Reklama
Czym są oparzenia chemiczne i jakie mają stopnie?
Oparzenia chemiczne powstają w wyniku kontaktu skóry lub błon śluzowych z substancjami chemicznymi takimi jak kwasy, zasady, rozpuszczalniki, detergenty. Oparzenia chemiczne, podobnie, jak i termiczne (powstałe na skutek kontaktu z gorącą powierzchnią, cieczą lub ogniem) klasyfikowane są na podstawie głębokości uszkodzenia tkanek, które określają stopnie:
- oparzenie chemiczne I stopnia (w ICD-10 pod kodem T30.5) obejmuje jedynie naskórek i wywołuje lekki obrzęk. Skóra jest sucha, zaczerwieniona, i łuszczy się, a pacjent odczuwa ból. Do oparzenia dochodzi najczęściej wskutek kontaktu z łagodnymi substancjami chemicznymi, np. słabymi kwasami lub detergentami;
- oparzenie chemiczne II stopnia (w ICD-10 pod kodem T30.6) obejmuje naskórek oraz warstwę skóry właściwej. Wskutek kontaktu z silniejszymi kwasami lub zasadami pojawia się intensywny ból, pęcherze, obrzęk, zaczerwienienie. Może wystąpić wysięk;
- oparzenie chemiczne III stopnia (w ICD-10 pod kodem T30.7) obejmuje wszystkie warstwy skóry, a czasem nawet tkanki podskórne Niestety częstym skutkiem kontaktu z bardzo silnymi kwasami, zasadami, rozpuszczalnikami przemysłowymi jest zniszczenie zakończeń nerwowych, w wyniku czego osoba poszkodowana nie czuje bólu. Występuje martwica tkanki, skóra może być biała, woskowata lub zwęglona.
Co gorsza, w odróżnieniu od oparzeń termicznych, w których uszkodzenie tkanek następuje natychmiast po ekspozycji na źródło ciepła i nie rozprzestrzenia się, w oparzeniach chemicznych, substancje chemiczne mogą kontynuować uszkodzenia tkanek, dopóki nie zostaną całkowicie zneutralizowane lub zmyte.
Reklama
Jakie miejsca na ciele najczęściej ulegają oparzeniom chemicznym?
Użycie środków ochrony osobistej (PPE), takich jak rękawice, okulary ochronne, fartuchy i odpowiednie obuwie, jest kluczowe w zapobieganiu oparzeniom chemicznym.
Do większości wypadków dochodzi, gdy skóra jest odsłonięta i przez to narażona na uszkodzenie. Ze względu na fakt, że substancjami chemicznymi manipuluje się rękoma, najczęściej dochodzi do oparzenia przedramion i dłoni. Są bolesne i leczą się długo, a paznokcie mogą nawet odpaść, jeśli środek przeniknie pod płytkę.
Ze względu na delikatność skóry w tej okolicy oraz bliskość gruczołów potowych i węzłów chłonnych, szczególnie bolesne i uciążliwe są oparzenia chemiczne pod pachami. Zdarza się, że podczas wycieków lub rozlania substancji żrącej na podłodze - oparzeniom chemicznym często ulegają stopy i łydki.
Bardzo groźne są oparzenia chemiczne twarzy, a przede wszystkim oka - które w klasyfikacji ICD-10 ma nawet osobny kod w - T26. Substancje żrące, które dostają się do oczu, mogą szybko uszkadzać delikatne tkanki, prowadząc do trwałej utraty wzroku.
Na skutek inhalacji, spożycia lub przypadkowego wdychania szkodliwych substancji chemicznych może dojść do oparzeń chemicznych jamy ustnej, a następnie układu pokarmowego i dróg oddechowych. To bardzo groźne, ponieważ w takim wypadku puchnący przełyk zwęża się, a w wyniku uszkodzenia płuc dochodzi do ich obrzęku, uniemożliwiającego swobodne oddychanie. Konieczna jest hospitalizacja osoby poszkodowanej, a w ciężkich przypadkach nawet interwencja chirurgiczna.
Reklama
Przyczyny oparzeń chemicznych
Do oparzeń spowodowanych środkami chemicznymi najczęściej dochodzi podczas pracy z chemikaliami, takimi jak kwasy, zasady, rozpuszczalniki i inne substancje żrące. Dotyczy to przede wszystkim osób zatrudnionych w laboratoriach i zakładach chemicznych, ale warto mieć świadomość, że w grupie ryzyka są również pracownicy budowlani (mający kontakt z cementem, rozpuszczalnikami, klejami itd.), rolnicy i ogrodnicy (używający herbicydów i pestycydów).
Nawet podczas sprzątania w domu istnieje ryzyko oparzeń chemicznych spowodowanych środkami chemicznymi do czyszczenia toalet, piekarników i odpływów, jak również wybielaczy.
Do urazów chemicznych dochodzi też podczas wypadków, w których następują wycieki chemikaliów, zarówno w zakładach przemysłowych, jak i podczas transportu.
Zdarza się, że przyczyną oparzeń chemicznych jest nawet kontakt z naturą. Niektóre rośliny, takie jak barszcz Sosnowskiego, wydzielają soki mogące powodować poważne uszkodzenia skóry.
Reklama
Objawy oparzeń chemicznych
W odróżnieniu od oparzeń termicznych występujących na skutek działania energii cieplnej, oparzenia chemiczne są wynikiem reakcji chemicznej zachodzącej w tkankach.
W miejscu kontaktu z substancją chemiczną natychmiast pojawia się intensywny ból, a skóra staje się czerwona, spuchnięta i podrażniona, mogą też pojawić się pęcherze wypełnione płynem. W skrajnych przypadkach istnieje ryzyko martwicy (obumierania) tkanek w postaci czarnych lub białych plam.
Objawy oparzenia chemicznego różnią się w zależności od miejsca kontaktu z substancją chemiczną. W przypadku oka będzie to silny ból, pieczenie, łzawienie, zaczerwienienie, obrzęk powiek, zamglone widzenie, trudności z otwieraniem oka. Jeśli wystąpi poważne uszkodzenie rogówki, ryzyko utraty wzroku drastycznie wzrasta.
Charakterystyczne objawy oparzenia chemicznego dróg oddechowych to ból lub pieczenie nosa i gardła, kaszel, duszności, obrzęk dróg oddechowych, świszczący oddech. Trudności w oddychaniu mogą prowadzić do obrzęku płuc i poważnych uszkodzeń płucnych, które nie występują przy oparzeniach skóry.
Oparzenie chemiczne przełyku charakteryzują z kolei: silny ból gardła i klatki piersiowej, trudności w przełykaniu, krwawe wymioty, ślinotok, obrzęk przełyku. Zazwyczaj towarzyszą im także symptomy oparzenia układu pokarmowego: ból brzucha, nudności, wymioty (czasami krwawe), krwawe stolce, objawy ogólnego zatrucia, takie jak osłabienie i zawroty głowy. Ten typ oparzenia wiąże się z ryzykiem perforacji narządów wewnętrznych.
Trzeba mieć świadomość, że objawy mogą znacznie różnić się w zależności od stopnia kontaktu z substancją chemiczną, co wpływa na plan leczenia i proces gojenia. Każdy rodzaj oparzenia chemicznego wymaga indywidualnego podejścia, dlatego natychmiastowa pomoc medyczna jest kluczowa.
Reklama
Pierwsza pomoc przy oparzeniach chemicznych
Oparzenia chemiczne wymagają natychmiastowej reakcji, aby zminimalizować uszkodzenia tkanek.
Trzeba znać zasady postępowania zgodnie z wymogami pierwszej pomocy, aby działać szybko i bez wahania.
- Bezpieczeństwo przede wszystkim. Należy upewnić się, że miejsce zdarzenia jest bezpieczne i że nikt nie jest narażony na kontakt z chemikaliami. Trzeba założyć rękawice ochronne i inne środki ochrony osobistej, jeśli są dostępne.
- Należy zdjąć zanieczyszczoną odzież i biżuterię osoby poszkodowanej, aby zapobiec dalszemu kontaktowi skóry z chemikaliami.
- Kluczową kwestią jest przemywanie miejsca poparzenia dużą ilością chłodnej bieżącej wody przez co najmniej 20 minut, nawet podczas transportu do szpitala. Uwaga! Woda musi być chłodna. Lodowata może pogłębić uszkodzenia.
- Należy przykryć miejsce oparzenia czystym, sterylnym opatrunkiem lub gazą, unikając luźnych materiałów, które mogą przykleić się do rany. Nie wolno pocierać, drapać, ani kremować rany bez konsultacji z lekarzem.
- Należy zadzwonić pod numer alarmowy 112 i monitorować stan osoby poszkodowanej w oczekiwaniu na przyjazd karetki.
Istnieją też dodatkowe wytyczne dla specjalnych przypadków. Najważniejsze, aby wiedzieć, jak postępować przy oparzeniu oka substancją chemiczną.
Przede wszystkim natychmiast trzeba zalać oko dużą ilością bieżącej wody i kontynuować przemywanie przez co najmniej 20 minut. Można użyć roztworu soli fizjologicznej, jeśli jest dostępny. Ważne, aby przemywać oko bardzo delikatnie, unikając pocierania. Należy poinstruować poszkodowanego, aby trzymał oczy otwarte - to trudne, ze względu na ból, ale konieczne, aby dokładnie wypłukać substancję chemiczną.
Niezależnie od ustąpienia objawów konieczna jest natychmiastowa konsultacja z okulistą.
Odmiennie przebiega też pierwsza pomoc przy oparzeniach chemicznych przełyku i układu pokarmowego. Wbrew intuicji nie wolno wywoływać wymiotów, ponieważ substancja chemiczna może spowodować dodatkowe uszkodzenia przełyku i jamy ustnej.
W zamian należy podać poszkodowanemu niewielką ilość wody lub mleka do wypicia, aby rozcieńczyć środek chemiczny. Oczywiście tylko wtedy, gdy osoba jest przytomna i nie ma problemów z przełykaniem. Następnie należy skontaktować się z numerem alarmowym lub udać się do najbliższego szpitala.
Kluczową kwestią jest także, czego bezwzględnie nie należy robić w przypadku oparzeń chemicznych.
- Nie stosować lodowatej wody do przemywania oparzeń, żadnych kremów, maści ani domowych środków bez konsultacji z lekarzem.
- Nie pocierać miejsca oparzenia, aby nie pogłębiać uszkodzeń.
- Nie wywoływać wymiotów w przypadku spożycia chemikaliów, ponieważ może to spowodować dodatkowe uszkodzenia przełyku i jamy ustnej.
Reklama
Czym smarować oparzenia chemiczne?
Wielu pacjentów po oparzeniach chemicznych zastanawia się czym smarować skórę, aby przyspieszyć proces gojenia oraz jakie składniki powinny zawierać preparaty na blizny.
Kluczowe jest regularne przemywanie rany solą fizjologiczną lub innymi antyseptycznymi roztworami, aby zapobiec infekcji, jak również stosowanie sterylnych opatrunków, które chronią ranę przed zanieczyszczeniami i wspierają proces leczenia.
Dopiero uwzględniając powyższe czynności można decydować, co stosować na oparzenia - maść, plastry, piankę czy żel.
Najczęściej na oparzenia chemiczne stosuje się maści. Te zawierające neomycynę, bacytracynę czy mupirocynę wspomagają zwalczanie infekcji bakteryjnej. Często w składzie znajduje się także alantoina, wspierająca gojenie, działająca regenerująco i nawilżająco oraz pantenol (prowitamina B5), który przyspiesza proces gojenia, działa przeciwzapalnie i łagodzi podrażnienia.
Gdy doszło do rozległych oparzeń chemicznych, zaleca się żele z lidokainą działające przeciwbólowo. W lżejszych przypadkach można stosować kremy z aloesem o właściwościach przeciwzapalnych, kojących i nawilżających.
Dla efektu estetycznego można używać żeli silikonowych, które spłycają i zmniejszają widoczność blizn.
Oparzenia I stopnia leczą się zazwyczaj w ciągu kilku dni do tygodnia. Oparzenia II stopnia obejmują głębsze warstwy skóry i wymagają kilku tygodni, a III stopnia - od kilku miesięcy do roku. Leczyć trzeba tym dłużej, im większe były uszkodzenia, szczególnie gdy konieczny był przeszczep skóry.
Odrębną kwestią jest leczenie oparzenia chemicznego oka. Podstawą jest wypłukiwanie substancji chemicznej czystą wodą. Nawet podczas transportu do szpitala, należy kontynuować przemywanie oka.
W placówce medycznej okulista przeprowadza dokładne badanie oka, aby ocenić stopień uszkodzeń i obecność ciał obcych. Używa w tym celu specjalistycznych barwników fluorescencyjnych, które pod światłem UV pomagają wykryć uszkodzenia rogówki. W zależności od rodzaju substancji chemicznej, lekarz może zastosować odpowiednie środki neutralizujące. Trzeba mieć świadomość, że w przypadku poważnych uszkodzeń rogówki lub innych struktur oka, mogą być konieczne zabiegi chirurgiczne, takie jak przeszczep rogówki.
Podczas wizyty pacjent otrzymuje krople do oczu zawierające środek przeciwbólowy i antybiotyki w formie kropli lub maści w celu zapobiegania infekcjom. W niektórych przypadkach lekarz może przepisać krople do oczu zawierające sterydy, aby zmniejszyć stan zapalny i obrzęk. Zazwyczaj ulgę przynoszą także nawilżające krople do oczu, czyli tak zwane sztuczne łzy.
Regularne wizyty kontrolne u okulisty są niezbędne, aby monitorować proces gojenia i reagować na ewentualne komplikacje.
Domowe sposoby na oparzenia chemiczne
Chociaż profesjonalna opieka medyczna jest kluczowa, istnieją pewne domowe sposoby na oparzenia chemiczne, które mogą wspierać leczenie i złagodzić objawy. Należy jednak pamiętać, że babcine metody nie powinny zastępować profesjonalnej opieki medycznej, lecz stanowić jej uzupełnienie.
Łagodzeniu bólu i podrażnienia sprzyja chłodzenie oparzonej skóry. Można zastosować chłodne kompresy przez czystą ściereczkę - wystarczy kilka minut, aby poczuć ulgę.
Aloes ma właściwości łagodzące i nawilżające, które mogą przynieść ulgę w przypadku łagodnych oparzeń chemicznych. Można aplikować żel aloesowy na oparzone miejsce, ale należy upewnić się, że preparat nie zawiera dodatkowych substancji chemicznych, a osoba poszkodowana nie jest uczulona na aloes.
Chociaż niektóre tradycyjne źródła sugerują stosowanie olejków lub tłuszczów w celu łagodzenia bólu, odradzamy tę metodę na świeże oparzenia. Tłuste maści i oleje można stosować dopiero po zdjęciu opatrunku, za zgodą lekarza.
Reklama
Zapobieganie oparzeniom chemicznym
Aby skutecznie zapobiegać oparzeniom chemicznym, należy ściśle przestrzegać wytycznych dotyczących obchodzenia się z substancjami chemicznymi.
Kluczową kwestią jest stosowanie środków ochrony osobistej: rękawic, gogli, fartuchów i masek ochronnych podczas pracy z chemikaliami, jak również przechowywanie substancji chemicznych w odpowiednio oznakowanych i bezpiecznych pojemnikach, z dala od miejsc dostępnych dla dzieci.
