Co to jest objaw Blumberga?
Objaw Blumberga jest jednym z kilku podstawowych symptomów indukowanych w czasie palpacyjnego badania jamy brzusznej, których ewentualne wystąpienie może świadczyć o rozwoju groźnych schorzeń otrzewnej bądź ulokowanych w niej narządów wewnętrznych.
W przypadku objawu Blumberga są to:
- podrażnienie lub zapalenie otrzewnej,
- zapalenie wyrostka robaczkowego,
- zapalenie pęcherzyka żółciowego,
- zapalenie esicy,
- uchyłek jelita,
- zapalenie przydatków macicy u kobiet.
Z wyżej wymienionych najbardziej prawdopodobnym i bezpośrednim rozpoznaniem jest stan zapalny jamy otrzewnowej. Pozostałe zaś przypadki nie mogą być wykluczone jako przyczyny pośrednie, ze względu na styczność wszystkich tych struktur z tzw. otrzewną ścienną (łac. peritoneum parietale).
Objaw Blumberga w badaniach diagnostycznych jest wykorzystywany niezmiennie od przeszło stu lat. Symptom ten po raz pierwszy został opisany w 1907 roku przez pochodzącego z Wrocławia, a praktykującego w Berlinie oraz Londynie niemieckiego chirurga Jacoba Blumberga (stąd nazwa).
Reklama
Objaw Blumberga w badaniu palpacyjnym brzucha
Badanie palpacyjne brzucha jest ogólnie przyjętą procedurą diagnostyczną, stosowaną przez lekarzy chirurgów, ale też wielu innych specjalności. Palpacja oznacza dotyk. Może mieć charakter powierzchniowy lub głęboki. Różnica między nimi polega na sile ucisku, a co za tym idzie – głębokości wypukleń powłok brzusznych.
Zależne to jest od podejrzewanego schorzenia, położenia interesujących lekarza organów wewnętrznych, ale też budowy ciała pacjenta (silniejszy ucisk stosuje się u osób otyłych). W badaniu używa się opuszków palców lub całych dłoni.
Tego typu diagnostyce poddawane jest zwłaszcza jelito grube (od esicy aż po kątnicę i wyrostek robaczkowy, rzadziej cienkie). Sprawdza się też (m.in. poprzez wywoływanie efektu Blumberga) stan jamy otrzewnej pod kątem ewentualnych podrażnień lub stanów zapalnych
Reklama
Na czym polega objaw Blumberga? Kiedy jest dodatni?
Objaw Blumberga jest wywoływany poprzez uciskanie jamy brzusznej pacjenta opuszkami palców. Lekarz delikatnie i powoli napiera na powłokę brzucha, a następnie niespodziewanie i gwałtownie odejmuje ręce. Jeśli w momencie zwolnienia nacisku pojawi się silny, kłujący ból, jest to odruch nazywany dodatnim objawem Blumberga.
Bolesność powodowana jest rozklejaniem się tak zwanych blaszek otrzewnych, przylegających do siebie i sklejających ze sobą w przypadku stanu zapalnego. Ból może też wynikać ze znacznego wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej.
Co ważne, zaleca się, aby w czasie badania lekarz uważnie obserwował także twarz pacjenta, tak by interpretując pojawiające się na niej grymasy, zwiększyć trafność diagnozy.
Jeśli ból w okolicy jamy brzusznej po uwolnieniu ręki nie pojawi się, objaw Blumberga będzie ujemny.
Reklama
Zapalenie otrzewnej a objaw Blumberga
Zapalenie otrzewnej jest stanem zagrażającym życiu i wymagającym natychmiastowej interwencji lekarskiej.
Otrzewna to cienka błona, która wyścieła od wewnątrz brzuch i miednicę, okalając i utrzymując szereg kluczowych organów wewnętrznych, w tym jelita, wątrobę, trzustkę, pęcherz, macicę z przydatkami etc.
Zapalenie otrzewnej jest schorzeniem o bardzo zróżnicowanej patogenezie. Wyróżnia się:
- Zapalenie pierwotne: krwiopochodne, będące konsekwencją takich schorzeń, jak zapalenie płuc, gruźlica, marskość wątroby, niewydolność nerek, toczeń trzewny.
- Zapalenie wtórne, w tym chemiczne lub bakteryjne. Najczęściej dochodzi do niego wskutek perforacji jednego z odcinków układu pokarmowego, na przykład jelita krótkiego, albo będącego ślepym zakończeniem okrężnicy wyrostka robaczkowego. Stan zapalny jest związany z podrażnieniem wnętrzności przez mieszaninę soków żołądkowych, resztek trawionego pokarmu, formujących się mas kałowych. Inne możliwe przyczyny, to zapalenie pęcherzyka żółciowego, wyrostka, trzustki lub przydatków, a także urazy brzucha oraz rozejścia pooperacyjne.
- Zapalenie trzeciorzędowe, będące powikłaniem występującym na skutek leczenia zapalenia wtórego. Może być wywołane przez grzyby lub bakterie o niskiej patogeniczności.
Ze względu na obraz kliniczny, zapalenie otrzewnej dzieli się na ograniczone i rozlane. W pierwszym przypadku ilość niepożądanych treści w jamie otrzewnowej jest niewielka, w drugiej znaczna i rozprzestrzeniona na dużej powierzchni.
Do głównych objawów choroby należą:
- silny ból brzucha, nasilający się w czasie badania palpacyjnego - występowanie objawów Blumberga i kaszlowego;
- obrona mięśniowa - odruchowe napinanie brzucha w reakcji na dotyk; możliwy tzw. brzuch deskowaty;
- wstrzymanie gazów i stolca;
- niedrożność porażenna, związana z zatrzymaniem czynności jelit;
- duszności, spłycenie oddechu, przyspieszone bicie serca.
Czy zapalenie otrzewnej jest śmiertelne? Szanse przeżycia są stosunkowo wysokie. Do śmiertelnego wstrząsu dochodzi w wyniku powikłań u kilku procent chorych.
Wystarczająco wcześnie wykryte zapalenie otrzewnej pozwala na jej szybkie wyleczenie. W diagnostyce pomaga właśnie objaw Blumberga.
Reklama
Objaw Blumberga i inne objawy otrzewowe
Odruch Blumberga zaliczany jest do grupy klasycznych objawów otrzewnowych, które manifestują się wspólnie lub pojedynczo.
Pozostałe 3, to:
- Objaw Jaworskiego, w literaturze anglojęzycznej nazywany Psoas sign, a więc kojarzony z aktywnością mięśnia lędźwiowego. Aby go wywołać, lekarz unosi i zgina w kolanie prawą nogę leżącego pacjenta, a następnie ją opuszcza i prostuje. Ewentualny ból w prawym podbrzuszu wskazuje na znaczne prawdopodobieństwo ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego.
- Objaw Rovsinga odczuwany jest w trakcie uciskania brzucha obiema dłońmi, od lewego biodra, wzdłuż linii wyznaczającej położenie jelita grubego, w kierunku antyperystaltycznym. Jeśli wywoła to silną bolesność po prawej stronie brzucha, w pobliżu kości biodrowej, także istnieje duże prawdopodobieństwo zapalenia wyrostka.
- Objaw kaszlowy wywoływany jest w celu wykrycia stanu zapalnego otrzewnej. Wynik dodatni w tym przypadku uzyskuje się w sytuacji, gdy ból pojawia się u pacjenta poproszonego o zakasłanie.
Otrzewnowe objawy Blumberga i pozostałe trzy mogą współwystępować z tzw. symptomami pomocniczymi, do których zalicza się sygnały odbierane z mięśnia lędźwiowo-udowego oraz mięśnia zasłonowego.
