Co oznacza osłabienie mięśni?
Osłabienie mięśni może być fizycznym objawem licznych chorób, jak też stanem fizjologicznym wynikającym ze zmęczenia, niedożywienia, niedoborów witaminowych, braku aktywność fizycznej czy naturalnych procesów starzenia. Bywa też jedynie subiektywnym odczuciem.
Osłabienie siły mięśniowej jest więc zjawiskiem definiowanym bardzo szeroko. Wspólnym mianownikiem jest obniżenie siły i wydolności tych struktur. Niekiedy wynika to z nieprawidłowości w obrębie samych mięśni, w innych przypadkach stanowi konsekwencje niewłaściwego działania innych układów, zwłaszcza nerwowego (centralnego lub obwodowego).
Problem ten może dotyczyć zarówno całego ciała, jak też poszczególnych jego części - zwykle kończyn górnych i dolnych, choć nie tylko. W niektórych chorobach zaburzenie to dotyczy twarzy, dna miednicy, odbytu i wielu innych.
Co ważne - jeżeli brak siły w mięśniach przekłada się na ograniczenie zakresu ruchów, mówi się o niedowładzie. W sytuacji zaś, gdy jakakolwiek mobilność staje się niemożliwa, występuje porażenie.
Istnieje wiele schorzeń, w przebiegu których słabość mięśni wpisuje się wręcz w definicję. Należy do nich choćby sarkopenia. Jest to choroba polegająca na stopniowej utracie masy i siły mięśniowej, dotykająca przede wszystkim osoby starsze i związana m.in. z brakiem ruchu, niewłaściwą dietą oraz niedostatkiem niektórych witamin i minerałów.
Wymienić w tym kontekście można między innymi witaminę D3, której niedobory negatywnie wpływają na stan mięśni i ich pracę. A dodać należy, że jest to w populacji polskiej zjawisko powszechne, zwłaszcza wśród seniorów. Ma ono związek z niedostateczną ekspozycją na promienie słoneczne, pod wpływem których witamina ta jest wytwarzana w skórze. Właśnie dlatego eksperci zalecają stałą jej suplementację (po 65 roku życia przez cały rok).
Brak witaminy D3 jest też jednym z czynników prowadzących do tzw. miopatii. Pod pojęciem tym kryje się grupa zróżnicowanych schorzeń, których wspólnym mianownikiem jest uszkodzenie mięśni oraz osłabienie siły ich działania. Dotyczy to zwłaszcza ud i ramion, a problem pojawia się symetrycznie po obu stronach ciała.
Miopatie powstają na zróżnicowanym tle. Oprócz braku witamin, ich przyczyną bywają czynniki zapalne, zaburzenia hormonalne (zwłaszcza niedoczynność tarczycy), leki (np. statyny), czy substancje o działaniu toksycznym (np. alkohol).
Reklama
Przyczyny osłabienia siły mięśniowej
Niedobór witaminy D to częsta przyczyna osłabienia siły mięśniowej, ale zdecydowanie nie jedyna. Jakie są inne powody takiego stanu rzeczy?
- Neuropatia - zaburzenia przewodnictwa impulsów w obrębie obwodowego układu nerwowego, powstające na skutek ucisku, stanów zapalnych czy różnych schorzeń. Problem ten często występuje u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawów, zwyrodnieniem kręgosłupa, miażdżycą, cukrzycą, chorobą alkoholową, nowotworami;
- Stwardnienie zanikowe boczne - ciężka choroba zwyrodnieniowa prowadząca do postępujących uszkodzeń centralnego i obwodowego układu nerwowego, czego konsekwencją są m.in. niedowłady mięśni;
- Stwardnienie rozsiane - ciężka, przewlekła i nieuleczalna choroba układu nerwowego o charakterze zapalnym i demielinizacyjnym;
- Tężyczka - zespół objawów mięśniowo-nerwowych, takich jak drżenie, skurcze, nieprawidłowe czucie. Często mają one związek z tzw. hipokalcemią, czyli znacznym niedostatkiem wapnia w organizmie. To zaś również może korelować z brakiem witaminy D3, która umożliwia jego sprawne wchłanianie;
- Miastenia - zaburzenie przekazywania impulsów z zakończeń nerwowych do mięśni, powodujące ich zwiększoną męczliwość;
- Udar mózgu - obumarcie części tego narządu wskutek zatrzymania dopływu krwi. Jedną z konsekwencji jest drętwienie oraz wyraźne osłabienie siły mięśniowej jednej połowy twarzy, z charakterystycznym opadaniem kącika ust;
- Twardzina układowa - choroba autoimmunologiczna, czyli powodowana agresją układu odpornościowego względem zdrowych komórek własnego organizmu. W jej przebiegu dochodzi do włóknienia tkanki łącznej różnych partii, w tym także mięśni, co prowadzi do ich osłabienia ich siły;
- Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) - ogólnoustrojowa, zapalna choroba tkanki łącznej obejmująca stawy całego ciała, także mająca charakter autoimmunologiczny. W jej przebiegu może się pojawić ból, zaniki masy oraz osłabienie siły mięśni;
- Anemia, czyli niedokrwistość z niedoboru żelaza, w przebiegu której pojawiać się może uczucie zmęczenia i osłabienia, zarówno ogólnego, jak też mięśniowego;
- Depresja oraz zaburzenia nerwicowo-lękowe - osłabienie mięśni jest nietypowym, lecz zdarzającym się objawem somatycznym problemów natury psychicznej;
- Brak aktywności fizycznej, w szybkim tempie prowadzący do wiotczenia struktur mięśniowych.
Reklama
Objawy osłabienia mięśni. Gdzie się pojawiają?
Jak objawia się osłabienie mięśni? Konsekwencją może być pogorszenie mobilności i sprawności manualnej, w tym trudności z chodzeniem, podnoszeniem, wykonywaniem różnych czynności. Bardziej wyraźnie odczuwane jest zmęczenie. Niekiedy pojawia się też bolesność, drżenie, parestezje (zaburzone czucie).
Problemy te są charakterystyczne w przypadku osłabienia siły mięśniowej kończyn górnych i dolnych. Ale też należy wspomnieć o symptomach nieco mniej oczywistych, związanych z problemami mięśniowymi w obrębie innych części ciała.
Przykładowo, niesprawne mięśnie dna miednicy (na przykład zwieracza odbytu i wiele innych ulokowanych w tym miejscu) będą skutkować nietrzymaniem moczu i kału czy zaburzeniem funkcji seksualnych (szczegóły poniżej).
Osłabienie mięśni układu oddechowego utrudnia wdychanie i wydychanie powietrza, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do śmierci - tak dzieje się w przypadku schorzeń, takich jak rdzeniowy zanik mięśni (SMA).
Równie dramatyczne konsekwencje mogą mieć dysfunkcje mięśni układu pokarmowego, zaburzające procesy połykania czy przesuwania kęsów pokarmowych. Jeśli porażone zostają mięśnie twarzy, w zależności od lokalizacji obserwowane jest opadanie powiek czy kącików ust oraz związane z tym problemy z widzeniem, mową, jedzeniem.
Reklama
Osłabienie siły mięśni nóg przy chodzeniu. Skąd się bierze?
Osłabienie siły mięśni nóg, odczuwane przy chodzeniu, bieganiu lub wchodzeniu po schodach, może mieć charakter fizjologiczny, ale też podłoże chorobowe. Bardzo często przyczyną jest siedzący tryb życia.
Dla osoby spędzającej większość czasu za biurkiem, w fotelu czy na łóżku, problemem może być przejście kilkuset metrów, co jest całkowicie zrozumiałe. Zdezaktywowane mięśnie z czasem podlegają atrofii, czyli po prostu zanikają, co z kolei upośledza ich działanie.
Co więcej, brak aktywności fizycznej z reguły przekłada się na stopniowy wzrost masy ciała. Oznacza to, że coraz bardziej wiotkie mięśnie muszą uczestniczyć w przenoszeniu coraz większych obciążeń. Wystąpić w związku z tym może uczucie słabości zarówno subiektywne, jak też realne, związane z przemęczeniem.
Z drugiej strony powód słabości może też stanowić tryb życia zbyt aktywny, prowadzący do przetrenowania mięśni, które nie nadążają z regeneracją.
Tak jak zostało wspomniane wyżej, powszechnym problemem jest brak wystarczających ilości witaminy D w organizmie. Potencjalnie podłoże problemu stanowią też inne niedobory, m.in. witamin z grupy B (np. B1 czy B3) czy minerałów, takich jak magnez.
Istnieją także liczne chorobowe przyczyny osłabienia mięśni nóg:
- sarkopenia,
- miopatia,
- miastenia,
- polineuropatie,
- stwardnienie rozsiane oraz zanikowe boczne,
- udar.
Powód mogą też stanowić zmiany zwyrodnieniowe i urazy dolnych partii kręgosłupa. Można podejrzewać takie tło, jeśli osłabienie mięśni dotyczy wyłącznie kończyn dolnych i występuje symetrycznie w takim samym stopniu (mówi się wówczas o tzw. paraplegii).
Reklama
Czy nerwica powoduje osłabienie mięśni nóg?
W mowie potocznej spotykane jest wyrażenie „stać na miękkich nogach”, które odnosi się do sytuacji związanych z odczuwaniem silnego lęku. Czy ma ono uzasadnienie medyczne? Czy zaburzenia nerwicowo-lekowe mogą powodować osłabienie siły mięśniowej? Jest to możliwe.
Nerwica, podobnie jak depresja obfituje w przeróżne objawy somatyczne. Choć więc choruje psychika, cierpieć może także ciało. Innym zjawiskiem występującym u osób doświadczających niepokoju czy strachu, jest sztywnienie mięśni, które może upośledzać funkcje ruchowe i motoryczne, co jest subiektywnie odbierane jako wyraz słabości.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że i w tym przypadku pewne znaczenie może mieć niedobór witaminy D, która odpowiada za sprawne działanie nie tylko układu mięśniowo-szkieletowego, ale też nerwowego i emocjonalnego.
Innym powodem słabości mięśni przy nerwicy może być przyjmowanie niektórych leków psychiatrycznych, zwłaszcza w pierwszych tygodniach, zanim organizm przyzwyczai się do ich działania.
Reklama
Osłabienie siły mięśniowej ręki
Osłabienie siły mięśniowej ręki także może mieć związek z bezruchem, niedoborami witaminowymi, ale również groźnymi chorobami. Przyczyny są więc bardzo zróżnicowane.
Oprócz wyżej wymienionych można wspomnieć o problemach specyficznych dla tej części ciała. Jednym z nich jest zespół cieśni nadgarstka. Pod pojęciem tym kryją się zaburzenia będące wynikiem ucisku na nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka. Mogą one być spowodowane powtarzalnymi czynnościami, takimi jak pisanie na klawiaturze, czy regularna długotrwała jazda na rowerze.
Potencjalnie podłoże stanowią też różne schorzenia, takie jak RZS, twardzina układowa czy dna moczanowa. Efektem tego jest ból, mrowienie, drętwienie oraz osłabienie mięśni, a nawet ich częściowy zanik.
Inną charakterystyczną dolegliwością jest zespół ciasnoty barkowej, związany z patologiami stożka rotatorów lub kaletki podbarkowej. Głównym tego objawem jest silny ból, zwłaszcza w czasie unoszenia ręki, ale może też pojawić się osłabienie mięśni.
Reklama
Osłabienie mięśni dna miednicy
Często spotykaną dolegliwością jest osłabienie mięśni dna miednicy (Kegla). Problem ten uchodzi za typowo kobiecy, choć kłopoty tego typu występują też niekiedy u panów. Struktury te stanowią podporę dla licznych narządów wewnętrznych, w tym między innymi między pęcherza, odbytu czy macicy.
Przyczyny ich osłabienia są bardzo zróżnicowane. Wymienić można w tym kontekście takie czynniki jak choćby ciąża mnoga, duża masa urodzeniowa i znaczne rozmiary dziecka, brak aktywności fizycznej, przewlekłe zaparcia, dźwiganie ciężarów, chroniczny kaszel (np. w przebiegu astmy) i wiele innych.
Do typowych objawów osłabienia dna miednicy u kobiet należą:
- nietrzymanie moczu, przede wszystkim wysiłkowe (przy wysiłku, kaszlu, kichaniu), ale też naglące, związane z parciem na pęcherz;
- nietrzymanie stolców, niekontrolowane gazy;
- obniżenie lub wypadanie narządów rodnych;
- częste infekcje układu moczowo-płciowego;
- bolesne miesiączki zastoinowe;
- bolesność w obrębie miednicy mniejszej;
- uczucie ucisku, napięcia, zalegania ciała obcego;
- obniżenie satysfakcji seksualnej samej kobiety, a także jej partnera;
- trudności z zajściem w ciążę.
Ze względu na mniej skomplikowaną budowę układu rozrodczego i nieco inną lokalizację samych mięśni, konsekwencje ich osłabienia u mężczyzn są widoczne rzadziej, co nie znaczy, że nie pojawiają się w ogóle.
Także i w tym przypadku można mówić o nietrzymaniu moczu oraz stolca. Efektem mogą być też trudności z utrzymaniem erekcji w czasie stosunku.
Problemy te zwykle nasilają się wraz z wiekiem. Główną metodą leczenia osłabionych mięśni dna miednicy jest ich trening, polegający na naprzemiennymi napinaniu i luzowaniu. Stosowana jest też metoda biofeedbacku, a także elektrostymulacja. Niekiedy niezbędne jest też podanie leków ograniczających niektóre przypadłości związane z osłabieniem mięśni Kegla, takich jak nietrzymanie moczu.
Ważna jest też zmiana stylu życia na bardziej aktywny, a jednocześnie nie przeciążający, modyfikacja diety, rezygnacja z używek, lepsza kontrola schorzeń współwystępujących.
