Kim jest opiekun medyczny i gdzie może pracować?
Opiekun medyczny to stosunkowo nowy zawód, który kwalifikuje się jako MED.14 - świadczenie usług medyczno-pielęgnacyjnych i opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej. W placówce medycznej pełni funkcję asystenta pielęgniarki.
Choć podstawowym miejscem pracy opiekuna medycznego jest szpital, nie wszyscy wiedzą, że może się on/ona zatrudnić się również w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, niepublicznym zespole opieki zdrowotnej, hospicjum, sanatorium, DPS-ie, a nawet może pracować w żłobku.
Wszyscy, którzy zastanawiają się, czy opiekun medyczny jest zawodem medycznym muszą wiedzieć, że owszem - jest to zawód zaufania publicznego, włączony do polskiego systemu opieki medycznej. Zakres jego kompetencji przez długi czas był jednak niejasny, nierozwiązana bowiem była kwestia opiekun medyczny a pielęgniarka.
Opiekun medyczny pełni funkcję asysty pielęgniarki, ale jego kompetencje zostały w ostatnim czasie zwiększone. Może pobierać krew i materiały do badań laboratoryjnych, podawać niektóre leki metodą iniekcji podskórnej oraz prowadzić dobową zbiórkę moczu i bilans płynów.
Od opiekunki środowiskowej (najczęściej zatrudnianej przez Miejskie Ośrodki Pomocy Społecznej) opiekun medyczny różni się zakresem obowiązków - nie sprząta i nie musi dbać o dom chorego, natomiast oferuje mu podstawową pielęgnację i opiekę medyczną (i tu warto zaznaczyć, że ich zakres różni się w krajach Unii Europejskiej).
Reklama
Zakres obowiązków opiekuna medycznego. Co robi?
Biorąc pod uwagę potrzeby pacjenta, opiekun medyczny jest jego prawą ręką. Wszystko, co robi opiekun medyczny w szpitalu, domu pomocy społecznej czy w mieszkaniu prywatnym chorego wiąże się z pomocą w codziennym funkcjonowaniu i z troską o zdrowie pacjenta.
Przykładowy plan działania opiekuna medycznego obejmuje zatem słanie łóżek, zmianę podkładów, pomoc w myciu, pielęgnację i profilaktykę przeciwodleżynową. Zadania opiekuna medycznego to także zmiana pampersa, wymiana worka na mocz, a także czynności toaletowe, jak mycie głowy w łóżku. Bardzo ważna jest też aktywizacja przyłóżkowa, czyli proste ćwiczenia, w których asystuje opiekun medyczny, aby usprawnić i wzmocnić ciało chorującego pacjenta.
Osoby, które rozważają karierę opiekuna medycznego, często zastanawiają się, czy może on podawać leki na zlecenie lekarza lub pielęgniarki, karmić przez sondę, robić opatrunki i zastrzyki. Odpowiedź nie jest jednoznaczna. Mimo iż jest to zawód medyczny, zakres obowiązków i uprawnień zależy od kraju Unii, gdzie pracuje dana osoba.
W Polsce opiekun medyczny ma stosunkowo szerokie kompetencje, może na przykład pobierać krew i materiały do badań laboratoryjnych, zakładać stomię oraz wstrzykiwać niektóre leki. Warto jednak mieć świadomość, że np. w Niemczech opiekunowi medycznemu nie wolno naruszać powłok skórnych, więc nie podaje insuliny, nie opatruje ran, ani nie wykonuje żadnych zastrzyków.
Reklama
Kurs opiekuna medycznego. Jak się nim stać?
Osoby, które czują powołanie do służby medycznej, nie zawsze muszą iść na studia. W przypadku opiekuna medycznego wystarczy kurs, oferowany w szkołach dla dorosłych i szkołach policealnych.
Rozważający karierę w tym zawodzie poszukują rzetelnych informacji na temat możliwości edukacji i koniecznych kompetencji, które powinien posiadać opiekun medyczny - szkoła, którą warto wybrać, powinna oferować naukę stacjonarną - aby umożliwić praktyczną naukę pielęgnacji pacjenta, podstawowych czynności medycznych i bhp.
Szczegółowe informacje na temat możliwości edukacyjnych można znaleźć pod powyższym linkiem. Dobra szkoła zapewni praktyczne materiały do nauki i wskaże też słuchaczom, gdzie odbyć praktyki.
Kurs opiekuna medycznego trwa 3 semestry i kończy się egzaminem państwowym.
Podczas nauki przyszły opiekun medyczny będzie mieć w planie zajęć takie przedmioty jak:
- bezpieczeństwo i higiena pracy,
- planowanie czynności higienicznych i pielęgnacyjnych,
- podstawy opieki nad pacjentem,
- rozpoznawanie problemów opiekuńczych w opiece nad chorą i niesamodzielną.
W polskich szkołach przyszli opiekunowie medyczni odbędą też kurs iniekcji i pobierania krwi.
Biorąc pod uwagę możliwości bardzo intratnej pracy zagranicą, słuchacze poznają też
język obcy zawodowy, który jest podstawą w pracy opiekuna medycznego. Książka do tego przedmiotu na pewno będzie stałym towarzyszem późniejszej drogi zawodowej.
Kto może stać się opiekunem medycznym? Wymagania
Osoby planujące karierę opiekuna medycznego często zadają pytania o wykształcenie, jakie muszą uzyskać, aby rozpocząć naukę ściśle w zawodzie.
Do kursu na opiekuna medycznego może przystąpić osoba bez matury. Wymagania dotyczą jedynie ukończenia szkoły średniej.
Pamiętajmy, że opiekun medyczny powinien być osobą silną i wytrzymałą. Szczególnie praca z pacjentami leżącymi może być fizycznie wymagająca, zwłaszcza w przypadku przenoszenia osoby niesamodzielnej i zadań związanych z jej higieną.
Ze względu na etykę w zawodzie opiekuna medycznego, ważne są predyspozycje charakterologiczne. Warto mieć świadomość, że będzie się pełnić ważną i odpowiedzialną rolę w opiece nad osobami potrzebującymi wsparcia, a praca opiekuna medycznego bywa naprawdę wymagająca.
Opieka nad pacjentami może być utrudniona, zwłaszcza jeśli cierpią oni na otępienie starcze. Cierpliwość jest niezbędna w radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami, a empatia pozwala na nawiązanie relacji z pacjentem i lepsze zrozumienie jego potrzeb. Równie istotna jest umiejętność skutecznej komunikacji z pacjentami, ich rodzinami oraz innymi pracownikami służby zdrowia.
Dobrze też, gdy kandydaci są osobami zaradnymi. Pracując w szpitalu, często opiekują się kilkoma pacjentami jednocześnie, dlatego muszą być dobrze zorganizowani i skuteczni w zarządzaniu swoim czasem.
Egzamin zawodowy na opiekuna medycznego
Egzamin zawodowy na opiekuna medycznego ma rangę państwową i jest obowiązkowy dla wszystkich, którzy ukończyli kurs. Zadania przygotowuje Centralna Komisja Egzaminacyjna. Egzamin ma dwie części: teoretyczną i praktyczną.
Część teoretyczna polega na rozwiązaniu testu, który sprawdza wiedzę z zakresu opieki medycznej i pielęgnacji chorego. Test trwa 60 minut i składa się z 40 pytań zamkniętych, które mogą dotyczyć np. profilaktyki przeciwodleżynowej, pielęgnacji osoby poruszającej się na wózku inwalidzkim, aseptyki czy nawet rodzaju diety zalecanej przy danym schorzeniu pacjenta. Warunkiem zdania egzaminu pisemnego jest uzyskanie 50% poprawnych odpowiedzi, co daje 20 punktów.
Część praktyczna egzaminu polega na wykonaniu zadania, które może być związane z czynnością medyczną lub dokumentacją. Ocena jest przeprowadzana zgodnie z zasadami ustalonymi przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Zadaniem praktycznym może być na przykład pobieranie materiału do badań laboratoryjnych, jak wykonanie testów diagnostycznych dla oznaczenia ciał ketonowych, glukozy oraz cholesterolu we krwi włośniczkowej.
Aby zdać część praktyczną, trzeba uzyskać minimum 75% punktów możliwych do uzyskania. Jeśli nie uda się zdać egzaminu, można przystąpić ponownie do niezdanej części w terminie wyznaczonym przez CKE.
Osoby, które uzyskują pozytywny wynik egzaminu, potwierdzają tym samym kwalifikacje potrzebne w zawodzie opiekuna medycznego i otrzymują certyfikat kwalifikacji zawodowej, wydany przez komisję okręgową. Na jego podstawie wystawia się dyplom zawodowy oraz Europass – suplement w języku angielskim, który stanowi uzupełnienie i wyjaśnienie informacji zawartych w dyplomie dla pracodawców i instytucji zagranicznych.
Powyższe dokumenty są bezterminowe i potwierdzają wszystkie uprawnienia, których potrzebuje opiekun medyczny, aby rozpocząć pracę w szpitalu, przychodni, sanatorium czy domu pomocy społecznej.
Jak podnieść kwalifikacje opiekuna medycznego?
W związku z wprowadzeniem nowej podstawy programowej, wydłużającej kurs na opiekuna medycznego z dwóch do trzech semestrów, pojawiła się konieczność doszkalania tych opiekunów medycznych, którzy ukończyli kursy dwuletnie. Ministerstwo Zdrowia wraz z Centrum Kształcenia Podyplomowego rozpoczęło projekt Rozwój kompetencji zawodowych i kwalifikacji opiekunów medycznych, odpowiadających na potrzeby epidemiologiczno-demograficzne kraju.
Zmiany wprowadzono we wrześniu 2021, zatem dla opiekunów medycznych, którzy otrzymali dyplom przed tym terminem, przewidziano kurs doszkalający zapewniający rozszerzenie kompetencji w zakresie kwalifikacji MED.14 Świadczenie usług medyczno-pielęgnacyjnych i opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej.
Kurs obejmuje 260 godzin zajęć (w tym 140 godzin teorii i 120 godzin zajęć praktycznych) i kończy się egzaminem. Wszystkim opiekunom medycznym, którzy zastanawiają się, czy warto podjąć to wyzwanie, biorąc pod uwagę fakt, że są zatrudnieni i nie dysponują wolnym czasem w godzinach przedpołudniowych, wyjaśniamy, że zajęcia teoretyczne organizowane są zdalnie, na platformie e-learningowej Centrum Kształcenia Podyplomowego.
Cena kursu na opiekuna medycznego
Osoby szukające kursu na opiekuna medycznego mogą być nieco zaskoczone różnicami w cenie. Kursy stacjonarne kosztują od kilkuset do 2000 zł. Warto mieć świadomość, że istnieje też możliwość bezpłatnej nauki - wszystko zależy od tego, jakie dofinansowanie z ministerstwa pozyskała dana placówka edukacyjna (czy jest to szkoła publiczna, czy niepubliczna).
Warto zwrócić uwagę na plan zajęć i jego zgodność z wymaganiami, jakie określa Informator CKE o egzaminie zawodowym dla opiekunów medycznych kwalifikacji MED.14.
Praca jako opiekun medyczny wiąże się z odpowiedzialnością za zdrowie pacjenta, warto więc już na etapie wyboru szkoły zagwarantować sobie jak najlepsze przygotowanie merytoryczne.
Reklama
Ustawa o zawodzie opiekun medyczny
Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych reguluje pracę 17 zawodów, takich jak opiekun medyczny, technik farmaceutyczny, logopeda, a nawet dietetyk. O tę ustawę walczyło całe środowisko, w tym Ogólnopolskie Stowarzyszenie Opiekunów Medycznych.
Nowe przepisy doprecyzowały nowe obowiązki i uprawnienia opiekuna medycznego oraz współpracę opiekunów medycznych i pielęgniarek.
Po wejściu w życie ustawy opiekunowie medyczni pozyskali nowe kompetencje, takie jak:
- karmienie pacjentów doljelitowo przez PEG,
- pobieranie krwi żylnej,
- pielęgnacja rurki tracheotomijnej.
W przypadku pacjentów leżących jest to ogromne ułatwienie, ponieważ do tej pory te czynności mogły wykonywać jedynie pielęgniarki.
W trosce o bezpieczeństwo pacjentów zweryfikowano też, że tylko osoby kształcone zgodnie z podstawą programową będą mogły pracować na stanowisku opiekuna medycznego. Wcześniej zdarzało się, że na rynek trafiały osoby po kursie online, bez praktycznego przygotowania.
Regulacja ustawowa zawodu opiekuna medycznego jest bardzo ważna, ponieważ bez niej wielu pracodawców nie traktowało opiekunów jak innych medyków. Ustawa o zawodzie opiekun medyczny uprawnia opiekunów do urlopu szkoleniowego, a ich pracodawców zmusza do wypłaty ustawowych dodatków, np. za pracę w nocy i w Święta.
Reklama
Zagrożenia w pracy opiekuna medycznego
Praca opiekuna medycznego może być źródłem ogromnej satysfakcji płynącej z czynienia dobra wobec osoby w potrzebie, bywa jednak wymagająca, szczególnie w przypadku opieki nad pacjentami z demencją. Stres, dyżury nocne i brak odpoczynku mogą skutkować u opiekuna medycznego chorobami zawodowymi, takimi jak zespół stresu opiekuna, który w klasyfikacji ICD-10 figuruje jako Z63.6.
Zespół stresu opiekuna to stan emocjonalnego i fizycznego wyczerpania opieką nad pacjentem przewlekle chorym lub z niepełnosprawnością. Objawy mogą obejmować przemęczenie, bezsenność, depresję, uczucie przytłoczenia, a także objawy fizyczne, takie jak bóle głowy czy problemy żołądkowe. Zespół stresu opiekuna może prowadzić do obniżenia jakości opieki nad pacjentem i wpływać negatywnie na zdrowie opiekuna.
Opiekun medyczny napotyka również inne zagrożenia w pracy. Przede wszystkim częste podnoszenie, przenoszenie lub przesuwanie pacjentów może prowadzić do bólu pleców, kontuzji mięśni i stawów. Ponadto niektórzy pacjenci mogą przejawiać agresywne zachowania, co stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa opiekuna.
Sprawujący opiekę są narażeni na kontakt z pacjentami osłabionymi, o obniżonej odporności, często zapadającymi na różne choroby zakaźne, co zwiększa ryzyko zakażenia. Opiekunowie narażeni są też na zapalenie skóry, spowodowane częstym myciem rąk lub używaniem środków dezynfekujących.
Kolejne ryzyko zawodowe wiąże się z trybem pracy opiekuna medycznego. Nadgodziny i brak przerw w pracy mogą prowadzić do przemęczenia, co zwiększa ryzyko błędów medycznych.
Reklama
Ile zarabia opiekun medyczny i od czego to zależy?
Od chwili ustanowienia zawodu opiekuna medycznego wielu jego przedstawicieli, szczególnie w państwowych placówkach medycznych, mogło liczyć na zarobki na poziomie najniższej krajowej. Trudno się dziwić, że wielu opiekunów medycznych zrezygnowało z pracy w Polsce i podjęło pracę za granicą. W Niemczech przedstawiciele tego zawodu mogą liczyć na zarobki rzędu 2000 euro, w Wielkiej Brytanii nawet 2500 funtów, a oferty pracy napływają systematycznie.
Co prawda, wynagrodzenie opiekunów medycznych w Polsce systematycznie wzrasta - od lipca 2022 ustalono, że nie mogą oni zarabiać mniej niż 4870 zł brutto + dodatki, w zależności od charakteru pracy. Co ważne, podwyżki dotyczyły tylko osób zatrudnionych w podmiotach leczniczych (w szpitalu czy ZOL). Niestety nie objęły osób zatrudnionych w DPS-ach.
Rok później, w lipcu 2023 kwota ta wzrosła do minimum 5457,69 zł brutto, co daje przynajmniej 4050 zł netto. Oczywiście ostateczne wynagrodzenie zależy od zakresu obowiązków. Najtrudniej zweryfikować jak wyceniana jest praca opiekuna medycznego zatrudnionego prywatnie.
Biorąc pod uwagę problem starzenia się społeczeństw w Europie, zapotrzebowanie na pracę opiekunów medycznych będzie rosło, a to pozwala prognozować dalsze podwyżki.
