Przyczyny obniżonego napięcia mięśniowego
Warto mieć świadomość, że obniżone napięcie mięśniowe, którego tak obawiają się rodzice i opiekunowie noworodków, to wcale nie choroba, ale zespół objawów.
W klasyfikacji ICD-10 obniżone napięcie mięśniowe występuje, jako zespół wrodzony P94.2. i jest wskazaniem do kompleksowej rehabilitacji przez pierwsze trzy lata życia dziecka. W nowej klasyfikacji ICD-11 zakwalifikowano je jako KB08.2 Congenital hypotonia.
Priorytetem jest szybkie rozpoznanie, dlatego tak ważna jest konsultacja z lekarzem pediatrą, który zastosuje odpowiednią terapię i wsparcie, a w razie potrzeby włączy w diagnozę innych specjalistów - neonatologa, genetyka, neurologa, okulistę czy ortopedę.
Hipotonia mięśniowa może towarzyszyć wielu chorobom i stanom, dla których w szeregu symptomów występuje także obniżone napięcie mięśniowe. Przyczyny, jak i stopień obniżenia napięcia mięśni są tutaj kluczowe.
A zatem całkowity brak napięcia mięśniowego jest najczęściej skutkiem wad rozwojowych mózgu albo ciężkich zaburzeń neurologicznych na skutek poważnych infekcji w czasie ciąży. Słabe napięcie mięśniowe występuje często przy chorobach genetycznych, takich jak zespół Downa lub zespół Pradera-Williego, niektórych zaburzeniach neurologicznych, a także metabolicznych. W szczególnych przypadkach może być skutkiem nasilonej ekspozycji na toksyczne substancje w okresie ciąży.
Z kolei obniżenie napięcia mięśniowego może towarzyszyć zespołowi Ehlersa-Danlosa, mniej inwazyjnym formom wrodzonych wad rozwojowych mózgu i zaburzeń neuroprzekaźnictwa. Często pediatrzy łączą je z lżejszymi infekcjami przebytymi w czasie ciąży.
Warto mieć świadomość, że rzeczywiste napięcie mięśniowe w danej chorobie lub stanie może różnić się w zależności od indywidualnych przypadków. Wszystkie diagnozy i oceny powinny być dokonywane przez lekarza specjalistę.
Reklama
Jak się objawia obniżone napięcie mięśniowe?
Hipotonia mięśniowa u dzieci najczęściej oznacza opóźnione osiąganie rozwojowych kamieni milowych, takich jak siadanie czy raczkowanie. Kluczową kwestią jest obniżone napięcie mięśniowe a chodzenie - późne pierwsze kroki wskazują wyraźnie wskazują na możliwość wystąpienia hipotonii mięśniowej.
Brak energii i woli do podejmowania aktywności także mogą wskazywać na obniżone napięcie mięśniowe. Objawy, których rodzic nie powiązałby zapewne z hipotonią mięśniową, rozpozna doświadczony rehabilitant.
Często poruszanym tematem jest także obniżone napięcie mięśniowe a mowa. Warto mieć świadomość, że trudności w artykulacji mogą być skutkiem mniejszego napięcia aparatu mowy. Wiąże się to często z ograniczoną mimiką, a w skrajnych przypadkach nawet z problemami z przełykaniem i oddychaniem.
Symptomem wskazującym na obniżone napięcie mięśniowe jest też otwarta buzia. Trudność z utrzymaniem zamkniętych ust jest niezmiernie trudne, gdy mięśnie nie napinają się prawidłowo. Zatem - jakkolwiek otwarta buzia u malucha wygląda uroczo - jeśli staje się nawykiem dziecka, warto zwrócić na ten symptom uwagę pediatry.
Obniżone napięcie mięśniowe u niemowlaka
Obniżone napięcie mięśniowe u noworodka jako pierwszy najczęściej zauważa lekarz przyjmujący poród. Jest to jeden z czynników wpływających na ocenę w skali Apgar.
Jeśli początkowo sytuacja nie jest jednoznaczna, może wyklarować się w czasie karmienia. Problemy ze ssaniem, dławienie się, trudności z połykaniem to również symptomy wskazujące na obniżone napięcie mięśniowe u noworodka.
Na najwcześniejszym etapie życia dziecka, charakterystycznym objawem jest także wiotkość (wrażenie, że dziecko „leje się przez ręce”). Obniżone napięcie centralne zaobserwujemy, gdy próbujemy zgiąć ramię lub nogę dziecka i nie napotkamy oporu z jego strony.
W kolejnych miesiącach pojawiają się problemy z podnoszeniem główki i utrzymywaniem jej w pionie, trudno też o wyczekiwany przez rodziców wysoki podpór. Obniżone napięcie mięśniowe obręczy barkowej utrudnia dziecku prawidłowe podnoszenie się na rączkach z leżenie na brzuchu.
Symptomem wskazującym na obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt jest też charakterystyczne ułożenie nóżek podczas leżenia na plecach - w pozycji przypominającej siedzącą żabę.
Warto mieć świadomość, że pojawienie się jednego lub nawet kilku z wymienionych objawów nie oznacza, że to na pewno hipotonia u niemowlaka. W każdym przypadku, gdy obawiamy się o zdrowie malucha, warto skonsultować się z lekarzem specjalistą.
Obniżone napięcie mięśniowe u starszych dzieci
Choć najczęściej zdiagnozowane jest na etapie niemowlęcym, czasem wykrywa się obniżone napięcie mięśniowe u starszych dzieci.
Objawy hipotonii u 3-latka mogą być bardziej zauważalne niż u niemowląt, ponieważ w tym wieku dzieci zazwyczaj wykazują wzmożoną aktywność fizyczną. Trudności z bieganiem, skakaniem czy jazdą na rowerze trójkołowym zauważy każdy rodzic, ale warto mieć świadomość, że o słabym napięciu mięśniowym świadczyć może też problem z utrzymaniem postawy wyprostowanej, szczególnie podczas siedzenia, jak i trudności z podnoszeniem przedmiotów, otwieraniem drzwi czy rozpakowywaniem pudełek.
Obniżone napięcie mięśniowe u 4-latka oznacza z kolei zauważalną niezdarność, skłonność do upadków i niechęć do aktywności na placu zabaw, np. niemożność wspinania się na drabinkach. Trudno uwierzyć, ale problemy z układaniem domina i domków z klocków też mogą wskazywać na obniżone napięcie mięśniowe.
U 5-latka warto zwrócić uwagę na trudności z zapinaniem guzików, używaniem sztućców czy ubieraniem się. Istotnym symptomem jest też niemożność podnoszenia cięższych przedmiotów, z jakimi bez problemu radzą sobie rówieśnicy. Obniżone napięcie mięśniowe u przedszkolaka może wywoływać też trudności z mową i niechęć do rysowania - które na tym etapie zauważą zapewne wychowawcy.
Obniżone napięcie mięśniowe u 6-latka zanotujemy, gdy dziecko unika aktywności wymagających siły, jak rzucanie piłką, wspinanie się czy skakanie na skakance. Nadmierna elastyczność stawów może oznaczać liczne kontuzje, których maluch będzie się starał za wszelką cenę uniknąć.
W prawidłowym rozwoju motorycznym pomoże fizjoterapia i terapia zajęciowa. Warto zainteresować się tematem, jeśli podejrzewamy obniżone napięcie mięśniowe u dziecka.
Obniżone napięcie mięśniowe u dorosłych
Jeśli nie podejmie się terapii w wieku dziecięcym, obniżone napięcie mięśniowe u dorosłego może powodować szereg dolegliwości: od bólu pleców, przez brak siły fizycznej, po częste kontuzje.
Szczególnie dotkliwa może być hipotonia w zakresie mięśni twarzy i aparatu mowy - prowadząca do problemów z poprawną wymową i zwiększająca ryzyko zachłyśnięcia. Także szybsze męczenie się i niechęć do precyzyjnych czynności manualnych mogą wskazywać na obniżone napięcie mięśniowe u dorosłych.
Objawy związane z zaburzeniami równowagi mogą z kolei zwiększać ryzyko wypadku podczas wykonywania prostych, codziennych obowiązków.
Obniżone napięcie mięśniowe u dorosłych może mieć wiele przyczyn, w tym choroby neurologiczne, miopatie, zespoły genetyczne czy choroby przewlekłe. W każdym przypadku podejrzenia hipotonii mięśniowej wskazany jest kontakt z lekarzem.
Reklama
Obniżone napięcie mięśniowe a rozwój intelektualny
Obniżone napięcie mięśniowe a rozwój intelektualny to kwestia niepokojąca wielu rodziców. W przypadku schorzeń o podłożu genetycznym lub metabolicznym, którym towarzyszy osłabione napięcie mięśniowe - rzeczywiście zachodzi taka możliwość.
Należy jednak mieć świadomość, że występujący samodzielnie zespół obniżonego napięcia mięśniowego nie oznacza, że pojawią się problemy z rozwojem intelektualnym. Wielu pacjentów z hipotonią mięśniową rozwija się intelektualnie w normie.
Niestety faktem jest, że obniżone napięcie mięśniowe u dzieci w wieku szkolnym warunkuje słabszy rozwój ruchowy, a w konsekwencji ograniczoną możliwość eksplorowania świata wokół siebie, co jest przecież kluczowe dla prawidłowego rozwoju poznawczego.
Ponadto często odizolowany od biegających, skaczących, wspinających się rówieśników maluch może mieć rzadsze interakcje z dziećmi, co ma wpływ na jego rozwój emocjonalny i społeczny. Warto uwzględnić te aspekty pracując z dzieckiem z hipotonią mięśniową.
Reklama
Ćwiczenia na obniżone napięcie mięśniowe
Dzieci z hipotonią mięśniową są z reguły mało aktywne, wycofane i mniej zainteresowane fizyczną eksploracją. Mają tendencję do przyjmowania nietypowych pozycji, a obniżone napięcie mięśniowe brzucha przyczynia się do wad postawy. W takiej sytuacji wielu rodziców szuka pomocy fizjoterapeuty - wierząc, że receptą na obniżone napięcie mięśniowe są ćwiczenia.
Rzeczywiście - fizjoterapia przeciwdziała deformacjom w obrębie mięśni i kośćca, jak i polepsza samopoczucie małych pacjentów z obniżonym napięciem mięśniowym. Ile trwa rehabilitacja i jakie konkretnie zadania stosować zawsze decyduje specjalista, jednak warto poznać proste metody na obniżone napięcie mięśniowe. Niektóre ćwiczenia bez problemu można wykonać w domu.
Już z maleńkim dzieckiem można ćwiczyć przez częste zmiany pozycji, stymulujące odmienne partie mięśni, ale też kołysanie, czy układanie na brzuchu i zachęcanie do podnoszenia główki.
Na obniżone napięcie mięśniowe u przedszkolaka poleca się ćwiczenia równowagi (chodzenie po narysowanej linii), koordynacji (rzucanie i łapanie piłki) i wzmacniania mięśni (np. podczas pływania w basenie).
U 5-latka sprawdzą się ćwiczenia z naśladownictwa, które dostarczą dziecku frajdy. Można kopiować sposób poruszania się ulubionych zwierząt - skakać jak żaba czy czołgać się się jak wąż.
Na obniżone napięcie mięśniowe u 6-latka zaleca się ćwiczenia wzmacniające, np. z taśmą oporową, ale też wspinaczkę po drabince, czy proste układy choreograficzne.
Ćwiczenia na obniżone napięcie mięśniowe w jamie ustnej
Jednym z czynników najmocniej wpływającym na jakość życia dziecka z hipotonią mięśniową jest obniżone napięcie mięśniowe w jamie ustnej.
Objawy to np.:
- problemy ze ssaniem i połykaniem,
- tendencja do oddychania przez usta, a nie przez nos,
- nadmierne ślinienie się,
- trudności z dmuchaniem, gwizdaniem,
- problemy z poprawną wymową.
Wielu opiekunów obawia się przede wszystkim zadławienia, ale warto mieć świadomość, że na obniżone napięcie mięśniowe w jamie ustnej są ćwiczenia - i to od pierwszych miesięcy życia dziecka. Na przykład zabawa w strojenie min do malucha zachęca go do odwzajemnienia grymasu. Podobnie zadziała cmokanie, chuchanie czy szeroki uśmiech.
Przy użyciu sonicznej szczoteczki możemy też wykonać masaż twarzy na obniżone napięcie mięśniowe - niemowlęta często reagują na niego entuzjastycznie.
Na dalszym etapie życia dziecka ćwiczenia na obniżone napięcie mięśniowe powinien wskazać logopeda, jednak warto wiedzieć, że rodzic na co dzień może wzmacniać mięśnie aparatu mowy dziecka poprzez zabawę (dmuchanie balonów, używanie gwizdka), a nawet dietę (pokarmy wymagające długiego gryzienia, picie smoothie przez słomkę).
Reklama
Zabawki dla dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym
Dziecko z obniżonym napięciem mięśniowym odniesie ogromną korzyść z zabawek, które wspierają rozwój motoryczny i koordynację. W terapii stosuje się akcesoria do ćwiczeń poprzez zabawę - takie jak piłki sensoryczne, chwytaki, taśmy dedykowane dzieciom z hipotonią mięśniową, jednak także powszechnie dostępne zabawki mogą okazać się pomocne.
Niemowlakom warto sprezentować stymulujące małą motorykę szeleściki, grzechotki, piłeczki, ale również karuzelę - zachęcającą do sięgania, a zatem wzmacniania mięśni ramion i klatki piersiowej.
Na późniejszym etapie sprawdzą się jeździki, dzięki którym dziecko ćwiczy równowagę i wzmacnia mięśnie nóg. Z kolei proste instrumenty muzyczne (po które dzieci w większości sięgają bardzo chętnie) wymagające trzymania, uderzania lub dmuchania, będą wspierać rozwój umiejętności motorycznych i oddechowych.
Szukając zabawki dla dzieci z obniżonym napięciem mięśniowym zwróćmy też uwagę na tunele do czołgania, które wzmacniają koordynację i siłę mięśniową. Warto mieć świadomość, że w zabawie z dzieckiem z hipotonią mięśniową możemy wykorzystać większość dostępnych zabawek - ważne, aby bawiąc się, wzmacniać mięśnie i koordynację.
Reklama
Czy obniżone napięcie mięśniowe można wyleczyć?
W hipotonii mięśniowej rokowania zależą od jej przyczyny: inaczej kształtuje się sytuacja dziecka z wrodzonymi wadami genetycznymi, inaczej zmagającego się ze schorzeniem neurologicznym czy zaburzeniami metabolicznymi.
Coraz częściej pojawia się też korelacja - obniżone napięcie mięśniowe a autyzm. Rzeczywiście wiele dzieci z zaburzeniami z szerokiego spektrum autyzmu (w klasyfikacji ICD 11 pod numerem 6A02) ma również obniżone napięcie mięśniowe. Jednak hipotonia nie jest kryterium diagnostycznym autyzmu i może występować niezależnie od ASD.
Wielu opiekunów nurtuje taka kwestia jak obniżone napięcie mięśniowe a orzeczenie o niepełnosprawności. Rozważają tę opcję, ponieważ orzeczenie o niepełnosprawności może uprawniać do korzystania z różnych form pomocy - jak np. specjalistyczne terapie, dostęp do odpowiednich placówek edukacyjnych czy wsparcie finansowe.
Jednak warto mieć świadomość, że nie każdemu dziecku z hipotonią mięśniową przysługuje orzeczenie. Kluczowy jest tu poziom osłabienia siły mięśniowej i fakt, w jakim stopniu słabe napięcie mięśniowe u dzieci wpływa na ich zdolność do wykonywania codziennych czynności oraz czy wymagają specjalnej opieki lub wsparcia. W tej sytuacji warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym, który pomoże zebrać stosowną dokumentację.
W terapii kluczowy jest czas - dlatego należy jak najszybciej zdiagnozować obniżone napięcie mięśniowe u niemowląt. Kiedy mija kolejny skok rozwojowy, a dziecko nie wykazuje nowych umiejętności, wizyta u pediatry jest koniecznością. Nieleczone obniżone napięcie mięśniowe może prowadzić do poważniejszych problemów zdrowotnych z oddychaniem czy trawieniem, a także zwiększać ryzyko wypadku.
Na szczęście w większości przypadków fizjoterapia okazuje się zbawienna - pomaga w zwiększeniu siły mięśniowej, poprawie koordynacji i zwiększeniu zakresu ruchu, ale i w nauce codziennych umiejętności, oczywiście w zakresie indywidualnych możliwości dziecka.
