Czym jest ostrożeń i jak wygląda?
Ostrożeń (lub ostrzeń) to niewielka bylina, należąca do rodziny astrowatych. W medycynie ludowej nazywana była czarcim żebrem, ponieważ kształtem przypomina żebra. Przypisywano jej magiczną moc, która potrafiła odganiać złe duchy i znosić złe uroki - z tego powodu dostała przydomek „czarci”.
Ostrożeń wykorzystywano do „okadzania” ludzi, aby leczyć w ten sposób choroby. Wykorzystywano go także do kąpieli, aby „rzucać” uroki na inne osoby, polewając je lub ich ziemię zużytą wodą.
Inną nazwą tej samej rośliny jest ostrożeń warzywny z uwagi na możliwości wykorzystania jej jadalnych części w kuchni. Czarcie ziele występuje w północnej Afryce, Azji, Ameryce Północnej i w Europie (za wyjątkiem obszarów z rejonu Morza Śródziemnego).
W Polsce ziele ostrożenia można spotkać w północno-wschodniej części naszego kraju, na nizinach i w rejonach górskich. Roślina lubi tereny podmokłe i torfowiska. Najczęściej spotkamy ją na brzegach rowów, łąkach czy wokół zbiorników wodnych.
Jak wygląda ostrożeń? To prosta roślina do metra wysokości z rozgałęzionymi łodygami, pokrytymi ząbkowanymi liśćmi. Wyrastają one na całej długości łodygi, są duże, nierówne i ciemnozielone. Górne liście są zdecydowanie mniejsze. Cała roślina pokryta jest meszkiem. Od lipca do września na szczytach łodyg pojawiają się żółte lub delikatnie purpurowe kwiaty, wyglądem przypominające koszyki kwiatowe (jajowato-walcowate).
Ziele ostrożenia suszymy w cieniu w temperaturze 30 stopni w suszarni lub przewiewnym miejscu. Meszek po ususzeniu staje się dość silnie kłujący i jest to sygnał, że zioło jest już gotowe i dobrze wysuszone. Pamiętajmy, aby zachować takie warunki podczas procesu suszenia, w przeciwnym razie ziele zbyt mocno ściemnieje i zbutwieje. Korzeń ostrożenia jest rzadziej wykorzystywany.
Kiedy zbierać ostrożeń warzywny? Najlepiej na początku lipca, czyli tuż po rozpoczęciu kwitnienia.
Reklama
Rodzaje ostrożenia
Czarcie żebro występuje w 250 gatunkach. Oto najważniejsze rodzaje ostrożenia:
- bezłodygowy, zwany także krótko łodygowym - rośnie tuż przy samej ziemi (stąd jego nazwa), występuje najczęściej w środkowej Europie, pojawia się głównie na obrzeżach lasu i suchych murawach,
- głowacz - dwuletnia roślina, rzadko spotykana w Polsce, występuje na suchych zboczach i skrajach lasu, charakteryzuje się bardzo dużymi koszyczkami,
- polny - rośnie na nieużytkach, polach i łąkach. Kwiaty głównie w kolorze różowym. Przez rolników traktowany jak chwast, który zachwaszcza większość rodzajów upraw (głównie zboża jare i ozime),
- lancetowaty - nazwa tej odmiany pochodzi od kształtu liści, lancetowatych i jajowatych, zakończonych długim, żółtym kolcem. Korzenie tej odmiany po zmieleniu, wykorzystywane są, jako mąka warzywna,
- lepki - z żółtymi kwiatami zwisającymi w kształcie koszyczków. To dość rzadka odmiana, w Polsce można ją spotkać tylko w Karpatach,
- błotny - rośnie na mokrych łąkach i torfowiskach. Kwiaty o kolorze purpurowym, zebrane w jajowate koszyczki,
- dwubarwny (różnolistny) - posiada kwiaty w kolorze purpurowym lub ciemno purpurowym, zebrane w jajowate i prosto wzniesione koszyczki,
- łąkowy (atropurpureum) - to jedna z piękniejszych odmian, posiada kwoty w głęboko karmazynowym kolorze. Liście tworzą rozłożystą rozetę,
- japoński - charakteryzują go intensywnie czerwone kwiaty i kolczaste liście,
- siwy - łodyga prosta, nierozgałęziona i bezlistna. Kwiaty purpurowe lub białe,
- wschodniokarpacki - nazwa wskazuje na obszar występowania. Łodyga tej odmiany może osiągać nawet do 2 metrów, duże liście u dołu, zmniejszające się ku górze,
- pannoński - rzadko spotykany, prosta łodyga z lekko ząbkowanymi liśćmi i purpurowymi kwiatami. Odmiana lubi ciepłe i nasłonecznione miejsca,
Jak zwalczać ostrożeń?
Ostrożeń potrafi być zmorą rolników i tym samym dużym wyzwaniem dla współczesnego rolnictwa. To właśnie rolnicy uznają roślinę za chwast, który się szybko rozmnaża, osłabia uprawy, utrudnia zbiory i potrafi zachwaścić wszystkie rodzaje upraw.
Czym zwalczyć ostrożeń? Najskuteczniejszą metodą jest zastosowanie oprysków, w szczególności herbicydów selektywnych, czyli takich, które są przeznaczone do wyeliminowania niepożądanych chwastów. Ostrożeń jest trudny do zwalczenia tylko przy użyciu pracy rąk -kolczaste i wydłużone liście znacznie utrudniają „wyrywanie”. Mechaniczne zwalczanie jest także utrudnione z uwagi na mocny i wysoki korzeń.
Zwalczanie ostrożnia polnego wymaga regularności, a oprysk powinien być systematyczny i indywidualnie dobrany do rodzaju rośliny. Zaniechanie walki z tego rodzaju chwastem powoduje, iż w konsekwencji będzie on bardzo trudny do usunięcia.
Wyplenienie ostrożnia wymaga długiego czasu i często dużych nakładów finansowych. Zwalczanie chemiczne jest konieczne, gdy roślina mocno rozprzestrzenia się na polu. Warto pamiętać, jak duże znaczenie ma profilaktyka, czyli niedopuszczanie, aby ostrożeń zbyt mocno się „zadomowił”. Warto zatem dokładnie kosić nieużytki, ugory i miedzę, gdyż jego nasiona roznoszą się z wiatrem. Warto także czyścić materiał siewny przed jego wysianiem.
Oto kilka podpowiedzi, czym zwalczyć ostrożeń:
- w trawniku - przetestowanymi preparatami do oprysków. Nie wyrywamy tego chwastu, ponieważ posiada on głęboki system korzeniowy i może ponownie wzrosnąć od tych korzeni, których nie udało nam się wyrwać i pozostały w ziemi,
- w pszenicy - herbicydami (rodzaj pestycydów) w okresie od wiosny od rozpoczęcia krzewienia zbóż, czyli po upływie miesiąca po upływie siewu do zakończenia fazy krzewienia (początku wzrostu pędów na długość),
- w kukurydzy - głównie herbicydami, które szybko rozkładają się w glebie,
- w ziemniakach - opryskiwanie plantacji ziemniaków herbicydami powinno być wykonane najpóźniej do 10 dni od posadzenia bulw ziemniaka,
- w grochu - oprysk bezpośrednio po siewie, do 3 dni maksymalnie. Tak krótki czas da nam możliwość opryskania ziemi jeszcze wolnej od chwastów,
- w burakach - preparatami, które zawierają substancje o działaniu nalistnym (3-4 zabiegi herbicydowe).
Reklama
Właściwości lecznicze ostrożenia
Właściwości ostrożenia warzywnego wynikają z jego bogatego składu, głównie w części łodygowej i liściach. Ziele ostrożenia jest źródłem flawonoidów, karotenoidów, alkaloidów, garbników, steroli, acetylenów i węglowodorów.
W kłączach i młodych roślinach znajduje się białko oraz minerały, takie jak magnez, potas czy wapń. Już w medycynie ludowej ostrożeń ceniony był, jako środek przeciwko wielu dolegliwościom.
Najważniejsze właściwości czarciego żebra to działanie:
- moczopędne,
- przeciwreumatyczne,
- przeciwzapalne,
- bakteriobójcze,
- grzybobójcze,
- żółciotwórcze,
- osłaniające na miąższ wątroby,
- odtruwające,
- wzmacniające organizm,
- przeciwkrwotoczne,
- regenerujące,
- antynowotworowe.
Jednym z ważniejszych jest działanie antyoksydacyjne. Dzięki wysokiej zawartości flawonoidów, ostrożeń wzmacnia procesy detoksykacji i neutralizuje wolne rodniki. Ta cecha ma ogromne znaczenie w redukowaniu stresu oksydacyjnego i tym samym minimalizowaniu uszkodzeń oraz stanów zapalnych, które mogą być początkiem poważniejszych chorób.
Coraz częściej właściwości lecznicze ostrożenia znajdują się w obrębie zainteresowania świata nauki.
Reklama
Na co pomaga ostrożeń? Działanie
Ostrożeń pomaga przy chorobach nerek, wątroby, pęcherza, bólach reumatycznych oraz wspiera leczenie różnego rodzaju dolegliwości dermatologicznych. Czarcie żebro można stosować wewnętrznie lub zewnętrznie.
Oto główne przykłady zastosowania ostrożenia:
- na włosy, przy nadmiernym łysieniu, łupieżu lub bakteryjnym zapaleniu skóry głowy i włosów. W tych przypadkach zalecane jest mycie wywarem z ostrożenia,
- na trawienie, dzięki zawartości enzymów trawiennych,
- na obniżenie poziomu cholesterolu, dzięki zawartości błonnika,
- na trądzik, dzięki właściwościom antyseptycznym i przeciwzapalnym (dodatkowo czarcie żebro wspiera leczenie egzem skórnych i zmian łojotokowych),
- na objawy menopauzy, dzięki zawartości fitoestrogenów,
- na zatoki, wdychając opary z naparu,
- na choroby serca i naczyń krwionośnych, dzięki właściwościom przeciwutleniającym,
- na nerki, dzięki kwasom fenolowym i flawonoidom, które przyspieszają usuwanie szkodliwych metabolitów i wspierają wydalanie moczu,
- na oparzenia,
- na świąd skóry,
- na wysypki alergiczne
- na zapalenie pęcherza,
- na stany zapalne wątroby, aby wzmocnić regenerację komórek wątrobowych,
- na bóle reumatyczne i bóle mięśni,
- na regulację poziomu cukru dzięki działaniu flawonoidów,
- na krwawiące dziąsła i bóle zębów.
Reklama
Jak stosować ostrożeń i w jakiej formie?
Ziele ostrożenia można stosować profilaktycznie lub jako wsparcie w leczeniu określonych dolegliwości w formie herbatek, naparów do picia lub kąpieli oraz tabletek.
Oto kilka przykładów zastosowania czarciego żebra:
- do kąpieli - jednym ze sposobów wykorzystania ostrożenia do kąpieli jest zagotowanie 50g ziela w garnku z wodą. Po przecedzeniu napar wlewamy do wanny z ciepłą woda. Taka oczyszczająca kąpiel powinna trwać do 20 minut. Łagodzi ona miejscowe stany zapalne, wszelkie podrażnienia czy miejsca świądu na skórze. Jednocześnie działa relaksacyjnie i odprężająco;
- do picia - dwie łyżeczki suszonego ostrożenia wsypujemy do szklanki i zalewamy wrzątkiem. Trzymamy pod przykryciem do 15 minut, następnie przecedzamy i studzimy. Tak przygotowany napar możemy pić 2 razy dziennie. Z pociętego ziela czarciego żebra możemy także przygotować herbatę, zalewając 2 łyżeczki ziela szklanką wody i gotując je przez 15 minut na delikatnym ogniu, nie doprowadzając do wrzenia. Potem wystarczy już tylko przecedzić miksturę i pić codziennie.
- do przemywania skóry lub stosowania na skórę w postaci okładów -w tym celu musimy gotować ziele ostrożenia przez kilka minut, następnie przecedzić i pozostawić do ostygnięcia. Tak przygotowany napar przyspiesza gojenie ran na skórze, łagodzi trądzik i różnego rodzaju wysypki. Ziele czarciego żebra nadaje się także do przemywania oczu przy stanach zapalnych spojówek.
Reklama
Przeciwwskazania do stosowania ostrożenia i skutki uboczne
Ostrożeń, tak jak każda inna roślina, może wywołać reakcję alergiczną. Szczególnymi przeciwwskazaniami do stosowania ostrożenia warzywnego są:
- uczulenie na rośliny z rodziny astrowatych,
- ciąża,
- karmienie piersią.
W czasie ciąży nie zaleca się także stosowania preparatów, które zostały stworzone na bazie ostrożenia warzywnego.
Długotrwałe zastosowanie wewnętrzne w niektórych przypadkach przeradza się w działanie toksyczne. Skutkiem ubocznym może być nawet stłuszczenie wątroby, ponieważ picie w nadmiarze naparów z tego konkretnego zioła, zwiększa kumulację lipidów w jej komórkach i tym samym zwiększa także ryzyko pojawienia się choroby o przewlekłym charakterze.
Pamiętajmy -wyciągi z ziół są bezpieczne, jeśli stosujemy je zgodnie z zaleceniami i w ilościach, wskazanych przez producenta lub lekarza.
Reklama
Jaka jest cena ostrożenia i gdzie można go kupić?
Gdzie kupić czarcie żebro? Ostrożeń jest dostępny (stacjonarnie i internetowo) w aptekach, sklepach zielarskich, sklepach ze zdrową żywnością i oraz niektórych marketach.
Cena za ostrożeń (50g suszu) wynosi 6-9 zł.
