Jak wygląda ostropest plamisty?
Roślina jednoroczna, pochodząca z rodziny astrowatych, o silnie kolczastych brzegach liścia to ostropest plamisty. Budową przypomina oset, chwast, który jest z nią spokrewniony.
Wiele osób nieznających dokładniej tych roślin, często właśnie z uwagi na ich podobny wygląd - kłujące liście i purpurowe kwiaty - myli je ze sobą. Tymczasem warto je odróżniać, ponieważ ostropest posiada wiele cennych właściwości.
Drugi człon nazwy tej rośliny to słowo „plamisty”, które kojarzy się z białymi plamami na blaszkach liści. Według legendy, o której można przeczytać w Małopolskim Informatorze Rolniczym (2019), są one śladami kropel mleka Matki Bożej karmiącej Jezusa.
Na uwagę zasługuje również kwiat ostropestu plamistego, który ma charakterystyczną purpurową barwę i tworzy tzw. koszyczek. Kwiatostan ostropestu otoczony jest licznymi kolczastymi wypustkami.
Owoc ostropestu plamistego to tzw. niełupek o brązowo-czarnej barwie, długości kilku centymetrów z białym puchem. Warto przyjrzeć się też bliżej palowemu systemowi korzeniowemu tej rośliny - ostropest ma jeden korzeń główny i kilka korzeni bocznych.
W celach leczniczych stosuje się zazwyczaj owoce, wydobywane z łupiny, ze względu na dużą zawartość wartościowych substancji.
Ojczyzną ostropestu plamistego jest basen Morza Śródziemnego. Teren, w którym występuje naturalnie ciągnie się od Europy Południowej, poprzez Egipt, Izrael, Turcję i Iran. Roślina przypadkowo przedostała się w inne części świata i tym sposobem pojawiła się w Europie, na Bliskim Wschodzie, w Ameryce Północnej, a nawet Australii.
Reklama
Uprawa ostropestu plamistego
Ostropest plamisty przeszedł drogę od rośliny dziko rosnącej po tę uprawianą w ogrodach. Obecnie doceniany jest zarówno za właściwości lecznicze, jak i funkcje dekoracyjne. Poza tym, z uwagi na stosunkowo nieznaczne wymagania glebowe i klimatyczne, jest łatwy w uprawie, a to sprawia, że wiele osób decyduje się na jego zasadzenie.
W Polsce uprawy ostropestu plamistego pojawiły się w latach 70. XX wieku. Według specjalistów z Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, m.in. Renaty Nurzyńskiej-Wierdak najczęściej występują w centralnej i północnej części kraju. Nie dziwi więc fakt, że informacje o uprawie ostropestu plamistego znaleźć można na oficjalnej stronie Kujawsko-Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, a więc województwa na północy naszego kraju. To w tym miejscu w sieci opisana została technologia produkcji rolniczej oraz kwestie związane z opłacalnością uprawy ostropestu plamistego.
Argumentami potwierdzającymi zasadność uprawiania ostropestu są m.in. takie kwestie jak
- nieskomplikowana uprawa:
- roślina rośnie praktycznie na każdej glebie, choć preferuje te z lekko kwaśnym pH;
- możliwość uprawy w monokulturze nawet przez 20 lat;
- posadzenie rośliny w tym samym miejscu dwa lata z rzędu sprawia, że przez kolejne lata nie trzeba robić wysiewu.
- niskie koszty uprawy:
- niskonakładowość z uwagi na małe wymagania pokarmowe ostropestu plamistego;
- pielęgnacja niewymagająca dużych kosztów, opierająca się przede wszystkim na likwidacji chwastów oraz możliwość usuwania chwastów przy zastosowania metod mechanicznych;
- odporność na szkody wywołane przez dziką zwierzynę. Zwierzęta z uwagi na ostre liście unikają ostropestu plamistego.
- krótki okres wegetacji i stosunkowo szybkie zbiory - już po kilku miesiącach.
Znane są dwie odmiany ostropestu plamistego: Sylibum. eburneum coss oraz Silybum. marianum. Nasiona wysiewa się na głębokość około 3 cm w rzędach co 40-50 cm, wykorzystując do tego siewnik rzędowy. Na 1 ha pola stosuje się od 15-20 kg nasion.
Ostropest plamisty kiełkuje przy temperaturze około 18 st. Celsjusza. Czas kwitnienia rośliny przypada na okres od czerwca do połowy sierpnia, natomiast owoce dojrzewają od sierpnia do września.
Ponadto koszyczki tej rośliny dojrzewają w sposób nierównomierny, co powoduje trudności w ustaleniu konkretnego terminu zbioru. W zależności od odmiany, ostropest plamisty dojrzewa między 78 a 110 dniem od zasadzenia.
Tym sposobem, decydując się na zasianie ostropestu w kwietniu, zbiór dojrzewa w lipcu albo sierpniu. Niełupki w procesie dojrzewania zmieniają swoją barwę z białej, przez szarą po ciemno-brunatną.
Roślina ostropest plamisty reaguje intensywnie na wilgoć czy typ gleby. Pomimo tego, że rośnie w różnych warunkach, to już wysokość, jaką osiąga i moment, kiedy dojrzewa uzależnione są od kilku czynników.
Jak pisze Jadwiga Andrzejewska i Zbigniew Skinder z Akademii Techniczno-Rolniczej w Bydgoszczy, w latach wilgotnych, ciepłych oraz na żyznych glebach, ostropest plamisty może osiągnąć wysokość około 1,5-1,7 m. W odmiennych warunkach ma około 70 cm wysokości.
Co ciekawe, zdaniem wskazanych badaczy, powołujących się na badania innych specjalistów (Kaźmierczak i Seidler-Łożykowskiej), przeciętna wysokość ostropestu w Polsce to 1,56 m. Natomiast najwyższe odmiany występują na Sycylii i mają nawet 1,7 m.
Jak zbierać ostropest plamisty? Zbiory tej rośliny należy przeprowadzać dwuetapowo, z uwagi na nierównomierne dojrzewanie kwiatostanów. Najpierw trzeba rośliny ściąć na pokos na wysokości około 30 cm. Po około 7-14 dniach pozostała część jest ścinana z pomocą maszyn rolniczych, np. kombajnu.
Rozpocząć zbiory - zdaniem Marty Rymarczyk, autorki „Małopolskiego Informatora Rolniczego” - można wówczas, gdy około 10-20% kwiatostanów osiągnęło dojrzałość i pojawił się na nich biały puch. Aby nasiona ostropestu nie zapleśniały, po zbiorze bardzo istotne jest ich wysuszenie.
Reklama
Właściwości ostropestu plamistego
Roślina znajduje swoje zastosowanie w ziołolecznictwie, a także kosmetyce, z uwagi na bogactwo składników odżywczych. Wśród najważniejszych z nich wymienić można sylimarynę. To substancja o działaniu oczyszczającym, zabezpieczającym przed działaniem toksyn (takich jak np. alkohol) i regenerującym.
W składzie ostropestu plamistego znajduje się także m.in.:
- kwercetyna - wysokie stężenie tego związku hamuje lub zmniejsza rozwój nowotworów oraz wykazuje działanie przeciwzapalne. Co ciekawe, zdaniem Agnieszki Kobylińskiej i Krystyny M. Janas z Uniwersytetu Łódzkiego, kwercetyna może mieć istotne znaczenie w zwalczaniu tkanki tłuszczowej, ponieważ hamuje tworzenie tego rodzaju komórek tłuszczowych. Kwercetynę można stosować profilaktycznie jako ochronę przed chorobami układu sercowo-naczyniowego;
- taksyfolina - to przeciwutleniacz, który działa już na poziomie błon komórkowych. Jest kilka razy silniejszy niż np. witamina A;
- miedź - odpowiada za pracę układu oddechowego, krwionośnego, dobrą pamięć oraz koncentrację;
- selen - pozytywnie wpływa na odporność, chroni przed stanami zapalnymi, a także na męską płodność;
- cynk - stymuluje pracę komórek układu immunologicznego, wspiera wchłanianie niektórych witamin, wspomaga koncentrację, a także działanie układu krwionośnego.
Ostropest plamisty to również źródło witamin C oraz K. To witaminy niezbędne do utrzymania naturalnej odporności oraz zdrowia wielu układów, np. witamina K wspiera układ kostny i krwionośny. W 100 g ostropestu plamistego jest około 300 kcal, jednak zazwyczaj przyjmuje się znacznie mniejsze dawki, np. 5 g tego zioła.
Reklama
Zastosowanie ostropestu plamistego. Na co pomaga?
Działanie ostropestu plamistego wykorzystywane było już w starożytności - w Grecji oraz w Rzymie. Warto przyjrzeć się lepiej, na co jest dobry ostropest. Oto nasze zestawienie:
- w terapii alkoholizmu - z uwagi na to, że sylimaryna nie wykazuje skutków ubocznych, może być bezpiecznie stosowana w chorobach, które mają związek z alkoholizmem, np. w leczeniu marskości wątroby;
- w leczeniu zatruć - dzięki obecności sylimaryny w ostropeście, sprawdza się on do leczenia zatruć toksynami, które pochodzą z zewnątrz. Preparaty na bazie ostropestu podaje się pacjentom z zatruciem wywołanym chemikaliami, metalami ciężkimi i grzybami z rodziny Amanita. Niełupki ostropestu wykorzystuje się do produkcji leków chroniących przed działaniem muchomora sromotnikowego, a także cytostatyków oraz przy zatruciu alkoholem. Można więc sięgać po ostropest na kaca;
- w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby typu A, B i C - wspomaga działanie przeciwwirusowe oraz wzmacnia wątrobę;
- w leczeniu cholestazy - badacz Hagymasi i jego współpracownicy w 2002 roku dowiedli, że sylimaryna w intensywny sposób oddziałuje na system antyoksydacyjny organizmu przez co można wykorzystać ją do leczenia cholestazy, czyli zastoju żółci w wątrobie i drogach żółciowych.
Warto wspomnieć, że stosowany ostropest plamisty na wątrobę, przyśpiesza procesy metaboliczne. Tym samym, niejako skutkiem ubocznym jego przyjmowania jest utrata wagi. Odchudzanie ostropestem plamistym ma swoje uzasadnienie również dzięki zawartości w tym ziele kwercetyny.
Objawy oczyszczania wątroby ostropestem to m.in. poprawa ogólnego samopoczucia, kondycji skóry, więcej energii i chęci do działania.
W niektórych źródłach w Internecie można spotkać się z informacją, że ostropest plamisty zwalcza naczyniaka wątroby, czyli łagodny nowotwór tego narządu. Tymczasem, zdaniem dra Bartka Kulczyńskiego z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, te hipotezy nigdy nie zostały potwierdzone w żadnych badaniach naukowych. Dlatego tak naprawdę wpływ tej rośliny na tego typu zmiany nie jest znany.
Wielu badaczy właśnie w ostropeście plamistym upatruje szansę na skuteczniejsze leczenie nowotworów. Wystarczy wymienić tu kilka nazwisk naukowców, którzy zajmowali się tą tematyką: Greenlee, Hogar, Sagan czy Deep. Specjaliści donoszą, że wyciągi z tej rośliny hamują namnażanie komórek rakowych. Jak podają autorzy publikacji na łamach „Annales Horticulturae”, sylimarina zawarta w roślinie, może zapobiegać rakowi skóry, rakowi prostaty, jajnika, płuc, piersi i pęcherza.
Co ciekawe, zawarte w ostropeście substancje - sylimaryna i sylibina - mają działanie przeciwustrojowe na patogeny w jamie ustnej. Tym samym, wyciągi z tej rośliny mogą znaleźć zastosowanie w leczeniu próchnicy i w infekcjach endodontycznych.
Wyciągi z ostropestu plamistego pozytywnie działają na skórę: przyśpieszają gojenie ran i mają działanie przeciwzapalne. Co więcej, sylimaryna może być wykorzystana do terapii zmian skórnych wywołanych promieniowaniem UVA.
Specjaliści tacy jak Galhardi, Nazir i Kittur wskazują, że ekstrakt z ostropestu może być przydatny w chorobach wywołujących zaburzenia pamięci, np. w chorobie Alzheimera. Zdaniem badacza Breschi’ego, ostropest plamisty to środek ochronny do terapii zaburzeń astmatycznych.
Dr Henryk Różański w publikacji „Fitoterapia chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego”, wskazuje na wszechstronne zastosowanie ostropestu plamistego w ziołolecznictwie, inaczej fitoterapii. Jak twierdzi, ostropest zapobiega marskości i stłuszczeniu wątroby i nerek, chroni oba te narządy przed wpływem wirusów, bakterii, fitotoksyn i mikotoksyn.
Ponadto specjalista wskazuje, że ostropest w pozytywny sposób oddziałuje na trzustkę. Ma też działanie przeciwcukrzycowe. Ostropest plamisty wspiera utrzymanie prawidłowego ciśnienia krwi. Polecany jest szczególnie osobom z wysokim ciśnieniem.
Sylimaryna zawarta w roślinie redukuje niestrawność i zwalcza w krótkim czasie kolki żółciowe. Pomaga też na inne dolegliwości układu pokarmowego, np. na refluks, wzdęcia, zgagę czy zaparcia.
Ostropest plamisty stosuje się również w profilaktyce kamieni żółciowych. Dzięki zawartości błonnika ostropest oddziałuje pozytywnie na jelita. Tym samym, roślina przyśpiesza metabolizm oraz odchudzanie.
Według dra Henryka Różańskiego, ostropest pozytywnie wpływa również na skórę i takie jej problemy jak:
- trądzik różowaty,
- łuszczyca,
- choroby alergiczne.
Ponadto ostropest plamisty ma działanie przeciwutleniające 20 razy wyższe niż witamina E. Dzięki temu skutecznie zwalcza wolne rodniki, co przekłada się na jego właściwości przeciwstarzeniowe.
Ostropest stosuje się również na różnego typu krwawienia, np. krwawienie z odbytu, nosa czy jelit. Chcąc wesprzeć chorą tarczycę, warto suplementować preparaty zawierające właśnie tę roślinę. Wyciągi z niej łagodzą objawy menopauzy i ułatwiają przejście przez ten trudny okres życia każdej kobiety.
Reklama
Jak stosować ostropest plamisty? Zasady
Form stosowania ostropestu plamistego jest bardzo wiele. Występuje w postaci mielonej, na sucho oraz w ziarnach. Może mieć też formę oleju. Dobrym rozwiązaniem jest również samodzielne mielenie ziaren, ponieważ w takiej postaci składniki odżywcze są lepiej przyswajalne.
Jak jeść ostropest plamisty? Można sięgać po niego bezpośrednio albo np. posypać nim kanapki, dodać do posiłków mlecznych, sałatek z warzywami, do sosów, zup czy do wypieków z użyciem mąki.
Roślina może być stosowana również do przygotowywania herbaty. To, w jakiej postaci przyjmować ostropest plamisty zależy od Twoich preferencji. Rożne sposoby jego przyjmowania zostały opisane poniżej.
Smak ostropestu plamistego określa się na różne sposoby. Niektórzy twierdzą, że jest orzechowy, a przy tym nieco goryczkowy. Natomiast zdaniem innych, ziarna ostropestu są raczej neutralne smakowo.
Ostropest plamisty zazwyczaj można kupić w formie suplementu diety. Nie ma więc większych przeciwwskazań związanych z tym, jak go przyjmować. Aby jednak ułatwić sobie jego jedzenie, lepiej zastosować go jako dodatek do jogurtu albo jeść między posiłkami niż bezpośrednio na czczo. Dobrze też sięgnąć po niego w ciągu dnia i nie stosować na noc, ponieważ może powodować wybudzanie się.
W Internecie na forach medycznych pojawiają się natomiast informacje, że stosowanie ostropestu wieczorem na czczo powodowuje bóle brzucha i częste wstawanie w nocy. Można to potraktować jako wskazówkę dotyczącą tego, jak stosować ostropest.
Znacznie więcej sylimaryny, niezwykle cennej substancji, znajdziemy w odtłuszczonym ostropeście plamistym.
Sposoby spożywania ostropestu plamistego
Czy wiesz, jak zażywać ostropest? Wyciąg z ostropestu dostępny jest w kapsułkach i tabletkach. Ma zazwyczaj formę suplementu diety. Można też zdecydować się na mielony ostropest plamisty, który jest do kupienia w sklepach zielarskich i aptekach.
Ziarna ostropestu plamistego wystarczy nabrać na łyżeczkę i jeść bezpośrednio. Takie ziarno może być też uzupełnieniem kanapek, sałatek, a także wielu zup czy sosów.
Z kolei zasady przyjmowania ostropestu plamistego w tabletkach albo też kapsułkach opisane są szczegółowo na opakowaniu od producenta. Z reguły wystarczy je połknąć i popić wodą. Dobrze jest też przyjmować między ostropest plamisty między posiłkami.
Picie ostropestu plamistego
Ostropest plamisty można przyjmować w formach płynnych. Jak można go pić? Warto przygotować napar z tej rośliny. Herbatka z ostropestu plamistego może być przygotowana na bazie gotowych pakowanych torebek albo być przyrządzona z dobrze rozdrobnionych nasion.
Czy ostropest plamisty należy zalewać wrzątkiem? Okazuje się, że tak. Wystarczy łyżkę nasion parzyć w 1 litrze wrzątku przez około 20 minut. Taką herbatę trzeba wystudzić i można wypić przed posiłkiem.
Ostropest do picia ma też formę oleju albo syropu. Można po nie sięgać bezpośrednio albo dodawać je do ulubionych sałatek czy kanapek.
Co ciekawe, z ostropestu można przygotować również nalewkę. Wedle znanych przepisów wystarczy proszek z ostropestu plamistego zalać 40% alkoholem, zachowując proporcję 1:10. Całość należy odstawić na około 3 tygodnie i pamiętać, by codziennie wstrząsnąć butelką. Po tym czasie nalewkę trzeba odcedzić. Można ją przyjmować w formie kropli.
Reklama
Dawkowanie ostropestu plamistego
Zacznijmy od tego, jak długo można stosować ostropest plamisty. Najlepsze efekty związane z jego działaniem uzyskuje się po 2-3 miesiącach jego stosowania. Jednak producent każdego preparatu jasno wskazuje, przez jaki czas można go przyjmować. Przedstawia również dawkowanie.
Według informacji WHO, chcąc uzyskać dobre wyniki stosowania sylimaryny zawartej w ostropeście plamistym, należy przyjmować 200-400 mg tej substancji w 2-3 dawkach dziennie. Taka ilość jest tożsama z około 12-15 g ostropestu plamistego.
W opisach suplementów diety producenci polecają np. dawkowanie oleju z ostropestu plamistego w ilości odpowiadającej maksymalnie 2 łyżeczkom dziennie, stosowanych w odstępach czasowych.
Z kolei tabletki z tą rośliną należy zwykle stosować 2-3 razy na dobę po 1 tabletce. Dawkowanie ostropestu plamistego mielonego powinno ograniczać się do 2-3 łyżeczek dziennie bez dodatków lub jako uzupełnienie posiłku.
Reklama
Skutki uboczne ostropestu plamistego
Z reguły ostropest plamisty nie wywołuje skutków ubocznych, ale nie oznacza to, że można stosować go bez ograniczeń. Szkodzi nie tylko spożywany w zbyt dużych dawkach, a także wtedy, gdy jest łączony z lekami albo innymi substancjami czy pokarmami (np. cytrusy) reagującymi z jego składnikami.
Wówczas może sprawić, że działanie konkretnego leku zostaje zaburzone, np. zwiększy się jego stężenie albo nie będzie działać na tyle skutecznie, jak zakładaliśmy.
Ostropest plamisty u niektórych osób może wywołać dolegliwości trawienne, np. biegunki czy bóle żołądka. Inne ewentualne skutki uboczne tabletek z ostropestem plamistym albo innego preparatu to m.in. bóle głowy, wysypka oraz świąd.
Przeciwwskazania do stosowania ostropestu plamistego
Z czym nie łączyć ostropestu? Ostropest plamisty wchodzi w interakcję z niektórymi lekami. Reaguje z lekarstwami przeciwbakteryjnymi oraz przeciwpierwotniakowymi z metronizadolem.
Z uwagi na to, że ostropest ma wpływ na komórki wątrobowe, wpływa na metabolizm leków. Taki mechanizm może pojawić się np. podczas stosowania leków przeciwdepresyjnych. Z uwagi na to, że ostropest plamisty hamuje aktywność izoenzymów odpowiadających za metabolizm tego typu lekarstw, może dojść do zwiększenia ich ilości w organizmie, co przyniesie efekt odwrotny do zamierzonego, a więc sprawi, że będą miały gorszy wpływ na wątrobę.
Ponadto, np. w trakcie chemioterapii ostropest plamisty może nasilać nudności oraz wzdęcia.
Zdania związane z tym, czy ostropest plamisty obniża skuteczność antykoncepcji hormonalnej, są podzielone. Dlatego jeżeli bierzesz tabletki antykoncepcyjne ostropest plamisty przyjmuj jedynie w porozumieniu z Twoim lekarzem albo sięgnij po inne wartościowe rośliny. Warto o tym pamiętać, gdy decydujesz się na jego przyjmowanie.
Bezwzględnym przeciwwskazaniem do przyjmowania ostropestu plamistego jest alergia. Jeżeli masz alergię na karczochy, nagietek albo kiwi, całkiem możliwe, że reakcja alergiczna wystąpi również po przyjęciu ostropestu plamistego.
Ostropest plamisty dla kobiet w ciąży i dzieci
Ostropest plamisty dla dzieci poniżej 12 roku życia nie jest wskazany. Nie powinny po niego sięgać również kobiety w ciąży. Taki zakaz wiąże się z tym, że wciąż brakuje jednoznacznych informacji związanych z tym, jak oddziałuje ostropest w ciąży. Nie wiadomo bowiem jeszcze, jak to zioło wpływa na rozwój płodu ludzkiego.
Co ciekawe, choć pojawiają się opinie polecające ostropest plamisty na laktację, nie istnieją dane potwierdzające, że ta roślina mobilizuje produkcję mleka w organizmie matki. Nie ma też pełnych badań określających wpływ tej rośliny na noworodki. Zamiast więc wspomagać karmienie piersią tym ziołem, lepiej skorzystać z bardziej sprawdzonych metod, polecanych przez lekarzy.
Opinie na temat ostropestu plamistego
Ostropest plamisty cieszy się wieloma pozytywnymi opiniami. Pacjenci ujawniający się na forach internetowych doceniają efekty jego stosowania, np. w postaci lepszego funkcjonowania wątroby, poprawie stanu skóry. Trzeba jednak pamiętać, że roślina nie działa natychmiast, najlepiej stosować ją przez kilka miesięcy by zauważyć zmianę.
Warto też pamiętać, że wiele twierdzeń pojawiających się na temat tego zioła w Internecie, nie ma pokrycia w rzetelnych badaniach, dlatego opinie lekarzy o ostropeście plamistym są dość wyważone.
Specjaliści zwracają uwagę na to, że zioło nie jest jeszcze dokładnie przebadane i nie można w sposób jednoznaczny potwierdzić, czy rzeczywiście działa tak leczniczo, jak niektórzy zakładają.
Cena ostropestu plamistego. Gdzie go kupić?
Suplementy diety z ostropestem plamistym kupisz w aptece. Ich cena waha się od kilku do nawet kilkudziesięciu złotych. Wpływ na koszt ostropestu plamistego z pewnością ma forma, w jakiej występuje ta roślina - np. ziarna, olej, kapsułki czy proszek.
Istotne jest też miejsce zakupów, w których je robisz. Ostropest plamisty w formie suplementu diety zakupisz też w sklepach zielarskich oraz niektórych supermarketach.
Koszt 1 kg ostropestu plamistego w ziarnach wynosi około 10-15 zł. Tyle też kosztuje ziarno, które można zastosować do zasiania tej rośliny. Znacznie mniej zapłacą osoby, które decydują się kupować ostropest plamisty na tony. Wówczas koszt 1 kg ostropestu plamistego w ziarnach wynosi kilka złotych, zwykle około 4-5 zł.
