Stały wzrost liczby ludzi w wieku starszym nie jest już jedynie widoczny w przewidywaniach demograficznych, lecz także w rzeczywistości. Liczba osób samodzielnie funkcjonujących maleje wraz z zaawansowaniem wieku. W wieku od 65 do 74 lat ok. 75% ludzi funkcjonuje samodzielnie, w wieku od 75 do 80 lat liczba ta spada do ok. 1/3. Stale zważając na ten fakt, o każdą naszą starszą bliskią osobę powinniśmy zadbać w sposób szczególny.
Potrzeby ludzi starszych
Potrzeba użyteczności i uznania – wyrażana jest przez udział w wykonywaniu czynności dotyczących rodziny lub instytucjonalnych formach społecznej aktywności.
- Potrzeba życiowej satysfakcji – dotyczy zadowolenia z własnej sytuacji. To czynnik najbardziej określający zaadaptowanie się osoby starszej w nowym środowisku.
- Potrzeba bezpieczeństwa – skupia się na bezpieczeństwie fizycznym i psychicznym. Składa się z możliwości korzystania z usług instytucji oraz urządzeń miejskich, samopoczucia w miejscu zamieszkania oraz oparcia w rodzinie i grupie przyjaciół.
- Potrzeba niezależności – inaczej nazywana stopniem samodzielności.
- Potrzeba przynależności - nazywamy ją również potrzebą towarzystwa lub integracji. O zaspokojeniu tej potrzeby świadczy częstotliwość kontaktów, miejsce w rodzinie czy przywiązanie do środowiska.
Szczególną ważność mają potrzeby, w przypadku których występują problemy w ich spełnieniu. Okres starości to moment, w którym zdecydowanie zmienia się życiowa sytuacja człowieka. Ograniczenie kontaktów, praca zawodowa, to elementy, które mają decydujący wpływ na zmianę życia. Niezwykle ważną rolę w życiu ludzi starszych odgrywają powołane do tego celu instytucje. Jest również wiele rodzajów opieki nad osobami starszymi. Każda z instytucji kieruje się odmienną metodą. Rodzaje opieki można jednak zaklasyfikować do kilku podstawowych grup.
Zobacz: Uzależnienia osób starszych
Starzenie się dotyka zarówno państwa rozwinięte jak i rozwijające się. Konsekwencją takiego stanu rzeczy są m.in. wzrastające koszty opieki zdrowotnej. Cel polityki zdrowotnej to stała poprawa jakości życia ludzi starszych. Polega to na możliwie jak najdłuższym utrzymywaniu ludzi starszych w kondycji pozwalającej na samodzielne funkcjonowanie we własnym otoczeniu. Głównymi kryteriami budowania skutecznego systemu opieki geriatrycznej powinny być:
- kompleksowość
- dostępność
- ciągłość
Reklama
Podstawowe modele opieki nad starszymi ludźmi to:
- Hospitalizacja domowa
Hospitalizacja w warunkach domowych narodziła się we Francji w 1961 roku. Domowa hospitalizacja polega na aktywnym leczeniu przez pielęgniarzy w domach zamieszkiwanych przez osoby starsze, unikając w ten sposób droższej hospitalizacji szpitalnej. Należy podkreślić, że domową hospitalizację można polecić i prowadzić jedynie w okresie, gdy stan pacjenta wymaga skierowania do szpitala. Celem tego rodzaju opieki jest skrócenie czasu hospitalizacji szpitalnej i możliwie sprawne zwolnienie pacjenta ze szpitala. W wielu szpitalach są grupy lekarzy, pielęgniarek i terapeutów, którzy kontynuują opiekę nad pacjentem w jego domu. W wielu krajach wskazania do domowej hospitalizacji różnią się uwzględniając m.in. wypis ze szpitala, typ schorzenia, typ leczenia lub inne stany. Praktyka pokazuje, że wyniki badań szpitalnych nie różnią się stanowczo od wyników badań przeprowadzonych u osób leczonych metodą hospitalizacji domowej. Osoby leczone w domu przez wzgląd na obcowanie z własnym środowiskiem podkreślały wyższe zadowolenie z leczenia. Jedyną różnicą między leczeniem szpitalnym, a domowym jest cena. Koszty hospitalizacji przeprowadzanej w warunkach domowych są niższe.
- Szpital geriatryczny
Szpitale geriatryczne to placówki działające głównie w Wielkiej Brytanii. Świadczą przede wszystkim opiekę medyczną na poziomie udzielanych konsultacji lekarskich, pielęgnacyjnych zabiegach terapii zajęciowej, rehabilitacji, logopedii, itp. Celem priorytetowym szpitala geriatrycznego jest przywrócenie osobie starszej zdolności i sprawności do prawidłowego funkcjonowania w środowisku. Nie mniej istotne są również prowadzone w owych placówkach zabiegi pielęgnacyjne oraz kontynuacja leczenia. Początkowo pacjenci są zobowiązani do pojawiania się w placówkach szpitali geriatrycznych od trzech do pięciu razy w tygodniu, potem liczba wizyt zmniejsza się do jednej na tydzień, a czasem rzadziej. Większość pacjentów spędza w tych szpitalach od czterech do sześciu godzin dwa razy w tygodniu przez okres od siedmiu do dwunastu tygodni. Celem szpitali geriatrycznych jest poprawa skuteczności oraz jakości opieki.
- Ośrodek przejściowej opieki
Opieka dla osób starszych przejściowa ma za zadanie przejmowanie ze szpitali osób starszych w celu rehabilitacji i przygotowania pacjenta na możliwie szybki powrót do domu. Ośrodki takie ściśle współpracują ze szpitalami. Do takich placówek przyjmowane są osoby do rehabilitacji kardiologicznej, po urazach mózgu, po przeprowadzonych zabiegach ortopedycznych. Przekazywane są również osoby niesprawne, które po niespodziewanym ataku choroby znalazły się w szpitalu, a nie mogą przebywać w domu. Wyspecjalizowani lekarze i specjaliści prowadzą diagnozę mającą na celu wypisanie pacjenta do domu.
- Program kompleksowej opieki nad ludźmi starszymi
Ten model stwarza osobom starszym możliwość zakwalifikowania się na przyjęcie do przebywania w zakładzie opiekuńczym. Pozwala również na funkcjonowanie w środowisku domowym przy zapewnionym zabezpieczeniu potrzeb socjalnych, zdrowotnych oraz rehabilitacyjnych. Zasadniczym celem tego modelu opieki jest wyeliminowanie przypadków hospitalizacji w szpitalach. System opiera się na opiece nad pacjentami w domach, ośrodkach opieki dziennej, poradniach, szpitalach oraz zakładach opiekuńczych. Zapewniona jest przy tym dostępność do usług podstawowych i specjalistycznych. Świadczenia w tego typu ośrodkach są zazwyczaj udzielane całodobowo. Nie ogranicza ich również interwencja wyłącznie w nagłych przypadkach. Kompleksowa opieka dociera do osób najstarszych, faktycznie wymagających niezbędnej opieki. Dodatkowym atutem jest wsparcie i odciążenie rodziny osoby starszej.
Reklama
Wiek podeszły – najczęstsze problemy
Wraz z wiekiem wzrasta również zachorowalność, a przede wszystkim spada odporność na choroby przewlekłe. Warto wiedzieć jak je wykryć, jak je leczyć, a przede wszystkim jakie są ich objawy. Najczęstszymi chorobami wieku starczego są: nadciśnienie, choroby serca, urazy mózgu, zaćma, cukrzyca i wiele innych.
- Nadciśnienie tętnicze
To najczęściej występująca choroba wieku starczego. W ponad 90% nie znamy przyczyny powstania nadciśnienia i mówimy o nadciśnieniu pierwotnym. Ok. 10% przypadków to nadciśnienie wtórne. Powodować je może choroba nerek, a nawet zaburzenia hormonalne. Nadciśnienie pojawia się u osób, których ciśnienie tętnicze przekracza 140/90 mm Hg.
Często nadciśnienie powiązane jest z bólami głowy (często występujący w okolicy karku i tyle głowy), szumem w uszach, uczuciem gorąca, zaczerwienieniem twarzy, pogorszeniem wzroku, łatwym męczeniem się, czy zawrotami głowy. Stale podwyższony poziom ciśnienia tętniczego doprowadzić może do zawału serca, niewydolności krążenia, uszkodzenia nerek, zaburzeń rytmu, czy nawet udaru mózgu.
Przy każdorazowej wizycie powinniśmy zadbać o skontrolowanie poziomu ciśnienia tętniczego. W miarę możliwości kontrole powinniśmy prowadzić również w domach, przede wszystkim w momentach, kiedy pojawiają się niepokojące objawy. Dodatkowymi badaniami pozwalającymi nam na wyeliminowanie ryzyka zachorowalności na dolegliwość związaną z podwyższonym ciśnieniem tętniczy są: EKG, badanie okulistyczne, RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, czy USG serca, morfologia, badanie poziomu glukozy oraz badanie ogólne moczu.
Leczenie powinno być rozpoczęte w każdorazowym przypadku przekroczenia dopuszczalnych wartości granicznych. Zalecane jest podawanie minimum jednego leku zmniejszającego ciśnienie tętnicze. Ważną rolę odgrywa zmiana stylu życia. Umiarkowana aktywność fizyczna, zmniejszenie zużycia soli kuchennej, dieta, unikanie stresujących sytuacji to czynniki przyczyniające się do zmniejszenia ciśnienia. Picie alkoholu, palenie papierosów oraz nadwaga to również czynniki zwiększające ryzyko podwyższenia ciśnienia. Leki na obniżenie ciśnienia wymagają systematyczności przyjmowania oraz zażywania ich do końca życia nawet w sytuacjach, kiedy ciśnienie wróci już do normy.
- Choroba wieńcowa
Inaczej nazywana jest chorobą niedokrwienia serca. W większości przypadków choroba wieńcowa jest spowodowana przez miażdżycę tętnic prowadzących krew do serca (tzw. aorty wieńcowe). Przez zmniejszony prześwit aorty dociera do serca zdecydowanie mniej czynników odżywczych i tlenu. Taka sytuacja doprowadza do chronicznego niedotlenienia serca, jego osłabiania i zmniejszenia kurczliwości. Przypadkiem skrajnym jest całkowite zablokowanie prześwitu aorty serca, co doprowadza do martwicy i zawału serca.
Najbardziej charakterystyczny objaw tej choroby to ból w klatce piersiowej, tzw. ból dławicowy. Zazwyczaj zlokalizowany jest tuż za mostkiem, w nadbrzuszu lub między łopatkami. Ból może promieniować do żuchwy, lewej kończyny górnej powodując drętwienie. Osoby określają ten ból zazwyczaj jako ściskanie, gniecenie, uczucie ciężaru na piersiach oraz pieczenie. Dolegliwościom zazwyczaj towarzyszą omdlenia, uczucie duszności, zawroty głowy, osłabienie, czasem również wymioty i nudności. Dolegliwość pojawia się zazwyczaj po zdenerwowaniu, wysiłku fizycznym, wypaleniu papierosa lub obfitym posiłku. Jeżeli ból nie ustępuje w ciągu kwadransa do 20 minut, to możemy podejrzewać zawał serca.
Diagnostyka polega na systematycznym przeprowadzaniu EKG serca. Najlepiej, gdy jest wykonywane podczas występowania bólu. Jeżeli pojawią się wątpliwości, lekarz przeprowadzający badanie może zlecić badanie poziomu enzymów sercowych. Ich podwyższony poziom może również świadczyć o zawale serca. Do badań specjalistycznych mających na celu wyeliminowanie ryzyka zachorowalności jest USG serca. Innymi badaniami mogą być: EKG serca przeprowadzone w trakcie wysiłku lub koronarografia wykowywana wyłącznie w zakładach wyspecjalizowanych i w uzasadnionych przypadkach, jest to bowiem zabieg inwazyjny. Badanie to polega na oglądaniu tętnic po wprowadzeniu do nich cewnika.
Zalecana jest, jak i w każdej obejmującej serce chorobie, zmiana stylu życia. Systematyczny wysiłek fizyczny, unikanie stresu, niskocholesterolowa dieta, zaprzestanie palenia papierosów, redukcja masy ciała to tylko nieliczne z czynników pozwalających na uniknięcie ryzyka zawałowego.
Rozpoznajemy dwa rodzaje udaru mózgowego. Pierwszy to udar niedokrwienny, inaczej nazywany zawałem mózgu. Kolejny, to udar krwotoczny, tzw. wylew. Niedokrwienne udary występują dość często u osób starszych. Przyczyną tego schorzenia jest zamknięcie tętnicy mózgowej w przebiegu miażdżycy lub zatkanie jej przez nagromadzony materiał zatorowy przyniesiony razem z krwią. W wyniku braku dostawy tlenu oraz składników odżywczych mózg obumiera. Wraz z zawałem mózgu występują również migotania przedsionków oraz inne zaburzenia rytmu serca. Zauważamy występowanie stanów zapalnych żył, żylaki kończyn dolnych oraz nadciśnienie tętnicze. Ryzyko stwarza nadmierna masa ciała, czyli otyłość. Wylew występuje zdecydowanie rzadziej niż zawał. Powodem jest zazwyczaj przewlekłe nadciśnienie tętnicze. Innym czynnikiem sprzyjającym są urazy głowy. W przypadku wylewu pęka tętnica mózgowa, zalewając tkanki krwią i tym samym niszcząc ich strukturę.
Główne objawy to osłabienie, całkowity bezwład kończyn, drętwienie kończyn, utrata przytomności, zaburzenia połykania i mowy, zaburzenia pamięci, pogorszenie kontaktu z otoczeniem, drętwienie części twarzy, opadanie policzka, albo kącika ust.
Wszystkie wyżej wymienione objawy mogą pojawiać się po bezpośrednim wystąpieniu zawrotów i bólów głowy. Niektóre z objawów mogą ustąpić po okresie jednej doby. Spotykamy się wtedy ze zjawiskiem przemijającego udaru. Część z objawów może minąć po kilku dniach od wystąpienia. W przypadku zauważenia u siebie któregokolwiek z wyżej wymienionych objawów należy niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe.
W stadiach początkowych rozwoju zarówno wylew jak i zawał wyglądają niemal identycznie. Diagnostyka może zostać przeprowadzona wyłącznie na oddziałach neurologicznych. Niezbędne badania jakim musimy się poddać to EKG, badania laboratoryjne, tomografia komputerowa głowy, badanie okulistyczne i neurologiczne oraz USG tętnic dogłowowych. Leczenie sprowadza się do rehabilitacji przez odżywienie organizmu i jego nawodnienie. Konieczne jest przyjmowanie preparatów kwasu acetylosalicylowego. Zalecane są również inne środki przeciwzakrzepowe. Jednocześnie z rehabilitacją i leczeniem udarów konieczne jest przeprowadzanie leczenia dolegliwości współistniejących (np. nadciśnienia).
- Zaćma
Nazywana inaczej kataraktą. Ujawnia się u osób po 40 roku życia, a w zasadzie pojawia się ok. 50-60 roku życia. (jest to tzw. zaćma starcza). Polega na częściowym lub całkowitym zmętnieniu soczewki oka lub oczu. Soczewka taka nie pozwala na odpowiednie załamanie światła w oku i uniemożliwia poprawne widzenie.
Do objawów zaliczamy stale pogarszające się widzenie. Zarówno z bliska jak i z daleka obraz jest rozmyty, widzimy jakby za mgłą, czasem zdarza się podwójne widzenie. W skrajnych przypadkach pojawia się bielmo oka, czyli całkowite zablokowanie przepuszczalności soczewki oka.
Diagnostyka na badaniu wnętrza oka polega na rozszerzeniu za pomocą specjalnego przyrządu powiek i określeniu zmętnienia soczewki. Badanie powinno również określić ostrość widzenia w dal
i z bliska oraz widzenie barw.
Leczenie sprowadza się do używania w początkowych fazach choroby kropli do oczu, które zatrzymują rozwój zaćmy. W przypadku osób, które prowadzą aktywny tryb życia, a zaćma uniemożliwia normalne funkcjonowanie, przeprowadzany jest zazwyczaj zabieg operacyjny. Polega na usunięciu zmętniałej soczewki i zastąpieniu jej nową syntetyczną. Narodowy Fundusz Zdrowia refunduje tego rodzaju zabieg, niestety na operacje czeka się bardzo długo.
- Cukrzyca
Dotyka wiele starszych osób. Głównie jest to cukrzyca typu 2 nazywana starczą. Może rozwijać się przez wiele lat nie dając o sobie znać. Niepostrzeżenie prowadzi do uszkodzenia narządów wewnętrznych. Dotyka serce, nerki, zmysł wzroku, uszkadza nerwy i inne. Charakterystyczny element to podwyższone stężenie poziomu cukrów we krwi. Powodem powstawania cukrzycy jest zmniejszająca się produkcja insuliny przez organizm. Zachorowalności sprzyja wiek powyżej 60 lat. Może to być choroba przenoszona drogą genetyczną.
Do najczęściej obserwowanych objawów zaliczyć możemy nadmierne pragnienie, nadmierne oddawanie moczu, utrata masy ciała, pogarszanie się wzroku, osłabienie, zmiany skórne, zaburzenia czucia, infekcje układu moczowego i inne. Pierwszym objawem niewykrytej cukrzycy może być zawał serca, niewydolność nerek, czy wylew.
Diagnostyka sprowadza się do określenia poziomu cukrzycy we krwi żylnej. Najlepiej wykonywać ją na czczo w porze porannej. W zależności od wyników badanie powtarza się, a jeżeli badanie nie wskaże konkretnego wyniku przeprowadza się ostateczne badanie polegające na zmierzeniu poziomu cukru w jamie ustnej. Pierwsze jest przeprowadzane na czczo, a drugie 2 godziny po spożyciu słodkiego płynu. Jeżeli lekarz specjalista stwierdzi chorobę jesteśmy kierowani na badania USG, EKG jamy brzusznej, badania laboratoryjne jak morfologia, poziom cholesterolu, frakcję nerek, badanie ogólne moczu i inne.
Każdy z nas doświadczył obecności bliskiej osoby starszej, wymagającej opieki. Szacunek oraz miłość do niej zobowiązuje nas do zapewnienia konsekwentnej i dobrej opieki oraz przede wszystkim bycia tuż obok.
