Reklama
Czym jest panseksualizm?
Panseksualizm (ang.: pansexual) to fizyczny lub emocjonalny pociąg do innych osób, niezależnie od ich płci biologicznej oraz kulturowej, a także tożsamości i orientacji seksualnej.
W pojęcie to wpisana jest swego rodzaju „ślepota płciowa”, której następstwem jest możliwość wchodzenia w relacje intymne oraz uczuciowe z każdym człowiekiem.
Słowo panseksualizm jest hybrydą wywodzącą się od starogreckiego słowa pan oznaczającego „wszystko” i łacińskiego sexus, czy płeć.
Czym dokładnie jest panseksualizm? Definicja tego terminu ewoluuje na przestrzeni lat.
Termin ten pojawił się po raz pierwszy na początku XX wieku, początkowo znacząc coś zupełnie innego i nawiązując wprost do teorii Zygmunta Freuda, w myśl której instynkt seksualny stanowi motor wszelkiej ludzkiej aktywności umysłowej i fizycznej.
W najwcześniejszym ujęciu, panseksualizm był postrzegany jako forma dewiacji, której wyrazem jest odczuwanie pociągu do wszystkich i wszystkiego, nie tylko ludzi ale nawet przedmiotów martwych.
W latach czterdziestych XX minionego stulecia P. Hoch i P.Polatin użyli tego pojęcia, dokonując próby opisu osobowości „borderline”. Definiowali oni ją jako zaburzenie, pseudoneurotyczną schizofrenię, dla której charakterystyczne są trzy elementy:
- pan-neurose (wszechograniająca nerwica),
- pan-angst (uogólniony lęk) oraz
- pan-sexualität (uogólniona seksualność).
Ostatni z trzech wymienionych czynników postrzegali oni jako wielopostaciową perwersję w zachowaniach seksualnych, której przejawem mogą być m.in. zespolone skłonności hetero- i homoseksualne, sadyzm, masochizm, ekshibicjonizm, ale też zahamowanie życia erotycznego w występującymi jednocześnie polimorficzno-perwersyjnymi fantazjami onanistycznymi.
Współczesne znaczenie jest zupełnie inne. Nacisk kładziony jest na swego rodzaju wyzwolenie, wolność od jakichkolwiek schematów.
Panseksualizm zakłada całkowitą liniowość pociągu seksualnego, będąc daleko idącym rozwinięciem myśli słynnego amerykańskiego seksuologa Alfreda Kinsey’a.
W obecnym rozumieniu termin ten rozpowszechnił się w latach siedemdziesiątych, zarówno na gruncie naukowym, jak też popkulturowym.
Badacze tematu przywołują w tym kontekście choćby głośny artykuł New York Times, poświęcony glamrockowej grupie Roxy Music. Jeden z jej liderów, słynny Brian Eno został wówczas określony mianem „dziwnego czarodzieja syntezatorów z panseksualnym wizerunkiem”.
Co ciekawe, echa zmian, jakie zachodziły w definicji, doskonale widoczne są w słownikach. Przykładowo, angielski Cambridge Dictionary podaje, że panseksualizm to sexually or romantically attracted to people of any gender, co można przetłumaczyć jako „pociąg seksualny lub romantyczny do osób dowolnej płci”.
Dla odróżnienia, wedle słownika języka polskiego PWN, panseksualizm to „ujmowanie wszelkich zjawisk życia przez pryzmat seksualizmu”. Brytyjskie ujęcie tematu bliższe jest więc nowoczesnemu postrzeganiu tego terminu, polskie – teoriom Freuda sprzed ponad stu lat.
Reklama
Kim jest osoba panseksualna?
Osoba panseksualna kocha i pożąda nie wykluczając z góry nikogo.
To czy partner jest mężczyzną, kobietą, heteroseksualistą, homoseksualistą, biseksualistą, aseksualistą, nie ma żadnego znaczenia, nie stanowi kryterium doboru, tak jakby cechy te w ogóle nie miały mocy różnicowania ludzi.
Po drugiej stronie nie stoi osoba o określonej płci czy orientacji, a po prostu człowiek. Panseksualny oznacza więc wolny od tego typu ograniczeń.
Jest to oczywiście sprzeczne z klasycznym, tradycyjnym, konserwatywnym postrzeganiem płci i orientacji seksualnej.
Wyłamując się z jakichkolwiek schematów, panseksualiści często więc muszą się mierzyć z odium zaburzonych. Co więcej, nierzadko tworzone są nieuprawnione i krzywdzące konotacje, łączące tego typu tożsamość z groźnymi dewiacjami, takimi jak pedofilia, zoofilia czy nekrofilia.
Oprócz społecznych uprzedzeń, przyczyną tego może być nazbyt dosłowne, szerokie i bezrefleksyjne rozwijanie przedrostka pan, w myśl zasady „jak wszystko to wszystko”: ludzie, zwierzęta, przedmioty.
Tymczasem, jak definiuje amerykańska organizacja GLAAD, osoby panseksualne to takie, które mają zdolność tworzenia trwałych, fizycznych i emocjonalnych relacji z innymi ludźmi niezależnie od ich płci kulturowej”.
Warto zwrócić uwagę na ostatni fragment tej definicji, która wyraźnie odnosi się do pojęcia gender, nie zaś płci biologicznej.
Bardzo ważne jest podkreślenie, że panseksualiści co do zasady kierują swoje emocje wyłącznie w stronę osób dorosłych i dojrzałych.
Założenie to jest bardzo wyraźnie wpisane w nowoczesną definicję, co tym bardziej przeczyć ma i wykluczać konotacje z różnego typu anomaliami, takimi jak pociąg do dzieci, zwierząt czy przedmiotów nieożywionych.
Otwarte pozostaje też pytanie, czy panseksualizm to orientacja seksualna? Niekiedy jest definiowany jako czwarta lub piąta orientacja (obok hetero-, homo, bi oraz aseksualizmu), nie jest to jednak pogląd powszechny. Częściej mówi się w tym kontekście o tożsamości seksualnej.
Wśród naukowców wciąż istnieje niejasność odnośnie tego, kim jest osoba panseksualna. Ze względu na to, że skala tego zjawiska nie jest prawdopodobnie duża, nie ma obiektywnych danych obrazujących, jak wiele osób wykazuje tego typu skłonności.
Reklama
Omniseksualizm a panseksualizm - czy to, to samo?
Panseksualizm nierzadko łączony jest z pojęciem omniseksualizmu.
Bardzo często wyrażenia te używane są całkowicie synonimiczne, tym bardziej, że ich źródłosłów jest bardzo zbliżony. Wywodzący się z łaciny przedrostek omni oznacza dokładnie to samo, co greckie słowo pan, czyli „wszystko”.
Czy jednak panseksualizm i omniseksualizm to, to samo? Bardziej subtelne ujęcia stawiają między nimi delikatny znak rozróżnienia, podkreślając, że omniseksualiści w większym stopniu dostrzegają płeć partnera.
Mówiąc obrazowo, panseksualizm jest całkowicie ślepy na płeć czy orientację. W omniseksualizmie mogą one być zauważalne, nie stanowią jednak istotnego kryterium.
Pierwsze z pojęć wiąże się też z większą otwartością na wszelkie formy miłości, seksu i zaangażowania, drugie ujmuje relacje międzyludzkie w bardziej tradycyjny sposób i akceptuje tylko te, które są osobiście preferowane.
Reklama
Czym się różni panseksualizm od biseksualizmu?
Istotne jest w tym miejscu, by postawić wyraźne rozróżnienie między dwoma pojęciami, które również niekiedy są ze sobą utożsamiane, a które jednak oznaczają coś zupełnie innego
Jaki jest związek między panseksualizmem a biseksualizmem i czym te pojęcia różnią się od siebie?
O ile pierwsze z wymienionych terminów wiąże się ze ślepotą płci i linearnością pociągu, o tyle drugie jest w większym lub mniejszym stopniu binarne.
Biseksualista odczuwa pociąg do mężczyzn i do kobiet, wyraźnie dostrzegając między nimi różnice, definiując każdą płeć jako odmienną. Tego typu myślenie nie występuje w panseksualizmie, który zakłada miłość ponad wszelkimi podziałami i definicjami, metrykalnymi czy tożsamościowymi.
W tym przypadku obiektem zainteresowania mogą być wszystkie osoby, także te, które nie określają jednoznacznie swojej płci, w tym transpłciowe i niebinarne (mające dwie i więcej tożsamości płciowych).
Reklama
Panseksualizm a demiseksualizm
Zupełnie nietrafione jest łączenie, tudzież przeciwstawianie panseksualizmu z demiseksualizmem. Nie muszą się one wzajemnie wykluczać, ale są zaczerpnięte z innych porządków znaczeniowych.
Panseksualność oznacza zniesienie granic w postrzeganiu partnerów seksualnych i uczuciowych odnośnie ich płci, orientacji i tożsamości.
Tymczasem demiseksualizm to postawa skoncentrowana na głębokiej, trwałej i dojrzałej więzi emocjonalnej, która musi być nawiązana, zanim zostanie podjęta decyzja o przejściu do relacji seksualnej.
Demiseksualista może więc być jednocześnie panseksualistą (podobnie, jak hetero-, homo- czy biseksualistą). Pojęć tych nie należy więc stawiać w opozycji ku sobie.
Reklama
Czy istnieje test na panseksualizm?
Panseksualizm jest często uznawany przez osoby dorosłe, dojrzałe i świadome za swego rodzaju wyzwolenie od wszelkich ograniczeń.
Jednak na etapie rodzenia się tego typu tożsamości, co zazwyczaj dzieje się w wieku nastoletnim, towarzyszy temu szereg wątpliwości i silne zagubienie w tym, kim się jest, czego się chce i co czuje.
Pojawia się szereg pytań: „mam 13 lat i nie wiem jakiej jestem orientacji”, pociągają mnie chłopcy i dziewczyny”, „nie potrafię się zdefiniować”. „czy jestem biseksualistą”?
W przypadku panseksualizmu życie z reguły nie przynosi prostych odpowiedzi, nie dostarczają ich też rodzina, rówieśnicy, szkoła, ani nawet nauka – psychologia czy seksuologia.
Często świadomość swojej tożsamości przychodzi dopiero z wiekiem i na bazie licznych doświadczeń oraz towarzyszących temu refleksji.
Nie istnieje coś takiego, jak test na panseksualizm, tym bardziej pomocne nie są proste quizy dostępne w Internecie.
Seksuologia dysponuje wprawdzie narzędziami pozwalającymi ocenić orientację seksualną, nie uwzględniają one jednak pełnej złożoności sfery ludzkiej seksualności i emocjonalności.
Przykładowo, opracowana w 1948 roku skala Kinseya pozwala określić orientację na 7-punktowym kontinuum. Jej plusem jest to, że dopuszcza ona różne odcienie szarości, wykraczając poza podział homo-hetero.
Ma jednak też bardzo poważne wady i ograniczenia, ujmuje ludzką seksualność w prosty sposób, a do tego zakłada sztywno, że narastanie cech jednej orientacji (np. homoseksualizmu) wiąże się z osłabieniem tendencji przeciwstawnych (np. heteroseksualizmu).
Bardziej rozbudowanym narzędziem jest skala Fritza Kleina, która odwołuje się do aż 7 aspektów, jakimi są:
- pociąg seksualny,
- zachowania erotyczne,
- fantazje,
- preferencje emocjonalne oraz społeczne,
- autoidentyfikacja,
- styl życia.
Dodatkowo są one umieszczane w trzech perspektywach czasowych (przeszłość, teraźniejszość oraz przyszłość rozumiana jako stan, do którego się dąży).
Ani te, ani inne skale nie pozwalają jednak jednoznacznie stwierdzić panseksualizmu. Co najwyżej mogą stanowić pewną bazę do rozważań, jeśli osiągnięte wyniki będą się mieścić w środkowych przedziałach.
Co więcej, w wielu przypadkach najcenniejszą wskazówką może się okazać... trudność z określeniem swojego miejsca na skali.
Reklama
Flaga panseksualizmu i inne symbole
Jaki jest symbol panseksualizmu? Tak jak różne inne orientacje i tożsamości, tak też panseksualizm ma swoją flagę. Składa się ona z trzech poziomych pasków, w kolorach różowym, żółtym i niebieskim
Jakie jest znaczenie tych barw? Róż symbolizuje kobiety, błękit – mężczyzn. Odcień żółty odnosi się do wszystkich, którzy mają bardziej złożoną tożsamość płciową i wymykają się binarnemu podziałowi, w tym transseksualistów oraz osób niebinarnych.
Flagę tę zaprojektowano niedawno, bo dopiero w roku 2010. Warto zauważyć, że bardzo wyraźnie symbol ten różni się od flagi biseksualnej, gdzie dwa paski (różowy i niebieski) łącząc się ze sobą na środku, tworząc trzeci, węższy, fioletowy.
Przypisuje się im różne znaczenie. W prostej interpretacji, róż i granat to pociąg do kobiet i mężczyzn, a fiolet – do obydwu płci.
Często jednak kolor różowy opisuje się jako symbol fascynacji osobami wyłącznie tej samej płci, niebieski – przeciwnej, a fioletowy – obu.
Sławne osoby panseksualne
Termin panseksualizm przed długie lata był praktycznie nieznany poza wąskimi społecznościami. Szerszy rozgłos zyskał dzięki Miley Cyrus.
Amerykańska gwiazda w 2015 roku wyznała na łamach magazynu Elle, że jest w gotowa związać się z każdą osobą powyżej 18 roku, która jest w stanie ją pokochać.
Przyznała też, że od zawsze nienawidziła wyrażenia „biseksualny” i nigdy nie myślała o kimś, jako o chłopcu czy dziewczynie.
Niejako więc wyczerpała w tej wypowiedzi klasyczną definicję panseksualizmu, po chwili zresztą wprost określając się w ten właśnie sposób.
Po Cyrus przyszedł czas na kolejne „coming outy”. Do panseksualizmu przyznały się aktorka i piosenkarka Janelle Monae, a także aktorka Kristen Stewart.
Media przypisują także tego typu orientację, czy też tożsamość takim ikonicznym postaciom pop kultury, jak Angelina Jolie, Lady Gaga czy Madonna.
W Polsce o swoim panseksualizmie głośno powiedziała celebrytka, wnuczka byłego premiera, Monika Miller.
