Ustalanie terminu owulacji oraz wnikliwa obserwacja charakterystycznych objawów jajeczkowania, daje więc kobiecie możliwość kontrolowania procesu płodności. Tym samym, pozwala na świadome planowanie potomstwa i uzyskanie odpowiedzi na pytanie o najlepszy czas na zajście w ciążę.
Oznaczenie czasu owulacji ma również istotne znaczenie dla diagnozowania prawidłowości cyklu miesiączkowego.
Co to jest owulacja?
Owulacja, określana również mianem jajeczkowania, to kulminacyjny moment cyklu miesiączkowego, podczas którego na skutek współdziałania złożonych mechanizmów neurohormonalnych dochodzi do uwolnienia komórki jajowej (oocytu).
Po pęknięciu dojrzałego pęcherzyka Graafa jajeczko przedostaje się z jajnika do jajowodu, gdzie po ewentualnym zetknięciu z plemnikiem może dojść do zapłodnienia.
Proces uwolnienia komórki jajowej pobudza kobiecy organizm do wytwarzania hormonu odpowiadającego za hamowanie kolejnej owulacji, która zazwyczaj odbywa się w regularnych cyklach.
W miarę precyzyjne określenie momentu jajeczkowania jest niezwykle istotne zarówno dla kobiet, które akurat planują potomstwo, jak i dla tych które w danej chwili chcą uniknąć zajścia w ciążę. Ustalenie terminu owulacji wiąże się bowiem bezpośrednio z obliczeniem dni płodnych.
Należy przy tym pamiętać, że chociaż owulacja trwa jedynie jeden dzień, a komórka jajowa może żyć od 6 do 24 godzin, to do okołoowulacyjnej fazy płodności wlicza się kilka dni przed jajeczkowaniem i dodaje nawet cztery doby następujące po uwolnieniu komórki jajowej.
Ma to związek przede wszystkim z żywotnością plemników oraz z brakiem stuprocentowej pewności co do możliwości ustalenia konkretnej daty owulacji.
Bierze się więc pod uwagę fakt, że plemniki są zdolne do zapłodnienia przez około 3-4 dni, a w sprzyjających warunkach niektóre są w stanie przetrwać w ciele kobiety nawet 7 dni.
Z kolei przy wyznaczaniu terminu jajeczkowania zakłada się pewien margines błędu, gdyż owulacja może się z różnych powodów przesunąć, nawet w przypadku wyjątkowo regularnych cykli menstruacyjnych.
Reklama
Jakie są objawy owulacji?
Obserwując organizm podczas cyklu miesiączkowego większość kobiet potrafi wskazać charakterystyczne symptomy pojawiające się podczas jajeczkowania i w okresie okołoowulacyjnym.
Są one m.in. związane ze zmianą stężenia hormonów płciowych w dniach poprzedzających uwolnienie się komórki jajowej. Objawy owulacji i poziom ich nasilenia to kwestia indywidualna, ale najczęściej można zaobserwować:
- zmiany w obrębie śluzu z szyjki macicy, który tuż przed owulacją staje się rzadki, przezroczysty, ciągnący i swoim wyglądem przypomina białko jaja kurzego. Podczas owulacji śluz jest najrzadszy, a kobiecie towarzyszy uczucie zwiększonej wilgoci w miejscach intymnych. Taka konsystencja wydzieliny z pochwy ma ułatwić plemnikom przemieszczanie się i dotarcie do celu, czyli do komórki jajowej;
- podwyższoną podstawową temperaturę ciała, która podczas owulacji wzrasta o około pół stopnia. Wyższa temperatura utrzymuje się jeszcze po owulacji i spada tuż przed miesiączką. Jeśli utrzyma się dłużej może to oznaczać ciążę lub infekcję. Jeśli z kolei temperatura ciała w trakcie owulacji nie ulegnie zmianie, może to oznaczać cykl bezowulacyjny.
U części kobiet podczas owulacji mogą wystąpić również inne symptomy, takie jak:
- ból owulacyjny, występujący w obszarze podbrzusza w okolicy jajnika, z lewej lub z prawej strony, związany z pęknięciem pęcherzyka Graafa. Charakterystyczne kłucie o różnym natężeniu może trwać od kilku minut do kilkunastu godzin, a nawet do 3 dni. Ból może pojawiać się w każdym cyklu lub sporadycznie. Jeżeli jest zbyt silny należy skonsultować się z lekarzem;
- plamienie owulacyjne, również związane z pęknięciem pęcherzyka Graafa, pojawiające się w postaci niewielkich krwawych śladów na bieliźnie;
- tkliwość i bolesność piersi, które pod wpływem hormonów stają się bardziej wrażliwe na dotyk;
- wzrost libido na skutek wejścia w fazę płodną cyklu;
- zmiana w obrębie szyjki macicy, która staje się bardziej miękka i odchylona do przodu;
- obniżenie nastroju;
- zmiany trądzikowe.
Należy pamiętać o tym, że objawy owulacji nie tylko mogą być niejednolite u różnych kobiet, ale mogą również zostać zaburzone przez wiele czynników zewnętrznych, takich jak choroba, przyjmowanie niektórych leków, czy zmiana nawyków żywieniowych.
Reklama
Kiedy występuje owulacja i ile trwa?
Data wystąpienia owulacji zależy od długości cyklu menstruacyjnego. Przyjmuje się, że prawidłowy cykl miesiączkowy powinien trwać około 28 dni, przy czym norma zakłada zakres od 21 do 35 dni.
Jednak należy pamiętać o tym, że czas trwania cyklu może się zmieniać, co jest uzależnione od indywidualnych predyspozycji kobiety oraz wielu uwarunkowań wewnętrznych oraz zewnętrznych. Wahania potrafią kształtować się nawet na poziomie kilku dni.
Jak zatem ustalić kiedy występuje owulacja? Zakładając, że cykl miesiączkowy trwa 28 dni i biorąc pod uwagę zmiany hormonalne zachodzące w organizmie kobiety, wyróżnia się cztery fazy cyklu, do których należą:
- menstruacja, czyli krwawienie miesiączkowe trwające ok. 4-5 dni,
- faza folikularna, podczas której intensywnie narasta błona śluzowa macicy przy jednoczesnym wzroście pęcherzyków Graafa – proces ten trwa ok. 9 dni,
- owulacja (jajeczkowanie), czyli uwolnienie komórki jajowej, która trwa 1 dzień,
- faza lutealna, tworzenia i funkcji ciałka żółtego, trwająca 14 dni.
W celu orientacyjnego wyliczenia dnia wystąpienia jajeczkowania należy więc przede wszystkim znać datę pierwszego dnia cyklu, czyli pierwszego dnia ostatniej miesiączki oraz średnią długość cyklu menstruacyjnego.
Wychodząc z założenia, że kobieta miesiączkuje regularnie, a jej cykl trwa średnio 28 dni, owulacja powinna wystąpić mniej więcej w połowie cyklu, w 14. dniu poprzedzającym kolejną miesiączkę.
Jednak ze względu na wspomniane już zróżnicowane długości cyklu menstruacyjnego, jego połowa nie jest wyznacznikiem terminu owulacji.
Najczęściej uwolnienie komórki jajowej ma miejsce na 14 dni przed krwawieniem miesiączkowym. Jeśli więc cykl będzie trwał 30 dni, do jajeczkowania powinno dojść 16. dnia. Z kolei w przypadku 25-dniowego cyklu, jajeczko może być gotowe do zapłodnienia już 11. dnia.
Należy oczywiście pamiętać, że na teoretycznie precyzyjnie obliczone terminy może jeszcze wpłynąć szereg niezależnych bodźców, które mogą np. opóźnić owulację. Inną kwestią jest obliczanie owulacji przy nieregularnym cyklu miesiączkowym.
Reklama
Jak sprawdzić, kiedy jest owulacja?
Aby ustalić bardziej precyzyjną datę owulacji warto sięgnąć po kilka znanych metod wyznaczania dni płodnych i niepłodnych. Należą do nich przede wszystkim:
- kalkulator bazujący na metodzie obliczeniowej Knausa-Ogino;
- metoda termiczna obliczania płodnych dni polegająca na codziennych pomiarach temperatury ciała;
- metoda Billingsów oparta na obserwacji zmian konsystencji i zabarwienia śluzu szyjkowego;
- metoda objawowo-termiczna ustalania tych dni odnosząca się zarówno do kalkulatora owulacji, pomiarów temperatury ciała, jak i charakterystycznych objawów towarzyszących jajeczkowaniu;
- test owulacyjny, którego mechanizm bada poziom hormonu luteinizującego w organizmie kobiety, wzrastającego przed jajeczkowaniem;
- monitorowanie cyklu miesiączkowego u ginekologa.
Jednak cykl menstruacyjny nie zawsze liczy 28 dni, przez co precyzyjne wyznaczenie owulacji staje się bardziej skomplikowane.
Warto wówczas uważnie obserwować cykliczne zmiany zachodzące w kobiecym organizmie, symptomy charakterystyczne dla danej fazy cyklu oraz skrupulatnie notować daty związane z konkretnymi objawami, początkiem i końcem cyklu oraz długością miesiączki.
Dzięki temu, po kilku miesiącach sporządzania notatek powstanie indywidualny kalendarz cyklu miesiączkowego.
Reklama
Czy owulację może przesunąć?
Owulacja związana jest z szeregiem procesów organicznych zachodzących w organizmie kobiety, które warunkują cykliczne zmiany w równowadze wytwarzania hormonów przez podwzgórze, przysadkę i jajniki.
Za owe zmiany odpowiadają układ nerwowy i układ hormonalny - systemy, które mogą w indywidualny sposób reagować na wszelkie czynniki zaburzające stabilność cyklu miesiączkowego. Z tego też powodu termin owulacji może się niekiedy przesunąć.
Na zmianę daty jajeczkowania mogą wpłynąć między innymi:
- infekcje, w tym grypa czy przeziębienie;
- przyjmowanie niektórych leków;
- nagły, silny lub permanentny stres;
- zmiana klimatu;
- intensywny wysiłek fizyczny;
- zaburzenia hormonalne;
- modyfikacje w diecie, w tym nieracjonalne odchudzanie;
- przemęczenie, czy problemy ze snem.
