiece nad pacjentem onkologicznym niezbędne jest monitorowanie i optymalizowanie jego stanu odżywienia. Właściwie dobrana dieta będzie odżywiała organizm i dzięki temu wspierała leczenie oraz wpływała korzystnie na jakość życia osoby chorej.
