Reklama
Czym jest owrzodzenie jamy ustnej?
Owrzodzenie jamy ustnej są to zmiany zachodzące w obrębie błony śluzowej. Charakteryzują się bolesnością, utrzymującą się od kilku dni do nawet tygodni, a po wygojeniu często nawracają. Mogą występować na wargach, wewnętrznej stronie policzków oraz na języku.
Istnieją trzy rodzaje owrzodzeń błony śluzowej jamy ustnej:
- małe owrzodzenia aftowe,
- duże owrzodzenia aftowe,
- owrzodzenia opryszczkopodobne.
Podejrzewa się kilka czynników powiązanych z występowaniem owrzodzeń aftowych, np. zmiany hormonalne, stres, cykl menstruacyjny, anemia z niedoboru żelaza, niedobór kwasu foliowego czy witaminy B12, uszkodzenia mechaniczne. Owrzodzenia grzybicze oraz wirusowe, wynikają ze zmian występujących w jamie ustnej na skutek infekcji.
Reklama
Przyczyny owrzodzenia jamy ustnej
Owrzodzenie błony śluzowej może być spowodowane wieloma czynnikami zewnętrznymi i wewnętrznymi działającymi na organizm.
Wśród przyczyn owrzodzenia jamy ustnej można wyróżnić:
- urazy mechaniczne - powstające po skaleczeniach, otarciach (np. przez protezę lub aparat ortodontyczny) lub przygryzieniu błony śluzowej;
- podrażnienia - wynikające z spożywania pokarmów kwaśnych, alkoholu oraz palenia wyrobów tytoniowych;
- zmiany hormonalne oraz cykl menstruacyjny - szczyt występowań obserwuje się w okresie poowulacyjnym;
- niedobór substancji odżywczych - żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12.
Szczególną uwagę należy zwrócić na zmiany spowodowane infekcjami. Na skutek infekcji grzybiczych, takich jak kandydoza (Candida albicans) nabłonek kieszonki dziąsłowej ulega owrzodzeniu. Przyczyną kandydozy może być leczenie antybiotykami.
Infekcje wirusowe również mogą powodować owrzodzenie jamy ustnej. Najczęściej występuje przy wirusie opryszczki oraz tzw. bostonce (wirusy Coxsackie).
Do czynników infekcji bakteryjnych można zaliczyć przewlekłe zapalenie dziąseł oraz przyzębia, często wywołane nieodpowiednią higieną jamy ustnej, ale także wrzody mogą pojawić się w trakcie gruźlicy oraz kiły wtórnej.
Owrzodzenie jamy ustnej po chemioterapii, spowodowane osłabieniem organizmu wynikającym z zmniejszenia liczby komórek odpornościowych oraz występowaniem suchości w ustach.
Reklama
Objawy owrzodzenia jamy ustnej
Jak wygląda owrzodzenie jamy ustnej? Wrzody są to płytkie zmiany błony śluzowej w postaci defektów od kilku do nawet 30 milimetrów średnicy. Mogą być zaokrąglone lub owalne i zazwyczaj zaczerwienione na obrzeżach.
Główka owrzodzeń w zależności od przyczyny może być żółta, szara lub biała. W przypadku infekcji grzybiczej charakteryzują się białym, serowatym nalotem. Owrzodzenia mogą występować w całej jamie ustnej - również wargach.
Głównym objawem owrzodzenia jamy ustnej jest ból, utrzymujący się od kilku dni do nawet kilku tygodni. Szczególnie bolesne są większe zmiany, które jednak występują znacznie rzadziej. Pojawiają się jako guzek podśluzówkowy, który pękając tworzy głębokie kraterowate owrzodzenie, które goi się, pozostawiając bliznę.
Występujące owrzodzenia są często przyczyną dyskomfortu, a dodatkowe traumatyzowanie ich (poprzez urazy mechaniczne) prowadzi do opuchlizny i trudniejszego gojenia. W zależności od charakteru czynnika urazowego mogą dołączyć dodatkowe objawy - ziarninowanie, martwica, pęcherze, zmiany rumieniowe, zwęglenie tkanek. Dodatkowo ból może utrudniać jedzenie oraz picie.
Owrzodzenie jamy ustnej u dzieci zazwyczaj spowodowane jest infekcjami wirusowymi, takimi jak wirus opryszczki, który w przyszłości nawraca przy osłabieniu układu odpornościowego.
Owrzodzenia powstają po pęknięciu pojedynczego pęcherzyka, są zazwyczaj małe (3 mm) i bolesne, większe owrzodzenia z nieregularnymi brzegami powstają często na skutek zlania się pojedynczych zmian. Choć zmiany w jamie ustnej dzieci mogą rozwijać się szybko, stosunkowo szybko goją się w porównaniu do dorosłych.
Reklama
Diagnostyka owrzodzenia jamy ustne
W celu diagnozy owrzodzenia jamy ustnej należy udać się do lekarza dentysty, który w pierwszym etapie przeprowadzi wywiad.
Stomatolog zwróci uwagę na wiele kwestii.
- Jak długo i często występują zmiany?
- Czy owrzodzenia są bolesne?
- Czy objawy występują na skutek konkretnych czynników?
- Czy występują alergie, czy pacjent przyjmuje leki i jak wygląda jego dieta?
- Czy występują choroby autoimmunologiczne lub infekcje?
W kolejnym etapie lekarz powinien ocenić lokalizację oraz wygląd owrzodzeń. Szczególnie ważna jest ich wielkość oraz barwa.
Owrzodzenia aftowe, występujące zazwyczaj na skutek urazów mechanicznych czy stresu, mogą nie wymagać kolejnych etapów diagnostyki, jednak gdy przyczyna zmian nie jest jasna, lekarz może zalecić badania, takie jak:
- morfologia krwi,
- testy na niedobór witamin,
- badania serologiczne,
- testy na celiakię,
- wykonanie wymazu na obecność wirusów, grzybów lub bakterii.
Niekiedy konieczne może być wykonanie biopsji w przypadku podejrzenia owrzodzenia nowotworowego jamy ustnej, liszaja płaskiego lub innych zmian przedrakowych.
Reklama
Leczenie owrzodzenia jamy ustnej
Leczenie owrzodzenia jamy ustnej zależne jest od częstości oraz ciężkości powstałych zmian. W przypadku niewielkich aft, leczenie może okazać się niekonieczne, jednak jeśli występuje ból, pomocne może okazać się stosowanie leków przeciwbólowych dostępnych bez recepty.
Gdy owrzodzenia są bardziej bolesne lub długotrwałe, skuteczna może okazać się miejscowa aplikacja preparatów kortykosteroidowych w postaci maści lub żeli z hydrokortyzolem.
Zaleca się również stosowanie płukanek o działaniu antyseptycznym na bazie chlorheksydyny, po które można sięgnąć profilaktycznie na infekcje wtórne.
Lekarz dentysta może zalecić leki ogólnoustrojowe w zależności od przyczyny występowania owrzodzeń. Mogą być to leki:
- przeciwwirusowe,
- przeciwgrzybicze,
- immunosupresyjne,
- antybiotyki,
- suplementy diety.
Dla szybszego gojenia owrzodzeń aftowych, można stosować domowe sposoby leczenia:
- płukanki - solne lub z sody oczyszczonej,
- miód i aloes - jako naturalne maści wspomagające gojenie,
- zimne kompresy - zmniejszające ból oraz obrzęk.
Leczenie owrzodzenia jamy ustnej u dzieci różni się od leczenia u dorosłych. Powinno być ono znacznie delikatniejsze. Unika się stosowania silnych środków miejscowych, sięga się głównie po płukanki oraz działa się antyseptycznie.
Małe dzieci z ciężkimi objawami zakażenia wirusowego często zgłaszają się w stanie odwodnienia z uwagi na niemożność przyjmowania płynów ani pokarmu. Wymagają hospitalizacji i dożylnego nawadniania.
U pacjentów leczonych onkologicznie, w przypadku owrzodzenia jamy ustnej stawia się na łagodzenie bólu oraz zapobieganie nawrotom.
Reklama
Owrzodzenie jamy ustnej u dzieci i niemowląt
Objawy chorób u dzieci różnią się niejednokrotnie od obserwowanych u dorosłych i te subtelne różnice są ważne dla ustalenia rozpoznania. Owrzodzenie jamy ustnej u dzieci, najczęściej wynika z pierwotnej infekcji opryszczkowej.
Zmiany zazwyczaj pojawiają się po 6. miesiącu życia, często towarzysząc wyrzynaniu się mlecznych siekaczy. Dziecko ma trudności z jedzeniem i piciem, a także może nadmiernie się ślinić. Owrzodzenia tworzą się po pęknięciu pojedynczego pęcherzyka.
Leczenie owrzodzeń wśród dzieci musi być dostosowane do wieku rozwojowego. U młodszych dzieci z ciężkimi owrzodzeniami można pędzlować zmiany roztworem chlorheksydyny za pomocą bawełnianych gazików.
Powyżej 10. roku życia korzystne są płukanki z tetracykliną lub minocykliną, zaś u młodszych - na bazie chlorheksydyny.
Reklama
Owrzodzenie jamy ustnej a choroby ogólnoustrojowe
Pojawienie się owrzodzeń w jamie ustnej może być spowodowane przez czynniki chorobotwórcze, np. wirusy, ale również mogą być jednym z objawów nowotworów czy przewlekłej niewydolności krążenia.
Owrzodzenia o podłożu ogólnoustrojowym występują przy poważnych chorobach krwi, takich jak białaczka lub agranulocytoza.
Owrzodzenie jamy ustnej towarzyszące chorobom, takim jak:
- liszaj płaski,
- kiła,
- gruźlica toczniowa,
są zmianami predysponującymi do rozwoju nowotworów.
Przyjmowanie leków również może prowadzić do powstawania owrzodzeń jamy ustnej. Szczególnie narażone są osoby przyjmujące leki cytotoksyczne. Metotreksat to lek stosowany w leczeniu wielu chorób, głównie w terapii nowotworów, chorób autoimmunologicznych i reumatycznych.
Profilaktyka owrzodzenia jamy ustnej
Owrzodzenia jamy ustnej często nawracają po kilku tygodniach lub miesiącach, dlatego ważne jest odpowiedzenie na pytanie - jak zapobiegać owrzodzeniom?
Najważniejszym aspektem profilaktyki owrzodzenia jamy ustnej jest odpowiednia higiena.
Regularne mycie zębów szczoteczką o miękkim włosiu, pozwalając na uniknięcie podrażnienia tkanek miękkich. Stosowanie płynów antyseptycznych do płukania, zapewniające utrzymanie odpowiedniej mikroflory jamy ustnej. Nitkowanie zębów umożliwia usunięcie płytki nazębnej z przestrzeni międzyzębowych.
Warto jest również zadbać o dietę bogatą w żelazo, witaminę B12 oraz kwas foliowy, a także odpowiednie nawadnianie organizmu. Należy starać się unikać urazów mechanicznych i stresu.
Kiedy zgłosić się do lekarza?
Niewielkie owrzodzenia aftowe nie muszą budzić niepokoju. Jeśli nie powodują bólu, warto sięgnąć po domowe sposoby oraz płukanki antyseptyczne, objawy powinny ustąpić w ciągu kilku dni.
Pojawienie się bólu lub długotrwałe nie gojenie się owrzodzeń powinno być sygnałem, aby udać się do specjalisty.
Owrzodzenia mogą świadczyć o wszelkich chorobach ogólnoustrojowych, dlatego warto zwrócić uwagę na:
- długotrwałe zmiany (powyżej 14 dni),
- częste nawroty,
- nietypowy wygląd (zgrubiałe, z twardymi brzegami),
- silny ból,
- powiększenie węzłów chłonnych na szyi,
- biały nalot.
