Czym jest niepłodność?
Niepłodność to niemożność zajścia w ciążę przez co najmniej 12 miesięcy regularnego (3-4 razy w tygodniu) współżycia z partnerem/partnerką bez stosowania jakiejkolwiek antykoncepcji. To pojęcie może dotyczyć tylko kobiety, wyłącznie niepłodności u mężczyzny, albo pary, czyli obojga partnerów.
Problem niepłodności obejmuje w Polsce ok 18% par, natomiast na świecie to zaburzenie odnotowuje się u 8 do 18% osób starających się o dziecko. Światowa Organizacja Zdrowia WHO uznała niepłodność za chorobę społeczną.
Zarówno po stronie kobiecej, jak i męskiej może występować szereg czynników, które uniemożliwiają poczęcie dziecka albo donoszenie ciąży, począwszy od ogólnoustrojowych, przez psychologiczne, a na społecznych kończąc.
Reklama
Rodzaje niepłodności
Obserwuje się kilka rodzajów niepłodności. Taki najczęściej stosowany podział obejmuje:
- niepłodność pierwotną – oznacza sytuację, kiedy kobieta jeszcze nigdy nie była w ciąży;
- niepłodność wtórną – w tym przypadku kobieta już była w ciąży, która zakończyła się porodem albo poronieniem (naturalnym lub wywołanym sztucznie), a teraz nie może zajść w ciążę.
Innym typem niepłodności jest zaburzenie polegające na tym, że kobieta bez kłopotu zachodzi w ciążę, jednak nie może jej donosić, np. przez poronienia albo porody przedwczesne.
Niepłodnością idiopatyczną natomiast określa się taką jej odmianę, gdzie nie można ustalić przyczyny problemu. Ocenia się, że dotyczy ona około 20% wszystkich przypadków.
Z kolei niepłodność immunologiczna to skomplikowany proces, w którym organizm kobiety lub mężczyzny wytwarza przeciwciała przeciwko komórkom zaangażowanym w zapłodnienie oraz prawidłowy rozwój ciąży.
Reklama
Przyczyny niepłodności
Przyczyny niepłodności mogą być różne, w zależności od m.in. płci, wieku, stanu zdrowia i innych faktorów.
Przyczyny niepłodności u kobiet to przede wszystkim:
- choroby weneryczne;
- choroby związane z układem rozrodczym (np. zespół policystycznych jajników, nowotwór jajnika, zespół Turnera, endometrioza, mięśniaki macicy, zrosty wewnątrzmaciczne, zwężenie szyjki macicy);
- czynniki ogólnoustrojowe (m.in. schorzenia tarczycy, nerek, wątroby, przyczyny psychogenne, alkoholizm, otyłość, anoreksja);
- czynniki genetyczne;
- choroby przysadki mózgowej (np. zespół Kallmanna, niedoczynność przysadki mózgowej).
Z kolei głównymi przyczynami niepłodności u mężczyzn są:
- schorzenia dotyczące ustroju (np. choroby tarczycy, hiperprolaktynemia, czynniki psychologiczne, niektóre leki, w tym przeciwnowotworowe, alkoholizm, narkomania, impotencja);
- choroby jąder (m.in. rak jądra, wnętrostwo, wodniak jądra, uraz jądra, uszkodzenie w wyniku zachorowania na niektóre schorzenia, takie jak np. świnka);
- nieprawidłowości o podłożu genetycznym (np. zespół Klinefeltera, zespół Pradera-Williego);
- pozostałe powody (np. spodziectwo, czy ejakulacja wsteczna).
Powyżej zostały wymienione najczęstsze przyczyny niepłodności występujące u kobiet i mężczyzn osobno, może się jednak zdarzyć, że u pary starającej się o dziecko będą obecne przeszkody zarówno po stronie damskiej, jak i męskiej.
Reklama
Objawy niepłodności
Czy istnieją jakieś objawy niepłodności, które jeszcze na długo przed planowaniem powiększenia rodziny sygnalizują występowanie tego problemu? Pierwsze objawy niepłodności u kobiet to przede wszystkim nieregularne miesiączki, skąpe, bolesne okresy, czy krwawienia i plamienia występujące między menstruacjami.
Objaw niepłodności, jakim są nieregularne cykle miesiączkowe, może być wynikiem braku owulacji albo niewłaściwie przebiegającej owulacji. Prawidłowy cykl menstruacyjny obejmuje 23-35 dni, a samo krwawienie miesiączkowe trwa od 3 do 7 dni. Jeśli pojawiają się jakieś odstępstwa od tej normy, warto zgłosić się do lekarza ginekologa.
Kolejnym niepokojącym symptomem, mogącym wskazywać na niepłodność u kobiet, jest bardzo bolesne miesiączkowanie, ale także odczuwanie bólu w okolicy miednicy poza okresem, w innej fazie cyklu.
Następną oznaką, która powinna skłonić do wizyty u specjalisty są upławy. Należy zwrócić uwagę na ich kolor, konsystencję, ilość oraz zapach.
Problemy z erekcją, zmniejszenie ilości spermy, brak ochoty na seks oraz bóle jąder to z kolei najczęstsze objawy niepłodności u mężczyzn.
Reklama
Diagnostyka niepłodności
Podczas wizyty u ginekologa lekarz przeprowadzi wnikliwy wywiad z pacjentką, pacjentem albo parą, potem przejdzie do wykonania badania fizykalnego.
Jednak, aby stwierdzić z całą pewnością, że istnieje opisywane zaburzenie, trzeba będzie zrobić test na bezpłodność, by ją wykluczyć lub potwierdzić, a następnie skupić się na przyczynie niepłodności.
Badanie niepłodności obejmuje takie analizy jak:
- ocena cykli miesiączkowych, przy użyciu np. oznaczeń hormonalnych, USG, itp.;
- badania sprawdzające budowę narządów rodnych, dokonywane metodami obrazowymi i diagnostyczno-operacyjnymi (np. laparoskopia, histeroskopia);
- szukanie przyczyn zaburzeń miesiączkowania;
- diagnostyka hormonalna (czyli endokrynologiczna), podczas której ocenia się stężenie m.in. takich hormonów jak FSH, LH, prolaktyna, progesteron, estradiol, czy hormony tarczycowe: fT3, fT4, TSH.
W przypadku panów dokonuje się oceny nasienia na podstawie seminogramu. Jednocześnie wykonuje się test na obecność przeciwciał przeciwplemnikowych w ejakulacie.
Badanie na bezpłodność, która stanowi nieodwracalną niemożność posiadania dzieci, dotyczy oceny czy u kobiety występują jajniki, a u mężczyzny – jądra.
Reklama
Leczenie niepłodności
Leczenie niepłodności jest uwarunkowane konkretnym przypadkiem i indywidualną przyczyną lub przyczynami niemożności zajścia w ciążę albo donoszenia ciąży. Takiej terapii poddaje się para pragnąca posiadać potomstwo u wybranego lekarza ginekologa, specjalizującego się w tym temacie. W Polsce funkcjonują też specjalistyczne kliniki leczenia niepłodności.
Określona metoda leczenia niepłodności jest dobierana do danego przypadku, a w razie wystąpienia jakiś przeciwwskazań, albo niepowodzenia, zmieniana na inny sposób kuracji. Mogą to być leki powodujące rozrost komórki jajowej oraz wywołujące owulację.
W innej sytuacji lepszym rozwiązaniem będzie laparoskopia, przy pomocy której można m.in. usunąć mięśniaki macicy, dokonać chirurgicznej korekty jajowodów albo macicy, czy zoperować endometriozę. Kolejną metodą jest inseminacja domaciczna, podczas której najbardziej ruchliwe plemniki wstrzykuje się do jamy macicy.
Jeszcze innym sposobem na posiadanie dziecka jest metoda in vitro, polegająca na wyhodowaniu zarodka poza macicą, łącząc ze sobą komórkę jajową i plemnika w specjalistycznych warunkach laboratoryjnych, a następnie przeniesienie go do macicy.
Bardzo ważną sprawą w czasie starania się o dziecko jest wsparcie psychologiczne, dlatego coraz częściej osoby pragnące zajść w ciążę są pod opieką psychologa niepłodności.
