Co to jest demencja starcza?
Demencja starcza, zwana też otępieniem,to zespół objawów neurodegeneracyjnych, spowodowanych chorobą mózgu.
Do najbardziej charakterystycznych symptomów należą zaburzenia w takich obszarach, jak:
- pamięć,
- orientacja w czasie i przestrzeni,
- logiczne myślenie,
- rozumienie informacji,
- zdolność uczenia się,
- liczenie,
- posługiwanie się słowem mówionym,
- ocena rzeczywistości.
Podstawą do rozpoznania otępienia jest jednoczesne występowanie przynajmniej dwóch z wyżej wymienionych objawów. Cechą charakterystyczną demencji, odróżniającą otępienie od upośledzenia umysłowego, jest postępujący proces degradacji zdolności poznawczych względem poziomu osiągniętego w okresie dorosłości. Problem demencji starczej dotyczy około 1 procenta ogółu populacji, w Polsce zatem, wedle szacunków na różne jej formy cierpi około 400 tysięcy osób.
Skala zjawiska narasta wraz z wiekiem. W grupie osób po 60 roku życia z otępieniem zmaga się 6 procent osób, po 75 – 11 procent, natomiast po 85 roku życia – aż 25 proc. (dane: Rzecznik Praw Obywatelskich). Co więcej, w związku z tzw. starzeniem się społeczeństwa, w najbliższych lata odsetek osób z rozpoznaną demencją będzie systematycznie wzrastać
Reklama
Jakie formy przybiera otępienie starcze?
Zdecydowanie najczęstszą postacią, jaką przybiera otępienie starcze, jest choroba Alzheimera (około 60 procent przypadków). Istotą tego ciężkiego i nieuleczalnego schorzenia jest postępujące zwyrodnienie ośrodkowego układu nerwowego, w wyniku którego dochodzi do powolnego, ale drastycznego osłabienia funkcji intelektualnych i poznawczych, a z czasem także zaburzeń neurologicznych i fizjologicznych.
Inne, oprócz choroby Alzheimera, formy demencji, to:
- demencja naczyniowa (około10-15 procent wszystkich przypadków, będąca konsekwencją obumarcia części mózgu wskutek niedotlenienia,
- otępienie z ciałamiLewy’ego, charakteryzujące się znacznym upośledzeniem funkcji poznawczych oraz występowaniem omamów wzrokowych,
- demencja towarzysząca chorobie Parkinsona, z takimi objawami jak spowolnienie myślenia, apatia, depresja,
- choroba Picka, czyli otępienie czołowo-skroniowe, gdzie dominującymi objawami są zaburzenia zachowania i mowy.
Reklama
Objawy demencji starczej
Objawy demencji starczej różnią się w przypadku poszczególnych jej postaci. Przykładowo, w chorobie Alzheimera do najczęściej występujących symptomów należą:
- zaniki pamięci, na początku krótkotrwałej, później także długotrwałej,
- apatia, niepokój, pobudzenie i inne zaburzenia nastroju oraz zachowania,
- zaburzenia w artykulacji głosek, potem całych wyrazów, aż w końcu całkowita niemożność mówienia,
- oderwanie od rzeczywistości, nie rozpoznawanie własnego odbicia w lustrze,
- uczucie dezorientacji, zagubienia,
- nietrzymanie moczu i kału,
- zaburzenia neurologiczne,
- zaburzenia pracy układu mięśniowego, przekładające się na coraz większe problemy z chodzeniem i siedzeniem, a także oddychaniem.
Osoby cierpiące na otępienie z ciałami Lewy’ego mają silne zaburzenia wzrokowo-przestrzenne i znaczne deficyty uwagi. Typowymi symptomami są rozmowy z własną (nierozpoznaną) postacią odbijającą się w lustrze, czy bohaterami wyświetlającymi się na ekranie telewizora. Z kolei w przypadku otępienia czołowo-skroniowego pacjenci z początku zmagają się z zaburzeniami afektywnymi, często błędnie rozpoznawanymi w kategoriach problemów psychicznych (stany lękowe, stany maniakalno-depresyjne).
W kolejnej fazie pojawiają się zaburzenia zachowania, w tym działania naruszające normy społeczne, niestosowne czy po prostu dziwne. Z czasem ubożeje też aparat mowy.
Reklama
Etapy otępienia starczego
W odróżnieniu od wrodzonych schorzeń psychicznych, otępienie starcze postępuje etapami. Zaburzenia tego typu dotykają osoby, które przez kilkadziesiąt lat życia były całkowicie sprawne intelektualnie i w większości przypadków nie miały większych problemów neurologicznych czy fizjologicznych. Początkowo choroba jest niemal niezauważalna dla pacjenta oraz jego otoczenia, w kolejnych jednak latach jej objawy stają się coraz bardziej dojmujące, a w ostatniej fazie – całkowicie uniemożliwiają samodzielne funkcjonowanie.
Poszczególne etapy otępienia starczego również zależą od tego, z którą postacią zaburzeń mamy do czynienia. Generalnie jednak należy przyjąć, że otępienie kolejno upośledza:
- nastrój,
- pamięć i zdolności poznawcze
- zachowanie
- orientację przestrzenno-wzrokową
- mówienie
- czynności wykonawcze
- kontrolę nad własnym ciałem.
Należy podkreślić, że demencja przyczynia się do przedwczesnej śmierci. Przykładowo, pacjenci cierpiący na chorobę Alzheimera, z powodu daleko obniżonej odporności, bardzo często zapadają na ciężkie i śmiertelne w skutkach zapalenia płuc.
Reklama
Przyczyny otępienia starczego
Przyczyny otępienia starczego są złożone, a wyróżnić wśród nich można czynniki bezpośrednie oraz pośrednie, a także zwiększające ryzyko, przy czym różnią się one od siebie w zależności od konkretnego schorzenia. Przykładowo – bezpośrednim czynnikiem etiologicznym choroby Alzheimera jest odkładanie się białka amyloidowego w mózgu, co powoduje niszczenie komórek nerwowych.
Proces ten w dużej mierze uwarunkowany jest genetycznie – u osób dotkniętych tą chorobą stwierdza się mutacje trzech genów: PSEN 1, PSEN 2 oraz APP. Ważnym czynnikiem ryzyka jest też wiek – odsetek osób zapadających na chorobę Alzheimera i inne postaci demencji radykalnie wzrasta w najstarszych rocznikach. W przypadku otępienia z ciałami Lewy’ego powodem następujących zmian jest odkładanie się w cytoplazmie komórek nerwowych białek alfa-synukleiny.
Z kolei w przypadku demencji naczyniowej bezpośrednią przyczyną są uszkodzenia naczyń krwionośnych w mózgu (np. udar), które powodują jego niedotlenienie.
Reklama
Leczenie otępienia starczego
Leczenie otępienia starczego zależne jest od jego postaci, przy czym należy pamiętać, że skuteczność terapii jest relatywnie niewielka i sprowadza się do łagodzenia objawów, tudzież spowalniania postępów choroby. Niemożliwe jest natomiast cofnięcie zmian, do których już doszło.
W leczeniu choroby Alzheimera stosuje się takie substancje, jak:
- inhibitory esterazy acetylocholiny, oddziałujące na zachowanie oraz zwiększające możliwości codziennego funkcjonowania,
- memantyna, lek prokognitywny, wpływający na poprawę pamięci, koncentracji, zdolności poznawczych oraz regulujący zachowanie.
Inhibitory esterazy acetylocholiny, np. donepezil, są wykorzystywane także u pacjentów z otępieniem naczyniowym. W leczeniu innych postaci demencji stosuje się natomiast inne leki, przykładowo w sytuacji, gdy otępienie ma charakter czołowo-skroniowy, największą skutecznością wykazują się inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny.
