Jakie są objawy ospy w poszczególnych trymestrach ciąży?
Uznana w powszechnej opinii za niegroźną chorobę wieku dziecięcego i klasyfikowana w ICD-10 jako B.01 (Varicella) - ospa wietrzna może być szczególnie groźna dla grup szczególnego ryzyka, w tym dla kobiet w ciąży, noworodków i osób z osłabionym układem odpornościowym.
Na szczęście, głównie dzięki powszechnemu dostępowi do szczepień, ospa w ciąży występuje w dzisiejszych czasach stosunkowo rzadko.
Statystyki prezentują się następująco: liczba przypadków ospy wietrznej wśród ogólnej populacji w Polsce wynosi około 180 000 zachorowań rocznie, natomiast u ciężarnych ospa dotyka 0,7-3 na 1000 ciąż.
Choć ryzyko jest niskie, jednak konsekwencje zakażenia u kobiet w ciąży mogą być poważne, dlatego zaleca się im szczególną ostrożność.
Wywołujący ospę wietrzną wirus (Varicella Zoster Virus - VZV) wywołuje u kobiet w ciąży objawy, które nie różnią się znacząco od tych u innych dorosłych.
Charakterystyczne są wysypka, swędzenie, gorączka, zmęczenie i ból mięśni.
Jednak ryzyko poważnych powikłań, takich jak zapalenie płuc, jest znacznie wyższe u kobiet ciężarnych - dotyczy około 10 proc. zachorowań (źródło: Ospa wietrzna i półpasiec u kobiet w ciąży i połogu, Wysoczański Ł., Rosner-Tenerowicz A. 1 II Katedra i Klinika Ginekologii i Położnictwa Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu).
Choć ospa prawdziwa została eradykowana 40 lat temu, to poza wietrzną, zdarzają się przypadki innych rodzajów ospy, o których powinny wiedzieć kobiety w ciąży.
Warto wymienić choćby wywołującą pęcherze i powiększenie węzłów chłonnych ospę małpią - przypomnianą w ostatnich latach z powodu sporadycznych przypadków poza Afryką i ospę bostońską (która tak naprawdę nie jest wywoływana przez wirus ospy, a HHV-7 lub -6), charakteryzującą się wysypką na tułowiu i gorączką.
Trzeba mieć świadomość, że ospa a ciąża to kwestia wymagająca szczególnej uwagi i, w razie potrzeby, szybkiej interwencji medycznej, aby zminimalizować ryzyko dla matki i dziecka.
Ospa w ciąży w 1 trymestrze
Ospa w pierwszym trymestrze ciąży wiąże się ze znaczącym ryzykiem zarówno dla matki, jak i dla rozwijającego się dziecka.
Pierwszy trymestr jest kluczowym okresem rozwoju płodu, kiedy formują się jego najważniejsze organy. W tym czasie jest on najbardziej podatny na wpływy zewnętrzne, w tym na ewentualne skutki zakażeń wirusowych.
Zakażenie ospą wietrzną w 1 trymestrze ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju tzw. zespołu wrodzonej ospy wietrznej (Congenital Varicella Syndrome, CVS).
Należy mieć świadomość, że CVS może prowadzić do poważnych wad wrodzonych, w tym niedorozwoju kończyn, blizn skórnych, chorób oczu, opóźnienia wzrostu oraz, w niektórych przypadkach, uszkodzeń mózgu. W I trymestrze ciąży zakażenie wirusem ospy może prowadzić do poronienia.
Ciąża a ospa to poważna kwestia także pod kątem zdrowia matki. Na tym etapie ciąży ospa oznacza większe ryzyko powikłań, takich jak zapalenie płuc. Ponadto pacjentki na początku ciąży zazwyczaj skarżą się cięższy przebieg choroby.
Ospa w ciąży w 2 trymestrze
Ospa wietrzna w drugim trymestrze ciąży, chociaż nadal stanowi powód do troski, wiąże się z mniejszym ryzykiem poważnych komplikacji dla płodu.
W 2 trymestrze ciąży, kiedy główne organy i struktury ciała dziecka są już uformowane, ryzyko wad wrodzonych wynikających z zakażenia ospą wietrzną jest niższe.
Jednakże należy pamiętać, że na każdym etapie ciąży, także w 2 trymestrze/ przyszłe mamy są szczególnie narażone na większe ryzyko powikłań ospy, w tym zapalenie płuc, dlatego zaleca się im ostrożność.
Ospa w ciąży w 3 trymestrze
Zakażenie ospą w trzecim trymestrze ciąży wiąże się z niższym ryzykiem wad wrodzonych związanych z CVS, ponieważ większość kluczowych etapów rozwoju płodu już się zakończyła. Ospa po 30 tygodniu ciąży może jednak przyczynić się do przedwczesnego porodu i infekcji u nowonarodka.
Noworodkowa ospa wietrzna to poważny i potencjalnie zagrażające życiu stan, ponieważ zaraz po porodzie dzieci mają ograniczoną zdolność do zwalczania infekcji. Ryzyko to jest szczególnie wysokie, jeśli matka zachoruje na ospę wietrzną od 5 dni przed porodem do 2 dni po porodzie, kiedy noworodek nie zdąży jeszcze uzyskać od niej przeciwciał.
Dlatego w przypadku zarażenia ospą wietrzną w 3 trymestrze, lekarz może podjąć środki ostrożności, aby zmniejszyć ryzyko przeniesienia wirusa na noworodka, włącznie z lekami antywirusowymi, a w razie przedwczesnego porodu - immunoglobulinami dla noworodka.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Czy można zarazić się ospą drugi raz w ciąży?
Wirus Varicella Zoster przenosi się drogą kropelkową, co oznacza, że kobietom w ciąży zdecydowanie odradza się kontakt z osobą chorą na ospę. Najczęściej wirus transmituje się przez kaszel, kichanie, wydzielinę z nosa lub gardła czy płyn z pęcherzyków na skórze.
Mniej powszechną drogą zakażenia jest ekspozycja na przedmioty, które zostały zanieczyszczone wirusem, np. ręczniki, pościeli czy ubrania osoby chorej.
Kobiety w ciąży mogą być narażone na kontakt z ospą wietrzną w miejscach, gdzie spotykają się z dużą liczbą osób, takich jak:
- biura, szczególnie te, gdzie spotyka wielu współpracowników lub klientów,
- placówki opieki zdrowotnej, w tym szpitale i przychodnie, gdzie mogą przebywać osoby zakażone,
- szkoły lub przedszkola, gdzie dzieci mogły mieć kontakt z ospą i są nosicielami wirusa, nawet jeśli jeszcze nie wykazują objawów choroby,
- spotkania rodzinne lub kulturalne, gdzie obecne mogą być osoby na różnych etapach choroby, w tym z aktywnymi wykwitami skórnymi.
Ciąża a kontakt z ospą to delikatna kwestia, dlatego kobiety powinny upewnić się, że są zaszczepione przeciw ospie wietrznej jeszcze przed zajściem w ciążę. W przypadku przyszłych mam, które nie są pewne swojego statusu odpornościowego, zaleca się wykonanie badania krwi w celu sprawdzenia obecności przeciwciał przeciwko wirusowi Varicella Zoster.
Do lekarzy często zwracają się pacjentki, dopytujące, czy można zarazić się ospą drugi raz, będąc w ciąży. Wyjaśniamy, że zazwyczaj po przechorowaniu ospy wietrznej organizm człowieka rozwija odporność, która chroni przed ponownym zachorowaniem.
Ponowne zakażenie lub reaktywacja wirusa zdarza się bardzo rzadko, przede wszystkim u osób z osłabionym układem odpornościowym. Ciężarne są w tej grupie ryzyka, dlatego są przypadki zachorowania kobiet w ciąży na półpasiec, który jest spowodowany reaktywacją wirusa Varicella Zoster u osób, które już wcześniej chorowały na ospę.
Warto mieć świadomość, że jego charakterystyczne objawy to: ból, mrowienie / uczucie pieczenia na jednym boku ciała lub twarzy, gorączka, dreszcze, wysypka i pęcherze wypełnione płynem.
W przypadku pojawienia się powyższych symptomów, zaleca się niezwłoczny kontakt z lekarzem.
Ciąża a ospa u starszego dziecka
Kontakt ciężarnej z ospą wietrzną najczęściej zachodzi w miejscach, gdzie ludzie przebywają w bliskiej odległości, co zwiększa ryzyko transmisji wirusa. Ciąża a ospa w domu to temat, który wywołuje niepokój przyszłych mam. Często dzwonią do poradni z zapytaniem: jestem w ciąży, a dziecko ma ospę - co robić?
Rzeczywiście, aktywne objawy ospy u starszego dziecka wymagają szybkiej reakcji kobiety w ciąży i pomocy ze strony innych członków rodziny.
Jeśli to możliwe, chore dziecko powinno być izolowane od kobiety w ciąży, aby zminimalizować ryzyko zakażenia, zwłaszcza jeśli ciężarna nie jest pewna, czy jest odporna na wirusa (czyli nie miała ospy wietrznej w przeszłości lub nie została zaszczepiona).
Oznacza to oddzielne pomieszczenia do spania, unikanie bliskiego kontaktu i ograniczenie wspólnie spędzanego czasu. Jeśli interakcja jest niezbędna, zarówno mama w ciąży, jak i starsze dziecko z ospą powinni nosić maseczki ochronne, aby zmniejszyć ryzyko transmisji drogą kropelkową.
Częste mycie rąk, zwłaszcza po kontakcie z dzieckiem z ospą lub jego przedmiotami (np. zabawkami, pościelą) powinno stać się nawykiem kobiety w ciąży. Równie ważne jest regularne czyszczenie i dezynfekcja powierzchni, które mogą być skażone wirusem.
Najważniejsze jest jednak, aby kiedy tylko kobieta w ciąży zauważy objawy ospy u starszego dziecka, skonsultowała się z lekarzem, aby omówić potencjalne ryzyko i dalsze kroki.
Reklama
Leczenie ospy w ciąży. Co robić?
Ospa w ciąży wiąże się z dodatkowym ryzykiem dla kobiet oraz ich nienarodzonych dzieci, dlatego warto wiedzieć: co robić, gdy pojawią się pierwsze objawy.
Pierwszym i najważniejszym krokiem jest kontakt z lekarzem prowadzącym, który dobierze metody leczenia ospy w zależności od etapu ciąży i ogólnego stanu zdrowia ciężarnej.
Standardem jest podawanie leków przeciwwirusowych, które są uznawane za stosunkowo bezpieczne w ciąży i mogą pomóc złagodzić objawy oraz skrócić czas trwania choroby.
Leczenie ospy u kobiet w ciąży jest najskuteczniejsze, gdy zostanie rozpoczęte jak najwcześniej, najlepiej w ciągu pierwszych 24-72 godzin od pojawienia się wysypki.
Kobieta w ciąży będzie ściśle monitorowana pod kątem wszelkich znaków powikłań ospy, takich jak zapalenie płuc, które może wymagać hospitalizacji i bardziej intensywnego leczenia.
W niektórych przypadkach, zwłaszcza gdy do zakażenia dojdzie w pierwszym trymestrze ciąży, lekarz może zaproponować dodatkowe badania, takie jak USG, aby ocenić wpływ zakażenia na rozwijające się dziecko.
Leczenie ospy wietrznej w ciąży nie różni się znacznie od jego przebiegu u innych dorosłych. Przez 7-10 dni trzeba przyjmować leki przeciwwirusowe. Ważne jest, aby kontynuować leczenie przez cały zalecany okres, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej.
Podsumowując, zakażenie ospą wietrzną w ciąży wymaga szybkiego działania i specjalistycznego nadzoru medycznego, aby zapewnić bezpieczeństwo zarówno matce, jak i dziecku.
Reklama
Czy ospa jest niebezpieczna w ciąży? Możliwe powikłania
Temat: czy ospa wietrzna jest niebezpieczna w ciąży - często powraca podczas rozmów z lekarzami prowadzącymi. Warto mieć świadomość, że układ odpornościowy kobiet w ciąży działa nieco inaczej niż u przeciętnego dorosłego, dlatego są one bardziej podatne na ciężki przebieg ospy i jej powikłania.
A zatem - czym grozi ospa w ciąży? Oto największe zagrożenia:
- zapalenie płuc, które może wymagać hospitalizacji i intensywnego leczenia,
- zapalenie mózgu (encefalitis) - ma szczęście występujące bardzo rzadko,
- bakteryjne zakażenia wtórne skóry i tkanek miękkich (pękających pęcherzy i strupków), co może wymagać leczenia antybiotykami.
Doświadczenie ciężkiej choroby podczas ciąży może być bardzo stresujące i wpływać na dobrostan, ale na szczęście większość powikłań ospy wietrznej u matki można skutecznie leczyć.
Kwestia, czy ospa jest groźna w ciąży jest o wiele poważniejsza, gdy chodzi o zdrowie dziecka. Długoterminowe konsekwencje zależą od rodzaju i ciężkości wymienionych wcześniej powikłań.
W przypadkach, gdy dziecko urodzi się z zespołem wrodzonej ospy wietrznej lub doświadczy ospowej infekcji jako noworodek, kluczową kwestią jest opieka specjalistyczna.
Reklama
Profilaktyka ospy w ciąży. Jak zapobiegać chorobie?
Kobiety planujące ciążę powinny sprawdzić swój status odpornościowy wobec ospy wietrznej. Jeśli nie są one odporne (czyli nie miały ospy wietrznej w przeszłości ani nie zostały zaszczepione), zaleca się zaszczepienie jeszcze przed zajściem w ciążę.
Szczepienie na ospę a ciąża to delikatny temat, ponieważ szczepionka zawiera żywy, osłabiony wirus Varicella Zoster. Istnieje teoretyczne ryzyko, że szczepionka mogłaby spowodować zakażenie płodu, chociaż takie przypadki nie zostały udokumentowane.
Zaleca się odczekanie co najmniej miesiąca po szczepieniu przed próbą zajścia w ciążę, aby zminimalizować jakiekolwiek ryzyko.
Kobiety w ciąży, które nie są odporne na ospę wietrzną, powinny odizolować się od osób chorujących na ospę wietrzną lub półpasiec. Jeżeli doszło do kontaktu, podaje się im immunoglobulinę przeciw ospie wietrznej (VZIG), w celu zapobiegania chorobie lub łagodzenia jej przebiegu. Immunoglobulina jest szczególnie zalecana pacjentkom w ciąży, które:
- miały bliski kontakt z osobą zarażoną ospą wietrzną lub półpaścem,
- same nie przechodziły wcześniej nie miały tej choroby lub nie zostały zaszczepione.
VZIG dostarcza natychmiastowe, ale tymczasowe przeciwciała przeciwko wirusowi Varicella Zoster, zwiększając odporność organizmu i pomagając w zwalczaniu ospy. Immunoglobulina nie zapewnia długotrwałej ochrony, jak szczepionka, ale może być kluczowym środkiem zapobiegawczym w sytuacjach nagłego narażenia na wirusa w ciąży.
VZIG zazwyczaj podaje się w formie iniekcji, najlepiej jak najszybciej po ekspozycji na wirusa. Jest skuteczna, jeśli zostanie podana w ciągu 96 godzin od kontaktu. Dawkowanie i sposób podania zależą od konkretnego produktu oraz indywidualnych czynników, takich jak waga ciężarnej.
Ważne jest, aby kobiety w ciąży miały świadomość ryzyka związanego z ospą wietrzną i konsultowały się z lekarzem w celu omówienia najlepszych strategii zapobiegania i postępowania w przypadku narażenia.
