Co to jest parathormon i gdzie powstaje?
Parathormon swoją nazwę zawdzięcza angielskiemu zwrotowi „parathyroid hormone”, co w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza hormon przytarczycowy.
Jak sama nazwa sugeruje za jego produkcję odpowiedzialne są niewielkie gruczoły znajdujące się tuż obok tarczycy - przytarczyce.
Hormon polipeptydowy PTH składa się z 84 aminokwasów. W prawidłowych warunkach parathormon wydzielany jest pod wpływem niskiego stężenia wapnia, powodując jednocześnie wzrost jego stężenia we krwi.
W sytuacji, gdy stężenie wapnia we krwi jest prawidłowe wydzielanie parathormonu jest hamowane.
Reklama
Za co odpowiada parathormon? Funkcje
Główną funkcją biologiczną parathormonu jest zarządzanie gospodarką wapniowo-fosforanową w organizmie. Jego oddziaływanie można zawęzić do trzech ludzkich narządów:
- kości,
- nerek,
- jelit.
Parathormon wydzielany jest w przypadku hipokalcemii, czyli niedoboru wapnia we krwi. Jak to się dzieje?
Hormon ten w sposób pośredni stymuluje osteoklasty, a więc komórki zawarte w tkance kostnej, odpowiedzialne za jej rozkład. Dzięki PTH z tkanki kostnej uwalniany jest wapń i w ten sposób dochodzi do zwiększenia jego stężenia we krwi.
Oddziaływanie parathormonu na nerki jest bardziej skomplikowane, ponieważ hormon zarówno zwiększa wchłanianie zwrotne wapnia w kanalikach nerkowych, jak i hamuje wchłanianie zwrotne fosforanów.
Tym samym zdecydowanie mniejsza ilość tzw. jonów wapniowych wytraca się z organizmu wraz z moczem. Co więcej, substancja ta wpływa także na powstawanie witaminy D3 w aktywnej postaci.
W sposób pośredni parathormon wpływa na jelita. To właśnie w tym narządzie dochodzi, bowiem do wchłaniania wapnia z pożywienia.
W momencie, gdy istnieje jego niedobór, powinno dojść do zwiększonego przyswajania tego składnika, co jest możliwe dzięki witaminie D.
Witamina ta powstaje w nerkach właśnie dzięki działaniu PTH. W konsekwencji, nieprawidłowe wartości tego hormonu, a więc podwyższony i obniżony parathormon, mogą oznaczać różnorodne zaburzenia w organizmie.
Reklama
Parathormon a kalcytonina
Hormon, który charakteryzuje działanie odwrotne w stosunku do PTH to kalcytonina, a więc substancja produkowana przez komórki C tarczycy.
Jej głównym zadaniem jest hamowanie działania osteoklastów, czyli komórek, które niszczą kości. Dzięki temu dochodzi do zapobiegania uwalniania się z nich wapnia.
Oprócz tego kalcytonina, produkowana w tarczycy, będąca jednocześnie aktywną formą witaminy D, sprawia, że receptory przytarczyc mogą regulować wahania jonów w surowicy.
Kalcytonina, podobnie jak parathormon, związana jest głównie z kontrolowaniem gospodarki wapniowo-fosforanowej organizmu. Można, więc śmiało stwierdzić, że ich prawidłowe funkcjonowanie wpływa na pozytywny balans hormonalny w organizmie.
Reklama
Normy parathormonu
Norma parathormonu u dorosłych mieści się w zakresie 10-60 pg/ml. Z kolei u dzieci wartość PTH powinna oscylować pomiędzy 4,8 a 40 pg/ml.
Wartości te są różne w zależności od laboratorium, jednak umieszczenie jej we wskazanym przedziale, oznacza prawidłowe stężenie parathormonu we krwi.
Warto także pamiętać, że na normę PTH mają wpływ również inne czynniki. Dużą rolę odgrywa zarówno płeć, jak i wiek badanej osoby.
Nie bez znaczenia jest także sposób wykonania badania, czy populacja, z której pochodzi pacjent. Z tego względu wyniki badania PTH zawsze należy skonsultować z lekarzem.
Podczas analizy wyników oceni on, czy zachowana została równowaga pomiędzy poziomem wapnia a PTH.
Nieprawidłowości, związane zarówno z podwyższonym, jak i obniżonym poziomem wartości PTH, mogą oznaczać pojawienie się poważnych problemów zdrowotnych
Reklama
Podwyższony poziom parathormonu
Podwyższony poziom PTH, a więc zbyt wysokie stężenie parathormonu, może oznaczać nadczynność przytarczyc, być symptomem rozwijającego się w organizmie nowotworu tego narządu (zwłaszcza w przypadku gruczolaków), a także przewlekłej niewydolności nerek.
Ostatnia z tych chorób charakteryzuje się przede wszystkim długotrwałym spadkiem stężenia wapnia, które zjonizowane jest w surowicy.
Warto podkreślić, że zaburzenia dotyczące wydzielania PTH, zazwyczaj poprzedzane są zaburzeniami w obrębie stężenia poziomu wapnia w surowicy.
U wielu pacjentów lekarz jest w stanie wychwycić subkliniczną postać choroby, z podwyższonym poziomem PTH oraz utrzymującym się w normie stężeniem wapnia.
Wśród objawów wskazujących na nadczynność przytarczyc wymienić można:
- niewydolność nerek,
- kamicę nerkową,
- bóle kostno-stawowe,
- osteoporozę,
- osteomalację,
- wrzody żołądka,
- pogorszenie nastroju,
- zaburzenia koncentracji,
- a także depresję.
Leczenie tego zaburzenia ma na celu usunięcie nadczynności przytarczyc. Gruczolaki usunąć można chirurgiczne, natomiast wtórne występowanie nadczynności przytarczyc leczone jest w sposób farmakologiczny.
Oprócz tego zaleca się spożywanie diety ubogiej w wapń oraz wypijanie dużej ilości płynów. Przeciwwskazane są natomiast mocno przyprawione i ostre potrawy, które mogą podrażnić żołądek.
Reklama
Niski poziom parathormonu
Zbyt niskie stężenie parathormonu objawia się z kolei przede wszystkim tężyczką. Są to niekontrolowane skurcze różnych partii mięśni, za których powstawanie odpowiedzialny jest niski poziom jonów wapnia występujących we krwi.
Za główny powód obniżenia poziomu PTH można uznać niedoczynność przytarczyc, ich uszkodzenie, bądź usunięcie. Obniżenie poziomu parathormonu we krwi może wystąpić także w skutek urazu, zapalenia lub radioterapii.
Ze względu na różne typy niedoczynności tarczycy, która wiąże się z niskim poziomem PTH, lekarz może wdrożyć kilka rodzajów leczenia.
Proces terapeutyczny może wymagać leczenia witaminą D, parathormonem, bądź preparatami wapnia.
Głównym celem terapii jest utrzymanie stężenia wapnia oraz fosforu w granicach normy, a więc w wartościach referencyjnych.
Niezbędne jest także zminimalizowanie wydalania wapnia wraz z moczem, co ma zapobiegać występowaniu chorób nerek.
Reklama
Jak zbadać poziom parathormonu?
W sytuacjach, gdy podejrzewane jest występowanie zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej zaleca się wykonanie oznaczenia poziomu PTH.
Badanie stężenia parathormonu jest wskazane przede wszystkim dla osób mających problemy z zaburzeniami przytarczyc, osobom z nadciśnieniem, łamliwością kości, a także wszystkim tym, u których wykryto zaburzenia związane z funkcjonowaniem gospodarki wapniowo-fosforanowej.
Wraz z oznaczeniem poziomu PTH należy zbadać także poziom wapnia oraz fosforanów we krwi oraz w moczu.
Tylko w sytuacji, gdy każdy z tych elementów jest spełniony można w sposób kompletny ocenić stan gospodarki wapniowo-fosforanowej.
W praktyce, badanie parathormon intact to oznaczenie kompletnej i nietkniętej postaci hormonu. Jest ono wykonywane z próbki krwi żylnej, która została pobrana od pacjenta z żyły w zgięciu łokciowym.
Standardowo prawidłowe stężenie PTH u osoby dorosłej wyraża poziom od około 10 do 60 pg/mL. Niekiedy badanie poziomu PTH oraz stężenia fosforanów i wapnia, a także witaminy D może okazać się niewystarczające.
Wówczas lekarz może zlecić oznaczenie stężenia albuminy w surowicy krwi, fosfatazy alkalicznej i poziomu wapnia zjonizowanego.
Jak się przygotować do badania parathormonu?
Badanie poziomu parathormonu wykonuje się w próbce krwi pobranej od pacjenta. Przed wykonaniem tego badania nie są wymagane szczególne przygotowania.
Jednak ze względu na dobowe wahania wydzielenia parathormonu, poziom PTH w organizmie najlepiej oznaczać o stałej porze, np. około godziny 8 rano.
Specjaliści zalecają także, aby na badanie stawić się na czczo oraz powstrzymać się od palenia papierosów i żucia gumy przez około 8-12 godzin przed badaniem.
Nie należy również zapominać, że niektóre leki mogą wpływać na zafałszowanie wyników poziomu badania parathormonu. Są to m.in. leki przeciwdrgawkowe, fosforany, lity, izoniazydy, czy leki steroidowe.
Jaka jest cena badania poziomu parathormonu?
Wykonanie badania poziomu PTH wiąże się z uiszczeniem opłaty oscylującej wokół 50 złotych.
Badania tego nie trzeba jednak robić prywatnie, ponieważ skierowanie na tego typu testy otrzymać możemy od odpowiedniego specjalisty, którym może być m.in. endokrynolog.
Cena badania poziomu parathormonu pokrywana jest wówczas przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Na wyniki przeprowadzonych badań czeka się około jednego dnia roboczego.
