Co to są nowalijki i czy są zdrowe?
Nowalijki to wczesne, młode warzywa, które pojawiają się jako pierwsze w sezonie, w danym roku kalendarzowym. W Polsce ten moment to marzec i kwiecień. Takie przysmaki kuszą, bo są niczym zapowiedź ciepłych, wiosennych dni.
Nowalijki hodowane są w oszklonych halach, gdzie troszczono się o to, by miały właściwą temperaturę, wilgotność oraz oświetlenie. Mimo to wiele osób zastanawia się, czy uprawianie warzyw w takich sztucznych warunkach, jest korzystne dla tych roślin.
Czy nowalijki są zdrowe i mają jakąkolwiek wartość odżywczą? Zacznijmy od tego, że są one hodowane w bardzo kontrolowanych warunkach, a więc nie muszą walczyć z różnego rodzaju szkodnikami, ani też mierzyć się z czynnikami atmosferycznymi, takimi jak na przykład przymrozek. To sprawia, że są to warzywa dorodne, a ich wzrost nie stanowi problemu nawet w okresie zimowym - z tego względu warto po nie sięgać wczesną wiosną, na przednówku, gdy dostęp do świeżych warzyw jest znikomy.
Z drugiej strony tego typu rośliny mają ograniczony dostęp do światła słonecznego, z uwagi na to, że zimą dni są krótsze, a szyba w szklarni może ograniczać lub wręcz stanowić filtr dla promieni słonecznych. Tym samym, nowalijki zawierają znacznie mniej witaminy C oraz bioflawonoidów niż ich klasyczne odpowiedniki rosnące na świeżym powietrzu. Niedostateczny dostęp do słońca sprawia, że w roślinach nie wytwarza się optymalna ilość cukru oraz substancji zapachowych, co przekłada się to na walory smakowe oraz zapachowe tego rodzaju warzyw.
W praktyce, nowalijki są mniej aromatyczne niż klasyczne warzywa. Największe kontrowersje wzbudza jednak kwestia nawożenia nowalijek. Okazuje się, że w tym celu używa się dużej ilości nawozów sztucznych, które są przepełnione związkami azotu. Zbyt częste dostarczanie im nawozu sprzyja gromadzeniu się azotanów w zewnętrznych liściach warzyw oraz w ich korzeniach. Nadmiernie duża ilość azotu może przyczynić do zatruć.
Regularne przyjmowanie tego rodzaju substancji przekłada się też na zwiększone ryzyko nowotworów. Warto pamiętać, że dostarczone azotany rozkładają się w organizmie, a z czasem przemieniają się w rakotwórcze nitrozoaminy. Nie możemy na podstawie wyglądu zewnętrznego nowalijek określić, ile azotu lub innych szkodliwych substancji zawierają. Dlatego warto postawić na samodzielne uprawianie tego typu warzyw. Wówczas wiemy, w jakich warunkach zostały wyhodowane.
Źródło: Opracowanie własne
Istnieją też opinie o nowalijkach chroniące ich status. Argumentem za tym, że nowalijki nie stanowią zagrożenia jest fakt, że producenci mają obowiązek stosowania się do unijnych norm związanych z zawartością tego rodzaju substancji. Sięganie po nowalijki nie powinno w negatywny sposób odbijać się na zdrowiu. Znaczenie ma tu jednak spożywanie ograniczonych porcji tego rodzaju warzyw, ponieważ sięganie po zbyt dużą ilość może spowodować, że przekroczymy określoną normę związaną z przyjmowaniem azotanów.
Reklama
Jakie warzywa zaliczają się do nowalijek?
Nowalijki to przede wszystkim dodatek do posiłku. Mogą być świetnym uzupełnieniem sałatki, ale też warto udekorować nimi kanapki. Jakie warzywa to nowalijki? Wśród nowalijek wymienić można takie wiosenne warzywa jak:
Wśród dań przyrządzonych z nowalijek znajduje się botwinka, czyli potrawa skomponowana z młodych liści korzeni buraka ćwikłowego. Klasyczną zieloną nowalijką jest natomiast szczypiorek albo natka pietruszki. Inne przykłady nowalijek to np. kiełki rzodkiewki.
Źródło: Opracowanie własne
Reklama
Kiedy pojawiają się nowalijki?
Pierwsze wiosenne warzywa to inaczej nowalijki. Jak sugeruje ich nazwa - „nowalijki” i definicja, momentem, kiedy się pojawiają, jest początek wiosny. Pierwszy moment, kiedy nowalijki można zakupić w sklepach lub od hodowców, to początek marca. Polskie, wiosenne nowalijki w sklepach dostępne są jednak nawet do maja.
Jednocześnie możliwość wymiany handlowej z całym światem powoduje, że tzw. świeże warzywa zaliczane do nowalijek, można kupić nawet przez cały rok. Rodzime ogrodnictwo szklarniowe także sprzyja tego typu udogodnieniom.
Niektórzy z nas z utęsknieniem oczekują nowalijek na targach i w sklepach spożywczych, ponieważ tego typu warzywa kojarzą im się bezpośrednio z wiosną. Jednocześnie trzeba mieć świadomość, że pierwsze warzywa w sezonie pochodzące z upraw szklarniowych mogą być droższe niż ich dojrzałe odpowiedniki. Na cenę nowalijek i koszty związane z tego typu warzywami wpływ mają metody hodowli, w tym kwestie związane z nawożeniem i troską o wzrost roślin. Jeżeli nowalijki są sprowadzane z innych krajów, istotnie na cenę wpływa ich eksport.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Czy nowalijki są dobre dla dzieci i kobiet w ciąży?
Kobiety w ciąży, noworodki, niemowlęta, a także osoby starsze charakteryzują się bardziej podatnym na wpływ negatywnych czynników układem odpornościowym. Z tego względu nowalijki pochodzące z upraw, gdzie stosowane są nawozy zawierające azotany, nie są dla nich dobrym rozwiązaniem.
Dodatkowo, powierzchnia ciała małego dziecka jest znacznie mniejsza niż osoby dorosłej, a to przekłada się na znacznie szybsze przekroczenie dopuszczalnego poziomu danej substancji potencjalnie szkodliwej. Zamiast więc wybierać nowalijki dla dzieci, podaj im warzywa mrożone, uzyskiwane z ekologicznych upraw albo też po tego rodzaju żywność dostępną w pełni sezonu.
Jeżeli kobieta w ciąży ma ochotę na nowalijki, powinna sięgać po te ze sprawdzonych upraw. Zatrucia pokarmowe wywołane przyjęciem substancji szkodliwych zawartych w nawozach, mogą nie tylko wpłynąć na stan zdrowia kobiety, ale również negatywnie oddziaływać na harmonijny rozwój płodu.
W podobny sposób jak nowalijki w ciąży, należy postrzegać nowalijki podczas karmienia piersią. To samo dotyczy kiełków, które ze względu na to, że są hodowane w wilgotnym środowisku, mogą być źródłem niebezpiecznych patogenów.
Reklama
Czy można mieć uczulenie na nowalijki?
Czy nowalijki mogą wywoływać reakcję alergiczną? Czy istnieje takie zjawisko jak uczulenie na nowalijki? Okazuje się, że tak. Niektórzy po spożyciu nowalijek borykają się z klasycznymi objawami uczuleniowymi.
Występuje u nich:
- wysypka, np. pokrzywka,
- bóle głowy,
- problemy trawienne,
- opuchlizna,
- w skrajnych przypadkach: trudności z oddychaniem.
Czy to oznacza, że te osoby są uczulone na młode warzywa? Niekoniecznie. Może być to reakcja na zastosowane środki chemiczne stymulujące wzrost tego rodzaju warzyw. Zatrucie nowalijkami to tak naprawdę zatrucie nawozami zawartymi w tych roślinach, dostarczanych przez producentów.
Co można robić, by zneutralizować objawy nietolerancji po jedzeniu nowalijek? W takich przypadkach sprawdzą się leki przeciwhistaminowe, uzupełnianie płynów, a także sięganie po krople do oczu, gdy pojawia się uczucie swędzenia i pieczenia.
Reklama
Jak uprawiać nowalijki i jak je przechowywać?
Aby mieć pewność, jak zostały wyhodowane pierwsze wiosenne warzywa, można postawić na ich samodzielne uprawianie. Możesz to zrobić nie tylko w swoim ogrodzie czy szklarni, ale także w domu. Uprawę nowalijek warto prowadzić na własnym parapecie i stale obserwować wzrost tego rodzaju roślin.
Sadzonki nowalijek najlepiej umieścić w podłożu ogrodniczym, który jest dedykowane do hodowli tego rodzaju warzyw. Takich roślin nie powinniśmy nawozić, by uniknąć dostarczania organizmowi niekorzystnych związków chemicznych. Nowalijki w domu potrzebują odstanej wody o temperaturze pokojowej.
Świetnym rozwiązaniem są nowalijki w doniczce - w takiej formie można uprawiać szczypiorek natkę pietruszki czy też kiełki. Doskonałym pojemnikiem na te rośliny okaże się skrzynia - oszklona skrzynia z nowalijkami to nie tylko przestrzeń, gdzie sadzonki nowalijek będą harmonijnie się rozwijać, ale też interesująco prezentować.
Dzięki przeszklonej skrzyni na nowalijki będziesz mógł na bieżąco kontrolować ich wzrost. Innym rozwiązaniem są też nowalijki w ogrodzie lub w klasycznej szklarni - aby jednak mogły wzrastać bez przeszkód w tym drugim miejscu potrzebują właściwych warunków i aury pogodowej.
Kiedy sadzić nowalijki? Sadzenie nowalijek do gruntu w szklarni można rozpocząć już w marcu, o ile pogoda na to pozwala. Natomiast nowalijki w domu łatwo jest uprawiać przez cały rok, z uwagi na sprzyjające warunki związane z temperaturą wewnątrz pomieszczenia. Jeżeli masz ochotę na rzeżuchę albo kiełki rzodkiewki, możesz zasadzić je nawet na wacie i obserwować ich wzrost.
Reklama
Jakie dania z nowalijek? Przepisy
Nowalijki znajdą szerokie zastosowanie w kuchni. Można je wykorzystać nie tylko jako smaczny dodatek i uzupełnienie dań, ale również jako podstawę wielu potraw. Jeżeli masz ochotę na sałatkę, możesz ją przygotować, wykorzystując do tego pierwsze wiosenne warzywa.
Sałatki z nowalijek mogą powstać na bazie: sałaty, rzodkiewki, kiełków czy młodych pomidorów. Smacznym rozwiązaniem jest też surówka z nowalijek albo sałatka z nowalijek w sosie jogurtowym.
Nowalijki to także godne uzupełnienie pastę z twarożku oraz miły akcent w daniu opartym na makaronie. To smaczny dodatek do kanapek z innymi warzywami. Nowalijki mogą stanowić podstawę wielu potraw. Na uwagę zasługuje zupa z nowalijek, np. chłodnik z botwinki z dodatkiem awokado.
Łącząc ze sobą młode ziemniaki oraz kalarepę, a następnie dodając do tych składników jajka, sałatę oraz przyprawy, uzyskasz szybką sałatkę, którą możesz zaserwować na śniadanie lub obiad.
Ciekawym przepisem z nowalijek jest pappardelle z brokułami, czosnkiem i szczypiorkiem. Wystarczy przygotować:
- 2 gniazda makaronu pappardelle,
- 15 dag brokułów,
- 1 łyżeczkę posiekanego czosnku,
- sól i pieprz do smaku,
- ząbek czosnku.
Makaron należy ugotować zgodnie ze wskazówkami na opakowaniu. Następnie - usmażyć pokrojony w plasterki ząbek czosnku i różyczki bakłażana. Całość wymieszać, przyprawić solą i pieprzem, a na koniec udekorować szczypiorkiem.
