Jakie są przyczyny ornitozy?
Ornitoza (ornithosis), inaczej nazywana papuzicą, chorobą ptasią (parrot fever), psitakozą (psittacosis) lub chorobą hodowców gołębi, to odzwierzęca choroba zakaźna (zoonoza) o podstępnym, ostrym przebiegu.
Epidemiologia ornitozy opiera się o ptaki, będące rezerwuarami i nosicielami bakterii wewnątrzkomórkowej - Chlamydia psittaci.
Zwierzęta zarażają się nią wdychając skażone cząsteczki kurzu, bądź podczas karmienia młodych. Mikroorganizm po wniknięciu przez górne drogi oddechowe do organizmu człowieka trafia do krwi i zostaje przetransportowany do pęcherzyków płucnych, śledziony oraz wątroby.
Wywołuje szereg objawów, doprowadzając do ciężkiego zapalenia płuc, zapalenia mięśnia sercowego lub nawet śpiączki.
Choroba hodowców gołębi po raz pierwszy została opisana w 1879 roku w Szwajcarii, u 7 osób z zapaleniem płuc i objawami grypopodobnymi, które pojawiły się u nich po kontakcie z ptakami tropikalnymi. W 1929 roku papuzica spowodowała pandemię w Stanach Zjednoczonych i Europie.
Śmiertelność wynosiła wtedy 20%, a u kobiet ciężarnych dochodziła nawet do 80%. Przyczyną jej wystąpienia był import chorych papug amazońskich z Argentyny. Ostatnia epidemia choroby ptasiej została odnotowana w latach 2011-2013 w Szkocji.
Obecnie, ornitoza u ludzi jest rzadką chorobą, jednak brak jest dokładnych danych statystycznych odnośnie liczby zarażonych osób, ponieważ istnieje duże prawdopodobieństwo, że większość chorych nie została nigdy zdiagnozowana.
Na zarażenie papuzicą narażeni są nie tylko hodowcy gołębi, ale wszyscy ludzie mający kontakt z ptactwem:
- pracownicy sklepów zoologicznych,
- pracownicy ferm drobiu,
- lekarze weterynarii,
- sympatycy i hodowcy egzotycznych ptaków, szczególnie papużek falistych, które sprowadzane z zagranicy nie przeszły kwarantanny.
Reklama
Jak się można zarazić papuzicą?
Chlamydia psittaci atakuje wiele gatunków ssaków, takich jak bydło, świnie, owce i konie. Ornitoza jest jednak przenoszona na człowieka głównie przez ptaki - szczepy bakterii występujące u tych zwierząt są bardziej patogenne dla ludzi.
Człowiek zaraża się chorobą papuzią w kontakcie z ptakami ozdobnymi, takimi jak kanarki, papugi – ary, papużki faliste; oraz ptactwem hodowlanym i dzikim – kury, kaczki, gęsi i mewy. Ptaki zakażają się między sobą drogą aerogenną wraz z cząsteczkami kurzu, bądź podczas karmienia młodych.
Choroby przenoszone przez ptaki rozsiewają się poprzez przenoszenie bakterii wraz z kałem, śliną i śluzem z jamy nosowo-gardłowej ptaków.
Chlamydia psittaci obecna jest też w ich tkankach i piórach. Do zakażenia człowieka dochodzi drogą kropelkową, poprzez wdychanie pyłu zawierającego wysuszone ptasie odchody.
Nawet bardzo krótki kontakt z zakażonym ptakiem lub środowiskiem, w którym przebywa może doprowadzić do zakażenia.
Choroba może przenieść się także bezpośrednio, przez dotykanie ptaków, zwłaszcza w przypadku uszkodzenia skóry (na przykład dziobnięcie) lub styczności bakterii ze śluzówką.
Z tego powodu chorują głównie ludzie pracujący przy hodowli ptactwa i posiadacze ptaków egzotycznych - szczególnym utrapieniem jest nierzadko występująca ornitoza u gołębi.
Niestety, istnieje także możliwość zarażenia się papuzicą od chorego człowieka - poprzez kontakt z jego śliną lub wydzieliną z nosa.
Dodatkowo choroba papuzia charakteryzuje się wtedy dużo cięższym przebiegiem, niż w następstwie zakażenia od ptaka. Nie odnotowano natomiast zakażeń przez spożycie mięsa drobiowego (w odróżnieniu od pracy przy zakażonym mięsie).
Okres wylęgania choroby między zakażeniem, a wystąpieniem objawów wynosi zazwyczaj 1 do 2 tygodni, maksymalnie do miesiąca.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Objawy ornitozy u ludzi
Przebieg zakażenia człowieka bywa łagodny - zwłaszcza papuzica u dzieci ma zwykle postać bezobjawową. Ciężej chorobę przechodzą ludzie starsi. Najczęściej okres inkubacji wynosi 5-15 dni do maksymalnie miesiąca, po czym następuje dwuetapowy przebieg choroby.
Objawy ornitozy u ludzi w fazie pierwszej, należą do niespecyficznych symptomów grypopodobnych, przez co ciężko jest szybko zdiagnozować schorzenie.
Obserwuje się:
- gorączkę, wzrastająca z czasem od 38 do 40 stopni Celsjusza,
- dreszcze,
- silne zmęczenie,
- światłowstręt (fotofobię),
- krwawienia z nosa,
- bóle głowy i brzucha,
- nudności lub wymioty,
- uogólnioną bolesność i sztywność mięśni,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- pobudzenie lub splątanie.
Następny etap choroby przybiera formę z objawami dominującymi ze strony układu oddechowego lub rzadziej z dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego.
W pierwszym przypadku pojawia się:
- silny, suchy, bolesny, „szczekający” kaszel, a po kilku dniach śluzowo-ropna plwocina,
- krwioplucie,
- ból w klatce piersiowej (opłucnowy) z utrudnieniem w oddychaniu (na skutek wysięków w jamie opłucnowej), który może przejść w rozległe zapalenie płuc z dusznością i sinicą,
- wybroczynowa wysypka.
W przypadku postaci pokarmowej najdotkliwsze objawy papuzicy to:
- bóle brzucha,
- nudności,
- wymioty,
- biegunki,
- przemijająca żółtaczka.
Jeśli zakażenie przeniosło się z człowieka na człowieka lub od importowanych papug, po upływie tygodnia mogą pojawić się objawy neurologiczne, takie jak majaczenie, otępienie, rzadko śpiączka.
Zdarzają się też cięższe objawy mózgowe, takie jak zaburzenia snu, zaburzenia psychiczne (stany deliryczne, depresyjne), a w rzadkich przypadkach - śpiączka mózgowa.
W ciężkim przebiegu obserwuje się także zapalenie osierdzia i mięśnia sercowego.
Najbardziej charakterystyczne objawy ornitozy u człowieka, które nasuwają podejrzenie zarażenia ornitozą to:
- bóle mięśniowe i zwiększenie napięcia mięśniowego,
- plamy Hordera na skórze twarzy,
- zapalenie spojówek,
- względne zwolnienie pracy serca,
- powiększenie śledziony i wątroby.
Istotna dla postawienia rozpoznania jest też zależność papuzica a ciąża – choroba wywołuje bowiem poronienia i zwiększenie śmiertelności u kobiet ciężarnych.
Pełne wyzdrowienie następuje po 2-3 tygodniach, jednak czasem leczenie może wydłużyć się nawet do 2 miesięcy. Nawroty choroby są rzadkie. Ważne jest jak najwcześniejsze zdiagnozowanie ornitozy i rozpoczęcie terapii.
Nieleczona papuzica doprowadzi do nawrotowej gorączki trwającej do 3 miesięcy i powstania powikłań, które będą źle rokowały, takich jak zakrzepowe zapalenie żył, zawał płuca, czy wstrząs septyczny. Obecnie śmiertelność szacuje się na mniej niż 2% zachorowań.
U ptaków zakażenie zwykle jest bezobjawowe i są one głównie nosicielami bakterii. Choroba aktywuje się jednak w sytuacjach stresowych. Dochodzi wtedy do ostrej infekcji i zaobserwować można:
- spadek masy ciała,
- osłabienie,
- zieloną biegunkę,
- żółtą wydzielinę z worków powietrznych,
- nastroszenie i utratę piór,
- zapalenie spojówek i rogówki,
- zaburzenia oddechowe,
- objawy nerwowe - potrząsanie głową, konwulsje, zaburzenia koordynacji,
- zamieranie zarodków w jajach,
- powiększenie śledziony, wątroby i martwicę narządów.
W przewlekłym przebiegu choroby dochodzi do konwulsji, sztywności kręgosłupa i porażenia kończyn.
Reklama
Jak zdiagnozować chorobę ptasią?
W przypadku wystąpienia niepokojących objawów, należy jak najszybciej skierować się do lekarza pierwszego kontaktu. W przypadku podejrzenia papuzicy wystawi on skierowanie na odpowiednie badania albo wizytę u specjalisty od chorób zakaźnych.
Diagnostyka ornitozy rozpoczyna się od przeprowadzenia przez lekarza dokładnego wywiadu, w którym potwierdzi on kontakt człowieka z ptactwem. Niestety, postanowienie rozpoznania nie jest łatwe, bo choroba występuje rzadko, a początkowe objawy grypopodobne są bardzo niespecyficzne.
Papuzica u ludzi diagnozowana jest dzięki przeprowadzeniu badań takich jak:
- hodowla mikrobiologiczna materiału pobranego z dróg oddechowych pacjenta,
- badania serologiczne - wykazanie wzrostu ilości przeciwciał we krwi przeciwko bakteriom Chlamydia psittaci,
- PCR.
Przydatnym badaniem dodatkowym, który potwierdzi występowanie zapalenia płuc, jest RTG klatki piersiowej.
Reklama
Leczenie ornitozy. Jak i czym?
Chociaż papuzica nie występuje często, to ze względu na możliwość wystąpienia poważnych w skutkach powikłań, nie należy lekceważyć procesu jej terapii – powinna być ona szybka i skuteczna.
Z tego powodu leczenie ornitozy u ludzi zawsze przeprowadza się z użyciem antybiotyków. Z wyboru są to tetracykliny, na przykład doksycyklina.
Jeśli zakażenie nie jest bardzo ciężkie, terapię można stosować w warunkach domowych. Powinna ona trwać 2 do 3 tygodni - dzięki temu zwiększa się prawdopodobieństwo całkowitego wyeliminowania patogenu z organizmu i zmniejszenia ryzyka nawrotu choroby.
W cięższych postaciach choroby konieczna będzie hospitalizacja i terapia antybiotykiem dożylnie. U osób uczulonych na tetracykliny lub źle je tolerujących, a także u dzieci i w przypadkach wystąpienia lekooporności - antybiotyk zmienia się na erytromycynę, należącą do grupy makrolidów.
Najważniejsze są jednak działania profilaktyczne, obejmujące ostrożność w kontakcie z ptakami, a także leczenie ornitozy u gołębi i innych ptaków hodowanych - czy to hobbystycznie, czy zawodowo.
Leczenie naturalne ornitozy
Istnieje cała gama preparatów naturalnych do stosowania u gołębi i innych ptaków hodowlanych. Zawierają one między innymi wyciągi z roślin, które w złożony sposób przeciwdziałają problemom zdrowotnym ptaków.
Spotyka się między innymi wyciągi z:
- jeżówki purpurowej,
- tymianku,
- żywotnika,
- bluszczyku kurdybanka,
wzbogacone o witaminy. Preparaty takie działają bakteriobójczo, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, stymulująco na układ odpornościowy ptaka oraz rozpuszczają wydzielinę zalegającą w jego drogach oddechowych.
Dzięki temu są dobrym sposobem zapobiegania chorobom, zwalczania infekcji na początkowym stadium ich rozwoju oraz uniemożliwiania nawrotów choroby. Stosując je u ptaków, możemy minimalizować ilość drobnoustrojów w kurniku.
Jednak w wypadku, kiedy zaobserwowaliśmy u siebie objawy choroby ptasiej, bądź zdiagnozowano u nas tę groźną zoonozę, należy bezzwłocznie poddać się terapii antybiotykowej.
Leczenie naturalne ornitozy nie usunie całkowicie bakterii z organizmu, więc takie postępowanie niesie za sobą ryzyko wystąpienia poważnych powikłań choroby.
Reklama
Jak zapobiegać ornitozie?
Profilaktyka wystąpienia ornitozy w kraju obejmuje kontrole sanitarno-weterynaryjne importu ptaków pod kątem psitakozy. Nadzoruje się też zakłady drobiarskie, fermy hodowlane i ogrody zoologiczne.
W życiu codziennym, aby zapobiegać zachorowaniu na ornitozę, należy przede wszystkim zadbać o higienę w kontakcie z ptakami, ponieważ są one głównymi nosicielami bakterii Chlamydia psittaci.
Zaleca się stosować odzież ochronną przy pracy w kurnikach, regularnie i często usuwać ptasie odchody oraz myć klatki, a nowe ptaki poddawać kwarantannie przez 30 do 45 dni i dbać o ich zdrowie. W niektórych krajach stosuje się także szczepionkę przeciwko ornitozie u ptaków.
