Czym są oparzenia słoneczne i jak powstają?
Oparzenia słoneczne pojawiają się w wyniku nadmiernej ekspozycji na działanie promieni słonecznych bez odpowiedniej ochrony. W Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 oparzenie słoneczne posiada kod diagnostyczny L55 w dziale „Choroby skóry i tkanki podskórnej”.
Jak dochodzi do oparzenia skóry od słońca? Ten rodzaj oparzenia to uszkodzenie skóry przez promienie UV i działanie wysokiej temperatury. Częścią naturalnego światła słonecznego jest promieniowanie ultrafioletowe (UV), które składa się głównie z 3 typów promieniowania: UVA, UVB i UVC. Ten ostatni rodzaj nie dociera do powierzchni ziemi, ale dwa pierwsze tak i mają już duży wpływ na nasza skórę, a w nadmiarze nie są wskazane.
Naturalną ochroną przed promieniami słonecznymi jest barwnik zawarty w skórze, czyli melanina. Gdy skóra jest narażona na silniejsze i bardziej intensywne działanie słońca zaczyna produkować większe ilości melaniny. W efekcie tego na skórze pojawia się opalenizna, ale zanim tak się stanie wiele osób narażonych jest na oparzenia wierzchnich warstw naskórka, czyli poparzenie od słońca.
Zależy to przede wszystkim od fototypu skóry, czyli odpowiedzi na działanie promieni słonecznych. Każdy typ skóry reaguje inaczej na słońce. Istnieje 6 fototypów, ale tylko 3 pierwsze są narażone na oparzenia:
- fototyp I - mlecznobiała skóra z licznymi piegami, bardzo wrażliwa na promieniowanie UV, która w zasadzie nigdy się nie opala;
- fototyp II - skóra bardzo jasna, która minimalnie się opala i łatwo ulega oparzeniom;
- fototyp III - skóra jasna do oliwkowej, opala się stopniowo do jasnego brązu, charakteryzuje się umiarkowanym ryzykiem poparzenia.
Reklama
Stopnie oparzeń słonecznych
Oparzenie słoneczne dzielimy na stopnie, w zależności od głębokości oparzeń. Wyróżniamy 1, 2 i 3 stopień oparzenia, którym towarzyszą określone objawy i stopień nasilenia. Zmiany na skórze pojawiają się zazwyczaj po kilku godzinach od ekspozycji na słońce.
Oparzenie słoneczne 1 stopnia
Oparzenie słoneczne 1 stopnia obejmuje wyłącznie naskórek. Najbardziej narażonymi miejscami są policzki, nos, ramiona i dekolt.
Charakteryzuje je widoczny rumień na skórze, która staje się bardziej ciepła, czerwona i tkliwa na dotyk. Po kilku dniach skóra w tym miejscu zaczyna się łuszczyć i schodzić.
Ten rodzaj oparzenia pojawia się najczęściej i nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, a po kilku dniach zaczerwienienie znika.
Oparzenie słoneczne 2 stopnia
Oparzenie słoneczne 2 stopnia obejmuje już nie tylko naskórek, ale też skórę właściwą. Cechą charakterystyczną dla tego stopnia są bąble na skórze, wypełnione płynem surowiczym. Takie pęcherze mogą utrzymywać się nawet przez 3 tygodnie.
Dodatkowo pojawia się często obrzęk i fragmentaryczna martwica naskórka. Takie dolegliwości mogą utrzymywać się nawet do kilku tygodni.
Dodatkowym objawem oparzenia drugiego stopnia u niektórych osób może być gorączka lub uczucie osłabienia. W tym przypadku potrzebna jest już konsultacja medyczna.
Oparzenie słoneczne 3 stopnia
Oparzenie słoneczne 3 stopnia obejmuje już nie tylko naskórek i skórę właściwą, ale także tkankę podskórna i nerwy. W tym przypadku może dojść do uszkodzenia receptorów czuciowych w miejscu poparzenia i pojawia się brak czucia.
Taki stan wymaga już specjalistycznej opieki medycznej i pilnego zgłoszenia się do lekarza. Nie występuje on jednak często, bardziej dotyczy sytuacji kontaktu skóry z ogniem lub gorącą cieczą.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Jakie są objawy oparzeń słonecznych i ile trwają?
Objawy oparzenia słonecznego to przede wszystkim różne zmiany na skórze, które powstają w jego wyniku i towarzyszące im dolegliwości, jak gorączka czy uczucie zmęczenia.
Do głównych objawów oparzenia słonecznego zaliczamy:
- bąble (pęcherze), które przy 2 stopniu oparzenia wypełnione są płynem surowiczym;
- pieczenie i swędzenie skóry;
- wysypkę, która ma postać charakterystycznych czerwonych krostek;
- czerwona skórę, której towarzyszy zwiększone poczucie ciepła;
- łuszczenie naskórka, które jest naturalnym procesem i nie wolno go przyspieszać poprzez mechaniczne „odrywanie” jego kawałków (może to uszkodzić zdrową skórę);
- dreszcze i gorączkę, które mogą świadczyć o udarze cieplnym i wymagają konsultacji medycznej;
- zwiększona wrażliwość na dotyk;
- rany, które są wynikiem przerwania ciągłości skóry na skutek urazu termicznego (jakim jest oparzenie słoneczne);
- blizny, które powstają w sytuacji niewłaściwej pielęgnacji ran po oparzeniu (np. kiedy rana uległa zanieczyszczeniu).
Ile utrzymuje się oparzenie słoneczne?
- Objawy przy oparzeniu słonecznym 1 stopnia ustępują w ciągu 72 godzin.
- Przy 2 stopniu oparzenia długość występowania objawów zależy od wielkości obszaru skóry, dotkniętego oparzeniem. Najczęściej objawy schodzą po 5-7 dniach, w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się nawet przez kilka tygodni.
- Oparzenie 3 stopnia wywołuje największe i najbardziej groźne zmiany na skórze. Tutaj objawy mogą utrzymywać się nawet przez kilka miesięcy.
Reklama
Oparzenia słoneczne twarzy i innych miejsc na ciele
Poparzenia od słońca pojawiają się w wielu miejscach na ciele. Najbardziej narażone na oparzenia słoneczne są:
- twarz, a w szczególności nos, które są bezpośrednio narażone na działanie promieni słonecznych. Oparzenie w tym miejscu jest szczególnie bolesne, głównie wokół oczu, gdzie skóra jest bardzo cienka;
- skóra głowy, która jest miejscem szczególnie eksponowanym na słońcu, a bez ochrony, jak kapelusz, czapka czy chustka wyjątkowo silnie ulega poparzeniom;
- plecy, które opalają się szybko, nie tylko podczas leżenia, ale także w czasie spacerów;
- dekolt i szyja, które mają wrażliwą i cienką skórę, mało odporną na działanie negatywnych czynników zewnętrznych (do takich należy także słońce);
- nogi, a w szczególności wewnętrzna część ud, gdzie skóra jest delikatna i łatwo ulega podrażnieniom;
- dolna część brzucha, ponieważ skóra w tym miejscu jest bardzo wiotka.
Reklama
Oparzenia słoneczne u dzieci i kobiet w ciąży
Kobiety w ciąży i dzieci to osoby szczególnie wrażliwe na działanie promieni słonecznych.
U kobiet w ciąży zmiany hormonalne powodują, że skóra staje się wyjątkowo wrażliwa, delikatna i tym samym bardzo podatna na negatywne działanie promieni słonecznych. Brak ochrony i zbyt długie przebywanie na słońcu szybko wywołują zaczerwienienie, ból i pęcherze. U kobiet w ciąży szybciej dochodzi do pojawiania się przebarwień na skórze, stymulowanych także hormonami.
Zmiany hormonalne prowadzą do zwiększonej produkcji melaniny, a ekspozycja na promieniowanie UV zwiększa prawdopodobieństwo pojawienia się zmian pigmentacyjnych i przebarwień posłonecznych w trakcie ciąży.
Oparzenia słoneczne w ciąży mogą doprowadzić do nierównego kolorytu skóry. U ciężarnej kobiety mogą być także przyczyną przegrzania organizmu i zmian w krążeniu krwi w macicy lub łożysku. Ciąża to zatem czas, kiedy należy zachować szczególna ostrożność w czasie korzystania z kąpieli słonecznych.
Rodzicie i opiekunowie małych dzieci również powinni zadbać o bezpieczeństwo przebywania swoich pociech na słońcu. Promienie UV mogą być bardzo szkodliwe dla najmłodszych, ponieważ ich skóra jest wyjątkowo delikatna i wrażliwa. Ryzyko oparzenia dodatkowo wzrasta u dzieci z 1 i 2 fototypem skóry. Dodatkowo gruczoły potowe dzieci nie są jeszcze w pełni rozwinięte, a zatem wydzielają mniej potu, który pełni funkcje termoregulacyjne. Oparzenia słoneczne u najmłodszych mogą w przyszłości grozić powstaniem czerniaka lub innych zmian na skórze.
Wyjątkowo niebezpieczne są oparzenia słoneczne u noworodka lub niemowlaka. Tak małe dzieci są mocno narażone na negatywne działanie promieni słonecznych. Ich skóra wytwarza mniejszą ilość melaniny, czyli pigmentu, który chroni przed działaniem promieni UV. Naturalna ochrona skóry jest niewystarczająca i bez odpowiedniego zabezpieczenia łatwo dochodzi do poparzeń słonecznych. Tego typu oparzenia zwiększają ryzyko zachorowania na raka skóry w przyszłości.
Reklama
Co stosować na oparzenia słoneczne?
Sposób i czas leczenia oparzeń słonecznych zależy od stopnia oparzenia i wielkości zmian na skórze. Gdy tylko poczujemy ból i pieczenie na skórze należy szybko zejść ze słońca i umyć delikatnie ciało środkiem łagodzącym oparzenia, najlepiej z dodatkiem alantoiny, aloesu lub panthenolu.
Nie wolno odrywać łuszczącej się skóry, która powinna „zejść” naturalnie, aby nie pozostały po oparzeniu widoczne ślady.
Jak złagodzić oparzenia słoneczne? Pierwszym krokiem jest określenie stopnia oparzenia, bo od tego zależy dalsze postępowanie:
- oparzenie 1 stopnia - schładzamy skórę letnią, ale nie zimną wodą, przykładając chłodny okład. Dla złagodzenia objawów możemy stosować delikatne pianki lub kremy, które zawierają składniki łagodzące (np. aloes na oparzenia słoneczne czy D-pantenol). Unikamy przebywania na słońcu przez kolejne dni i nie natłuszczamy oparzonych miejsc („tłuste” kosmetyki opóźniają oddawanie ciepła przez skórę);
- oparzenie 2 stopnia - miejsca dotknięte poparzeniem obserwujemy i zabezpieczamy lekami na oparzenia. Nie wolno przekłuwać bąbli z płynem surowiczym, ponieważ opóźnia to proces gojenia i może być przyczyną stanu zapalnego. Ból możemy łagodzić schładzaniem poparzonego miejsca letnią wodą;
- oparzenie 3 stopnia - w tym przypadku konieczna jest już specjalistyczna pomoc medyczna. Należy pamiętać, że do czasu kontaktu z lekarzem nie wolno moczyć wodą miejsca oparzenia skóry i pokrywać go maścią lub żelem.
W celu złagodzenia bólu można stosować specjalne preparaty na oparzenia w postaci pianki, żelu, maści czy kremu. Najczęściej zawierają składniki łagodzące, jak alantoina, aloes, D-panthenol, kwas borny czy wyciągi roślinne.
W sytuacji braku specjalistycznych środków można zastosować naturalne sposoby na oparzenia słoneczne. Domowe metody mogą przynieść ulgę w pierwszej fazie oparzenia. Do takich domowych sposobów należy chłodny prysznic i okłady, na przykład z miodu lub surowych ziemniaków, soku z liści aloesu lub kefiru, mleka czy maślanki .
Reklama
Co robić, by uniknąć oparzeń słonecznych?
Oto kilka zasad bezpiecznego opalania:
- stosować kremy przeciw oparzeniom słonecznym z filtrem SPF, który posiada poziom ochrony, dobrany do fototypu skóry i indeksu UV;
- unikać ekspozycji na słońce w czasie największego nasłonecznienia, czyli między godzinami 11.00 – 15.00;
- nie przebywać zbyt długo na słońcu;
- nakładać produkty przeciwsłoneczne dokładnie, w dużej ilości i na każdym obszarze ciała;
- zwracać szczególną uwagę na miejsca najbardziej narażone na oparzenia;
- sprawdzać, czy używane preparaty ochrony przeciwsłonecznej nie są już przeterminowane;
- powtarzać aplikację takich produktów, co 2-3 godziny;
- pić dużo wody w czasie upałów;
- badać dermatologicznie skórę po wakacjach;
- nosić okulary przeciwsłoneczne;
- chronić głowę przed słońcem;
- nie zasypiać na słońcu.
Skutki oparzenia słonecznego mogą być bardzo groźne, dlatego tak ważna jest ochrona przed szkodliwym działaniem promieni UV.
