Odczulanie (immunoterapia alergenowa) - na czym polega i jakie są jej skutki uboczne?

Jak wygląda i na czym polega odczulanie?

Alergia jest nazywana epidemią XXI wieku. Coraz więcej osób cierpi z jej powodu. Aby objawy alergii nie wystąpiły, niektórzy decydują się na unikanie alergenu, czyli substancji wywołującej niepożądaną reakcję organizmu. Jednak nie zawsze stałe wykluczenie alergenu z życia, np. pyłków roślin, jest możliwe.

Wówczas jednym ze sposobów leczenia alergii jest terapia odczulająca. Odczulanie, nazywane też immunoterapią alergenową, polega na podawaniu w postaci zastrzyków podskórnych niewielkich dawek alergenu - szczepionek. Dzięki temu po wielokrotnym i długotrwałym narażeniu na działanie uczulającej substancji organizm uodparnia się i przebieg choroby jest zdecydowanie łagodniejszy.

Początek treści sponsorowanej

Uciążliwe objawy alergii takie jak katar, łzawienie oczu czy wysypka towarzyszą nam przez cały rok. Dobrym sposobem na zwalczanie tych dolegliwości będzie lek w postaci tabletki z bilastyną, która działa przeciwhistaminowo, hamuje powstawanie bąbli oraz zmniejsza zaczerwienienia skóry. Lek przeznaczony jest dla dorosłych oraz młodzieży od 12. roku życia. KLIKNIJ TUTAJ i sprawdź jak zmniejszyć objawy alergii.

Jak zatem działa odczulanie? Jego rolą jest zwiększenie tolerancji organizmu na alergeny i zmniejszenie negatywnej reakcji układu immunologicznego na kontakt z nimi. W ten sposób odczulanie łagodzi objawy alergii. Terapia więc przyzwyczaja organizm do alergenu. Co ważne, to bezpieczny sposób na alergię.

Odczulanie może mieć jedną z dwóch form:

• iniekcyjną - alergen jest wstrzykiwany podskórnie, substancję aplikuje się systematycznie, początkowo co 1-2 tygodnie, a potem co miesiąc;
• podjęzykową - alergen jest podawany codziennie.

Jak widać, to forma decyduje o tym, jak często odczulanie jest przeprowadzane. Systematyczne odczulanie jest niezbędne, by pozbyć się objawów alergii.

Co istotne, w przebiegu alergii odczulanie może przeprowadzić tylko lekarz. Pacjent w trakcie odczulania znajduje się pod jego obserwacją. Nie należy samodzielnie decydować się np. na taką czynność, przykładowo w przypadku alergii na orzeszki samodzielnie wkładać sobie je pod język. Może to wywołać bardzo silną, niebezpieczną dla organizmu reakcję alergiczną.

Reklama

Odczulanie na kota

W przypadku alergii na sierść kocią można skorzystać z odczulania, jednak dostęp do szczepionek jest nieco ograniczony.

Odczulanie na sierść kota teoretycznie można przeprowadzić za pomocą:

• tabletek - leki wypisywane są na receptę. Taka recepta musi uzyskać akceptację wojewódzkiego konsultanta ds. alergologii. Jedyny stosowany w Polsce lek jest ściągany z Niemiec jako tzw. import docelowy. Opisuje tę drogę dr n. med. Grażyna Durska;
• zastrzyków podskórnych - to obecnie bardziej popularna metoda. Wymaga cotygodniowych wizyt przez około kilka do kilkunastu tygodni. Po tym czasie odstępy pomiędzy kolejnymi dawkami są wydłużane i następnie szczepionkę można przyjmować co 4-8 tygodni.

Jedno opakowanie tabletek na odczulanie na kota, które wystarcza na miesiąc kosztuje kilkaset złotych i nie jest refundowane. Iniekcje na alergeny kota także nie są objęte refundacją.

Ile trwa odczulanie na kota? Cała terapia musi trwać minimum 3-5 lat zarówno w przypadku preparatów doustnych, jak i podskórnych. Co więcej, efekt odczulania przy alergii na kota jest mniejszy niż w przypadku odczulania alergii wziewnych, np. na pyłki traw.

Reklama

Odczulanie na psa

Alergeny psa są obecne w jego sierści, futrze, włosach, ślinie i próbkach surowicy. Na świecie żyje około 800 ras psów, różniących się w znacznym stopniu stężeniem alergenów. Co więcej, z reguły większą alergię wywołują alergeny od samców niż samic. Piszą o tym Natalia Ukleja-Sokołowska i Zbigniew Bartuzi z Collegium Medicum w Bydgoszczy.

Jedną z metod walki z alergią na alergeny psa jest unikanie tego zwierzęcia, jednak jest to bardzo trudne. Jak więc przeprowadzić odczulanie na psa? Na początku trzeba mieć świadomość, że takie odczulanie ma znacznie mniejszą skuteczność niż np. odczulanie na roztocza. Dlatego długotrwały, kilkuletni wysiłek może po prostu nie przynieść zadowalających rezultatów.

Leczenie polega na podskórnym podawaniu alergenu na tych samych zasadach jak w przypadku uczulenia na alergeny kota. Odczulanie na sierść psa nie jest refundowane przez NFZ i może kosztować nawet kilka tysięcy złotych.

Reklama

Odczulanie na roztocza

Znacznie większe rezultaty niż w przypadku odczulania na sierść zwierząt widać w przypadku leczenia alergii na kurz i roztocza, nazywane też Dermatophagoides farinae. Odczulanie na ten rodzaj alergenów działa u około 80% pacjentów. Takie dane przedstawia dr Piotr Dąbrowiecki, przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę, Alergię i POChP, alergolog i pulmonolog.

Obecnie można skorzystać z refundacji w ramach finansowania NFZ zarówno podskórnych, jak i stosowanych podjęzykowo preparatów u pacjentów między 12 a 17 rokiem życia. Refundacja odczulania na roztocza poprzez doustne środki dla wskazanej grupy pacjentów działa od 1 lipca 2023 roku.

Ile trwa odczulanie na roztocza? Cały proces wymaga poświęcenia kilku lat, by utrwalić umiejętność organizmu radzenia sobie z alergenem. Po terapii alergia może już nie wrócić.

Reklama

Odczulanie na pyłki

Chcąc wywołać tolerancję na alergen w postaci pyłków traw, drzew czy zbóż, niezbędne jest wykonanie odczulania na konkretny alergen. Obecnie przeprowadza się odczulanie na:

• trawy,
• brzozę,
• zboża,
• leszczynę.

Ile trwa odczulanie trawy? Proces ten jest analogiczny do opisanych tu wcześniej mechanizmów tej terapii alergii i trwa kilka lat. Jednak jego skuteczność jest bardzo wysoka i zdaniem dra Piotra Dąbrowieckiego wynosi około 90%. Podskórna szczepionka na odczulanie drzew i popularnych traw jest  refundowana przez NFZ. Nie ma natomiast jeszcze refundacji na preparaty doustne, zwalczające takie dolegliwości.

Reklama

Odczulanie a inne przykłady alergii

Choć wiele mówi się o dwóch sposobach na pozbycie się alergii, to jednak w przypadku niektórych uczuleń, póki co, możliwe jest skorzystanie tylko z jednego sposobu. Tak dzieje się m.in. w przypadku odczulania na jad pszczeli, jad os czy trzmieli, które przeprowadza się wyłącznie metodą iniekcji podskórnych.

Jednocześnie u pacjentów z ciężką reakcją immunologiczną na jad tych owadów, nie zawsze odczulanie jest wskazane. Wówczas to bardziej leczenie z wyboru. Odczulania na jad pszczoły przeprowadzane w warunkach szpitalnych są refundowane przez NFZ.

Za pomocą immunoterapii można też leczyć alergię na:

• lateks,
• grzyby i pleśnie.

W wyjątkowych przypadkach można też przeprowadzić odczulanie na penicylinę, gdy konkretny uczulony na nią pacjent powinien być nią leczony.

Metoda odczulania nie jest prowadzona w przypadku produktów pokarmowych. Nie przyjęto jeszcze terapii odczulania na:

• mleko,
• gluten,
• orzechy.

Odczulanie pokarmowe to raczej pieśń przyszłości. Obecnie jedynym skutecznym sposobem na to, by w pełni uniknąć skutków zjedzenia konkretnych alergenów jest po prostu ich unikanie. Wątpliwa jest również terapia odczulania na komary.

Nie ma też sposobu odczulanie w przypadku alergii na:

• nikiel,
• salicylany.

Reklama

Jakie są metody odczulania? Które są najbardziej nowoczesne?

Obecnie najbardziej znane są dwie metody odczulania. Jedną z nich są zastrzyki podskórne, a drugą - metoda podjęzykowa, z wykorzystaniem tabletek lub kropli na odczulanie. Zanim skorzystasz z tych nowoczesnych metod, musisz skontaktować się z alergologiem, który wskaże Ci odpowiednią terapię i przepisze na nią skierowanie.

Ponadto odczulanie przeprowadza się w dwóch schematach:

• sezonowym - szczepionki podawane są w określonych porach roku, kiedy stężenie alergenów jest niskie, a ich podawania zaprzestaje się kiedy stężenie uczulających substancji wzrasta np. w okresie pylenia traw,
• całorocznym - szczepionki podaje się bez przerw, modyfikując jedynie dawki. Dobór schematu leczenia dokonywany jest przez lekarza w porozumieniu z chorym.

Na czym polega odczulanie podjęzykowe i doustne? Tabletki odczulające

Odczulanie metodą podjęzykową, inaczej odczulanie doustne, polega na przyjęciu roztworu albo tabletki odczulającej pod język. Taki lek na odczulanie należy trzymać pod językiem przez około 2 minuty i następnie połknąć. Można go przyjmować na czczo albo po posiłku, natomiast nie należy go przyjmować podczas jedzenia.

Gdy już zastosujesz określone leki odczulające, musisz obserwować swoją reakcję przez około 30 minut. Jeżeli wystąpią niebezpieczne objawy niepożądane, należy skorzystać czym prędzej z pomocy. Zazwyczaj jednak symptomy, jakie mogą się pojawić to świąd w okolicach ust i jamy ustnej oraz niewielki obrzęk i podrażnienie. Nie stanowią one przeciwwskazań do tego, by zrezygnować z dalszej terapii.

Immunoterapia podjęzykowa przebiega pod nadzorem lekarza, w warunkach domowych. Leki są wydawane na receptę. Niektóre z nich są refundowane przez NFZ dla określonych grup wiekowych, np. leki na roztocza dla osób w wieku 12-17 lat. Za inne trzeba zapłacić, zwykle około 300-500 zł miesięcznie.

Jak działa zastrzyk odczulający?

Szczepionka odczulająca to preparat podawany podskórnie, który podaje się w różnych dawkach w celu przyzwyczajenia organizmu do alergenu. Iniekcje podaje lekarz.

Początkowo stosuje się szczepionki o niskich stężeniach alergenu, z czasem stopniowo zwiększa dawkę aż do osiągnięcia optymalnej, tzw. dawki podtrzymującej. Często pierwsze dawki podaje się w tygodniowych odstępach, a gdy osiągnięta zostanie dawka optymalna, zastrzyki wykonywane są co miesiąc.

Cały proces leczenia zajmuje kilka lat.

Naturalne odczulanie. Jakie domowe sposoby stosować?

Objawy alergii zmniejszysz poprzez odpowiednie domowe sposoby na „odczulanie” organizmu. Pamiętaj jednak, że działają one doraźnie, a poza tym warto z nich korzystać tylko w przypadku bardzo delikatnych reakcji alergicznych, gdy np. na co dzień nie stosujesz żadnych leków, a po wypraniu ubrania w nowym proszku zauważasz u siebie wysypkę.

Popularną metodą na taką reakcję jest picie rozpuszczonego wapnia. Możesz też sięgnąć po maści odczulające, np. na bazie rumianku.

W łagodzeniu reakcji alergicznych pomogą Ci różne zioła, w tym herbaty na bazie takich składników jak:

• ostropest plamisty,
• miłorząb,
• pokrzywa zwyczajna,
• koniczyna czerwona.

Uważaj jednak, by zioła odczulające nie weszły w interakcje ze stosowanymi lekami.

Należy natomiast uważać na produkty z dodatkiem miodu czy też na tzw. balsam peruwiański. To silne alergeny.

Odczulanie biorezonansem i innymi niekonwencjonalnymi metodami

Istnieje kilka niekonwencjonalnych metod na odczulanie. Należy podkreślić, że nie są one uznane przez klasycznych medyków, brak też badań potwierdzających ich skuteczność. W ramach terapii niekonwencjonalnych przeprowadza się odczulanie:

• biorezonansem - takie leczenie opiera się na wierze, że alergia to efekt zakłócenia przepływających przez organizm fal elektromagnetycznych. Biorezonans ma przywrócić tę równowagę. Nie jest to metoda naukowa i wiara w to, że w ten sposób wyleczyliśmy alergię może doprowadzić do tego, że nie będziemy zwracać uwagi na alergeny w środowisko, przez co staniemy się na nie bardziej podatni;
• akupunkturą - Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Alergologów wydał oświadczenie, w którym jednoznacznie negatywnie wypowiada się o skuteczności tej metody leczenia alergii.

Pacjenci, którzy nadzieję na wyleczenie pokładają w niekonwencjonalnych metodach, niepopartych wiedzą naukową, mogą się jednak rozczarować. Skuteczność tych sposobów nie została potwierdzona przez świat medycyny. Poza tym, gdy zauważą, że pomimo wydania dużej ilości pieniędzy, zaproponowana terapia nie przyniosła skutku, mogą wręcz poczuć się oszukani.

Kiedy zacząć odczulanie?

Proces odczulania najlepiej zacząć jak najszybciej, gdy tylko pojawią się wskazania do swoistej immunoterapii alergenowej. Odczulanie można zacząć o każdej porze roku, jednak w przypadku uczuleń na pyłki drzew i traw, najlepszym momentem jest sezon jesienno-zimowy i wczesna wiosna.

Kiedy zacząć odczulanie? Przygotowanie do odczulania należy rozpocząć od rozpoznania rodzaju alergii w testach skórnych bądź w surowicy krwi. Ważne jest też, by pacjent był w odpowiednim wieku. Według wskazań, granicą wiekową, od kiedy można rozpocząć ten proces, jest wiek powyżej 5 lat.

Co ciekawe, nie należy zaniechać leczenia farmakologicznego, wskazanego przez alergologa. Odczulania doustnego nie trzeba przeprowadzać na czczo, wystarczy tylko nie przyjmować preparatu w trakcie jedzenia.

Odczulanie dzieci. Od jakiego wieku można je przeprowadzać?

Jak już wiesz, wiek, od kiedy odczulanie u dzieci jest możliwe, wynosi więcej niż 5 lat. Tym samym, odczulanie dzieci można rozpocząć dopiero w wieku przedszkolnym. Do opisywanych tu metod immunoterapii nie kwalifikują się niemowlaki.

Jak wygląda odczulanie dziecka? Tak, jak u osoby dorosłej, jednak z uwagi np. na obawy przed zastrzykami u najmłodszych, często podaje się im substancje odczulające w formie doustnej. Odczulanie dziecka warto rozważyć zwłaszcza wtedy, gdy niemożliwe jest uniknięcie bezpośredniego kontaktu z alergenem.

Zachętą do odczulania nastolatków, w wieku 12-17 lat, jest chociażby refundacja podjęzykowych preparatów na odczulanie na roztocza.

Czy odczulanie jest skuteczne?

Odpowiedź na pytanie, czy warto stosować odczulanie zależy od konkretnego przypadku. Jak twierdzi alergolog, prof. Jutel, odczulanie nie działa u każdego alergika, a jedynie u tych osób, u których testy wykazują, że ich reakcja alergiczna jest zależna od przeciwciał IgE.

Zdaniem tego specjalisty, u pacjentów, u których reakcja nadwrażliwości na jakiś składnik ma inne podłoże, nie ma sensu stosować tej metody walki z alergią.

Dodatkowo, jak wskazuje profesor, u około 30-40% pacjentów, którzy są poddawani takiej immunoterapii następuje całkowite ustąpienie i wyciszenie objawów. Jednak u co 5. osoby poddanej odczulaniu efekty nie są zadowalające. Poza tym, aby odczulanie było skuteczne, trzeba przez minimum 3 lata systematycznie z niego korzystać. W niektórych przypadkach odczulanie może trwać całe życie.

Osoby decydujące się na leczenie odczulające muszą sobie zdawać sprawę, że jest to długotrwała terapia. Przeciętnie szczepionki trzeba przyjmować przez okres około 3-5 lat. Gdy odczulanie kończy się przed okresem trzech lat, objawy alergii zazwyczaj szybko powracają. Z kolei, jeśli w ciągu dwóch lat terapii nie dojdzie do poprawy, odczulanie można uznać za nieskuteczne.

Przeciwwskazania do odczulania

Zanim podejmiesz decyzję o tym, że chcesz poddać się takiej terapii, porozmawiaj z alergologiem, który wskaże Ci najważniejsze przeciwwskazania od odczulania. Na tej liście znajdują się takie dolegliwości uniemożliwiające poddanie się leczeniu jak:

• choroby autoimmunologiczne, np. choroba Hashimoto (jednak jak wskazuje dr n. med. Grażyna Durska opierając się na stanowisku Sekcji Immunoterapii Polskiego Towarzystwa Alergologicznego, jeżeli choroba autoimmunologiczna dotyka tylko jednego narządu, u pacjenta, który wyraził świadomą zgodę na odczulanie, można je rozpocząć. Stanowisko to dotyczy wyłącznie alergenów pochodzących z powietrza, np. roztoczy),
• przyjmowanie niektórych leków kardiologicznych (β-blokerów),
• ciężka astma,
• nowotwory złośliwe,
• zaburzenia odporności,
• ostre infekcje.

Sprawa jest nieco bardziej skomplikowana w ciąży. W przypadku ciąży nie rozpoczyna się odczulania, można jednak kontynuować podawanie dawek podtrzymujących. Poza tym istnieją przeciwwskazania czasowe, np. przeziębienie czy przyjmowanie antybiotyków. Gdy tego typu dolegliwości ustąpią, można skorzystać z takiej terapii.

Czego nie wolno w okresie odczulania? Odczulanie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do oddawania krwi. Poza tym przez 24 godziny po podaniu terapii należy unikać:

• nadmiernego wysiłku fizycznego,
• gorących kąpieli,
• alkoholu,
• kontaktu z alergenem.

Nie powinno się też wykonywać tatuażu w trakcie całego procesu odczulania. Należy zachować również ostrożność związaną z karmieniem piersią i zasięgnąć w tej kwestii opinii lekarza.

Skutki uboczne odczulania

Czy odczulanie jest bezpieczne? Dla zdecydowanej większości chorych odczulanie nie stanowi zagrożenia. Nieco inne są skutki uboczne odczulania metodą iniekcji, a inne sposobem podjęzykowym.

Ze względu na to, że szczepionki zawierają niewielkie ilości alergenów, ich podanie może wywoływać różne objawy alergii. Najczęstszym jest obrzęk w miejscu podania zastrzyku. U pacjenta mogą też pojawić się:

• pokrzywka,
• dolegliwości układu pokarmowego, np. biegunka,
• katar,
• kaszel,
•  ogólny spadek odporności.

Rzadkim, ale bardzo poważnym powikłaniem jest wstrząs anafilaktyczny. Aby zapobiec rozwojowi tego groźnego stanu, pacjenci po przyjęciu szczepionki zazwyczaj pozostają przez pewien czas (około pół godziny) pod obserwacją personelu medycznego, by w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących sygnałów natychmiast rozpocząć właściwe leczenie.

Z kolei zagrożenia odczulania metodą podjęzykową dotyczą zwykle miejscowej reakcji alergicznej, m.in.:

• obrzęku w jamie ustnej,
• swędzenia i podrażnienia języka i podniebienia,
• nieżytu nosa,
• kataru,
• zapalenia spojówek,
• osłabienia,
• zawrotów głowy.

Rzadko występują np. problemy z oddychaniem. Podobne skutki uboczne obserwuje się zarówno w przypadku odczulania na trawy, jak i roztocza czy kurz.

Tzw. odczulanie biorezonansem może prowadzić do bólów głowy, zmęczenia czy też senności. Pamiętaj jednak, że nie jest to metoda naukowa, dlatego traktuj ją raczej bardziej z dystansem niż jako realny sposób na wyleczenie alergii.

Ile kosztuje odczulanie? Czy jest refundowane przez NFZ?

Koszt odczulania to jeden z koronnych argumentów osób podejmujących decyzję o terapii. Okazuje się, że niektóre typy odczulania objęte są refundacją, ale nie wszystkie. Odczulanie na NFZ dotyczy podskórnych iniekcji takich problemów jak alergie na m.in. pyłki drzew i traw, a także kurzu i roztoczy.

Refundacja nie dotyczy odczulania alergenów zwierzęcych, m.in. sierści psa czy kota, za które zapłacisz około kilku tysięcy złotych. To również trudno dostępne metody leczenia, których skuteczność nie została do końca zbadana.

Istotne znaczenie ma też forma, w jakiej przeprowadza się odczulanie, czy są to preparaty doustne, czy podskórne. Znacznie częściej można liczyć na refundację preparatu podskórnego. Natomiast z uwagi na to, że środki doustne to wciąż nowa metoda, tylko wybrane grupy mają na nie dofinansowanie, np. odczulanie roztoczy metodą doustną jest refundowane wśród osób w wieku 12-17 lat.

Niezależnie od możliwości, jakie daje państwowa służba zdrowia, możesz zdecydować się także na to, by zgłosić się na odczulanie prywatnie. Miesięczna cena szczepionki na odczulanie, a także koszt odczulania podjęzykowego to około 300 zł.