Co to jest objaw Chwostka?
Objaw Chwostka (Chvostka) to gwałtowny skurcz mięśni twarzy, występujący u osób chorych na tężyczkę - groźną chorobę definiowaną jako wzmożona pobudliwość nerwowo-mięśniowa. W większości przypadków jest ona powodowana hipokalcemią, czyli znacznym niedoborem wapnia w organizmie (stężenie jonów w surowicy krwi poniżej 2,25 mmol/l.) Nazywana jest wówczas tężyczką jawną lub hipokalcemiczną, którą różnicuje się z rzadszą, utajnioną postacią choroby (spazmofilią), i która związana jest z niedoborem magnezu.
Schorzenie sprawia znaczne trudności diagnostyczne, będąc mylonym z innymi zaburzeniami neurologicznymi (np. padaczką) lub psychicznymi (różnego typu nerwice). Szczególnie tężyczka utajona daje niejednoznaczny, mało charakterystyczny obraz kliniczny. W obu jednak postaciach występuje symptom znany jako objaw Chwostka, dlatego traktowany jest on jako jedno z głównych kryteriów diagnostycznych pozwalających trafnie rozpoznać chorobę.
Reklama
Na czym polega objaw Chwostka?
Objaw Chwostka swoją nazwę zaczerpnął od nazwiska austriackiego lekarza, żyjącego i praktykującego w Wiedniu w drugiej połowie XIX wieku. Frantisek Chvostek jako pierwszy stwierdził i opisał specyficzne zachowanie struktur twarzy u osób chorych na tężyczkę. Odkryty przez niego symptom ma charakter indukowany.
Nie pojawia się samoistnie, lecz jest wywoływany w trakcie badania neurologicznego. Jego istotą są silne skurcze mięśni mimicznych twarzy, występujące po uderzeniu młoteczkiem w brzeg mięśnia żwacza. Jest to silnie unerwiona, parzysta struktura, znajdująca się po dwóch stronach twarzoczaszki, nieopodal płatków uszu, odpowiedzialna za ruchy żuchwy i umożliwiająca gryzienie oraz żucie pokarmu.
W przypadku wystąpienia gwałtownej reakcji, stwierdza się pozytywny odruch Chwostka, co stanowi podstawę do zlecenia dalszej diagnostyki pod kątem tężyczki, hipokalcemii oraz innych schorzeń.
Reklama
Inne symptomy objawu Chwostka
Należy pamiętać, że indukowane skurcze mięśni twarzy nie są jedynym symptomem choroby. We wstępnym rozpoznaniu wykorzystywany jest też objaw Trousseau w jego klasycznej postaci (nie mylić z odmianą żylną, charakterystyczną dla niektórych schorzeń nowotworowych). W trakcie badania nakłada się na ramię pacjenta i pompuje mankiet wykorzystywany do pomiaru ciśnienia tętniczego. Powstały w ten sposób ucisk utrzymywany jest przez 3 minuty, powodując niedokrwienie dolnej części kończyny.
Jeśli skutkiem tego jest charakterystyczne ułożenie palców (tzw. ręka położnika) i niemożność zaciśnięcia dłoni w pięść, stwierdza się dodatni objaw Trousseau. Uwaga – w odróżnieniu od symptomu Chwostka, występuje on wyłącznie w przebiegu tężyczki jawnej, hipokalcemicznej, nie zaś w obu postaciach choroby. Łączna ocena tych dwóch objawów pozwala więc uszczegółowić rozpoznanie.
Reklama
Skąd biorą się skurcze twarzy w tężyczce?
Skurcze twarzy, a także inne typowe dla tężyczki jawnej i utajonej symptomy, w tym objaw Trousseau, a także drętwienie palców rąk i nóg oraz mrowienie w kącikach ust (parestezje), hiperwentylacja, duszności oraz zaburzenia psychiczne, powstają w wyniku niedostatecznej podaży jonów wapnia lub magnezu, ewentualnie zbyt szybkiego ich wydalania z organizmu.
W etiopatogenezie schorzenia kluczowe są zazwyczaj:
- niedoczynność przytarczyc, produkujących zbyt małą ilość tzw. parathormonu, substancji kluczowej dla utrzymania prawidłowej gospodarki wapniowo-fosforanowej;
- usunięcie lub uszkodzenie przytarczyc w wyniku zabiegu chirurgicznego;
- zaburzenia wchłaniania wapnia, ewentualnie magnezu, z przewodu pokarmowego;
- zaburzenia pracy nerek, powodujące nadmierne wydalanie moczu, a wraz z nim - jonów wapnia;
- stosowanie leków moczopędnych;
- nadużywanie alkoholu;
- choroba nowotworowa.
Reklama
Co robić, gdy występuje odruch Chwostka?
W sytuacji stwierdzenia dodatniego odruchu Chwostka, w zależności od występowania innych symptomów, pacjent powinien otrzymać skierowanie na badania laboratoryjne, pozwalające określić stężenie:
- wapnia zjonizowanego;
- wapnia całkowitego;
- fosforanów;
- magnezu;
- witaminy D;
- parathormonu (PTH);
- hormonów TSH, fT3 i fT4.
Dodatkowo wykonywana jest też próba tężyczkowa. Jest to badanie elektromiograficzne (EMG), sprawdzające pobudliwość nerwowo-mięśniową. Test wymaga wbicia elektrody w mięsień dłoni, pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym. Dodatkowo uciska się kończynę opaską, aby nie doszło do silnego krwawienia. Diagnozując tężyczkę, należy wykluczyć m.in. padaczkę, alkalozę oddechową, chorobę Parkinsona, nowotwór mózgu oraz zaburzenia nerwicowe. Leczenie uzależnione jest od postaci choroby i nasilenia objawów. W przypadku silnego napadu, chory dożylnie otrzymuje chlorek albo glukonian wapnia.
Zabieg przeprowadzany jest warunkach ambulatoryjnych w szpitalu. Chory powinien zostać tam przetransportowany karetką pogotowia. Natomiast na co dzień tężyczka, w zależności od podłoża, wymaga suplementacji wapnia lub magnezu, w dawkach precyzyjnie dobranych przez lekarza. Zaleca się ograniczenie spożycia produktów zawierających fosforany.
