Co to jest niepłodność wtórna?
Niepłodność definiuje się jako niemożność zajścia w ciążę, mimo utrzymywania regularnych stosunków seksualnych bez zabezpieczenia, w perspektywie przynajmniej 12 miesięcy. Ujęcie takie proponuje Światowa Organizacja Zdrowia i jest ono uznawane przez środowiska medyczne na całym świecie.
Przyjmuje się, że niepłodność jest stanem przejściowym – wdrożenie odpowiedniego leczenia daje w tym przypadku szansę posiadania własnego potomstwa. To odróżnią ją od bezpłodności, która ma charakter trwały i nieuleczalny.
Niepłodność wtórna (łac.: sterilitas secundaria) jest pojęciem stosowanym w odniesieniu do sytuacji, gdy kobieta, która w przeszłości była już w ciąży (zakończonej porodem lub poronieniem), nie może w nią zajść po raz kolejny, choć czyni w tym kierunku usilne starania.
Należy pamiętać, że przyczyny tego mogą leżeć zarówno po stronie partnerki, jak też partnera, o zaburzeniu tym należy więc mówić w odniesieniu do par, a nie jedynie potencjalnych matek. Kolejna ważna uwaga: niekiedy problem niepłodności wtórnej rozciąga się także na przypadki, gdy kobieta może zajść w ciążę, nawet wielokrotnie, nigdy jednak nie jest w stanie jej donosić.
Reklama
Niepłodność wtórna po cesarce
Jednym z głównych powodów niepłodności wtórnej są powikłania po cesarskim cięciu. Zabieg ten, pierwotnie opracowany jako procedura ratująca zdrowie i życie matki lub dziecka, w ostatnich dziesięcioleciach jest wykonywany powszechnie, często na życzenie, jako mniej uciążliwa alternatywa dla porodu naturalnego (w Polsce w ten sposób rodzi się już przeszło 43 proc. dzieci – dane W. Rokita).
W rzeczywistości jednak cesarskie cięcie jest poważną operacją, wymagającą szerokiego „otwarcia” pacjentki. Pamiątką po tym jest rozległa blizna widoczna w dolnej części brzucha, ale nie tylko. Zabieg może mieć negatywny wpływ na zdolności rozrodcze kobiety w przyszłości, czyli zdolność zajścia w ciążę oraz pomyślnego jej donoszenia.
Stosunkowo często spotykana niepłodność wtórna po cesarce najczęściej jest efektem wytworzenia się zrostów, czyli nieprawidłowych połączeń tkanek w miejscach objętych działaniem chirurgicznego noża. Jeśli są duże i niefortunnie usytuowane, mogą uciskać narządy wewnętrzne, w tym macicę i jajowody, deformując je, zwężając światło, utrudniając przemieszczanie i zagnieżdżenie zapłodnionych komórek jajowych.
Reklama
Przyczyny niepłodności wtórnej
Jeśli chodzi o inne przyczyny niepłodności wtórnej, wymienić można przede wszystkim
U kobiet:
- wiek - współcześnie bardzo często starania o drugie i kolejne dziecko przypadają na czas po 30, 35 a nawet 40 urodzinach. Tymczasem z każdym rokiem w naturalny sposób obniża się tzw. rezerwa jajnikowa, czyli ilość pęcherzyków zdolnych do przekształcenia w dojrzałe komórki jajowe;
- choroby i zaburzenia, które objawiły się po ostatniej ciąży, a przed rozpoczęciem starań o kolejne dziecko. Wymienić w tym kontekście można między innymi zespół policystycznych jajników, endometriozę, niedrożność jajowodów;
- naturalne zmiany hormonalne dotyczące stężenia hormonów płciowych, w tym m.in. progesteronu i estrogenów, kluczowych dla żeńskiej płodności.
U mężczyzn:
- wiek - z upływem lat pogarsza się jakość nasienia, w tym ilość zawartych w nim plemników, ich ruchliwość i żywotność. Spada też libido, pojawiają się zaburzenia erekcji – maleje więc techniczna zdolność do odbycia stosunku zakończonego wytryskiem w pochwie partnerki;
- choroby przewlekłe, obniżające sprawność seksualną oraz zdolność do reprodukcji, których początki przypadają na czwartą i piątą dekadę życia: cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie, otyłość;
- niewłaściwy styl życia: papierosy, alkohol, narkotyki, tłusta dieta, brak aktywności fizycznej – to wszystko w bezpośredni lub pośredni sposób obniża męską płodność.
Reklama
Czy niepłodność wtórna jest odwracalna?
Pacjenci często pytają, czy wtórna niepłodność jest odwracalna, czy można ją leczyć. Jeśli faktycznie para zmaga się z niepłodnością, a nie bezpłodnością, odpowiedź jest twierdząca, aczkolwiek należy mieć na uwadze, że na wstępnym etapie nie zawsze możliwe jest odróżnienie obu zaburzeń.
Niepłodność z definicji jest stanem przejściowym, który można próbować odwrócić, stosując odpowiednie procedury medyczne czy modyfikując tryb życia pacjentów (dieta, ruch, relaks etc.).
Aby jednak działania te mogły okazać się skuteczne, niezbędne jest wcześniejsze wykonanie serii badań diagnostycznych, mających na celu ustalenie konkretnych przyczyn niemożności ponownego zajścia w ciążę.
Reklama
Jakie badania na niepłodność wtórną?
Diagnostyka niepłodności wtórnej zasadniczo nie różni się od badań wykonywanych w sytuacji, gdy zaburzenie to ma charakter pierwotny. W zależności od potrzeb, lekarz może zlecić między innymi:
U kobiet:
- badania hormonalne, w tym oznaczenie poziomu progesteronu, estrogenów, testosteronu, a także substancji takich, jak hormon luteinizujący LH oraz hormony tarczycy TSH, Ft3 i Ft4,
- badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej ze szczególnym uwzględnieniem dróg rodnych, pod kątem wymienionych wyżej schorzeń, ale też ewentualnych zrostów,
- badanie ginekologiczne.
U mężczyzn:
- seminogram, czyli podstawowa analiza parametrów nasienia, takich jak ilość, ruchliwość i żywotność plemników, odczyn pH, morfologia, całkowita objętość,
- rozszerzone, specjalistyczne badania nasienia, w tym m.in. test hypoosmotyczny HOS, analiza fragmentacji DNA plemników itd.
- badania hormonalne, w tym poziom testosteronu, estradiolu, prolaktyny, FSH, LH,
- biopsja jąder w przypadku podejrzenia azoospermii (brak plemników w wydobywającym się na zewnątrz nasieniu).
Reklama
Leczenie niepłodności wtórnej
Proces leczenia niepłodności wtórnej zasadniczo nie różni się od procedur stosowanych w przypadku zaburzenia pierwotnego, aczkolwiek należy mieć na uwadze, że ze względu na statystycznie wyższy wiek pacjentów, odmienne może być rozłożenie akcentów, jeśli chodzi o przyczyny zaburzeń i sposoby ich terapii.
W zależności od podłoża stwierdzonych problemów, w grę mogą wchodzić takie środki zaradcze, jak:
- modyfikacja stylu życia, w tym zmiana diety, zwiększenie aktywności fizycznej, redukcja masy ciała, ograniczenie ekspozycji na czynniki stresogenne etc.,
- pomoc psychologiczna lub psychiatryczna w sytuacji, gdy źródłem niepłodności są zaburzenia natury emocjonalnej, konflikty, presja upływającego czasu etc.,
- terapia hormonalna, odpowiednia do wykazanych w badaniach niedoborów – należy pamiętać, że źródłem problemów może być brak różnych substancji, nie tylko hormonów płciowych,
- zabiegi operacyjne, służące eliminacji stwierdzonych schorzeń, zaburzeń i anomalii, takich jak niedrożności jajowodów u kobiet czy brak przepływu przez nasieniowody u mężczyzn,
- inseminacja, czyli zapłodnienie komórki jajowej nasieniem partnera lub dawcy po bezpośrednim wprowadzeniu go do macicy, co odbywa się w warunkach laboratoryjnych,
- zapłodnienie in vitro, czyli pozaustrojowe połączenie męskich i żeńskich komórek rozrodczych, a następnie umieszczenie stworzonego w ten sposób zarodka w macicy.
