Jak wygląda perz?
Perz to roślina z rodziny wiechlinowatych, dawniej nazywanej rodziną traw. W Polsce rośnie kilka gatunków perzu, jednak tylko perz właściwy wykazuje właściwości lecznicze. Pomimo tego perz jest niebezpiecznym chwastem niszczącym wiele upraw, przez co zamiast pielęgnacji i celowej uprawy jest wręcz zwalczany.
Jak rozpoznać perz? Kłącza perzu dorastają do 1 metra wysokości i osiągają około 3 mm grubości. Powierzchnię kłącza pokrywają resztki korzeni przybyszowych, a niekiedy również łuskowate liście. Wyróżniają się słodkim smakiem i brakiem zapachu.
Część nadziemna rośliny porównywana jest do młodego żyta. Perz ma cienkie, luźne kłosy, które kojarzą się z kłosami zbóż. Liście perzu tworzą wysokie, zielone kaskady.
Perz jest rośliną wieloletnią, rozmnażającą się poprzez podziemne rozłogi.
Wśród popularnych określeń nazywających roślinę perzu właściwego wymienić można m.in.: osocze, Korzenicę, psią trawę, psią paszę, zagłuszczycę, perz pełzający, psi ząb czy pernicę.
Miejscem, gdzie występuje perz, jest półkula północna. To bardzo popularna roślina w tym zakątku świata. Zasiedla ugory, nieużytki rolne, odłogi, sady i ogrody.
W czasach niedostatku i nieurodzaju, perz właściwy służył jako baza lub dodatek do herbaty, piwa i chleba. Kłącze perzu wykorzystywano również do wyrobu włosia do mioteł i szczotek.
Reklama
Perz właściwy i inne odmiany
Tak jak już wspomnieliśmy, choć w Polsce znanych jest tylko kilka gatunków perzu, to jednak tylko perz właściwy, znany też jako pospolity albo zwyczajny, wykazuje właściwości lecznicze. Tego typu perz bardzo często tworzy mieszańce z perzem sitowym i sinym.
Warto lepiej przyjrzeć się podziałowi na poszczególne gatunki perzu. Wskazuje się nie tylko na perz właściwy, ale również na perz:
- siny - wyrasta do około 60 cm, w Polsce znaleźć go można w pasie wyżyn, gatunek zadomowił się także w innych częściach Europy oraz Azji, kwitnie od maja do lipca;
- psi - rośnie na obszarze całego kraju, dorasta do wysokości około 1,5 m; kwitnienie przypada na czerwiec i lipiec;
- kanadyjski - trawa, której ojczyzną jest kontynent amerykański. Występuje w Kanadzie, Ameryce Północnej i w północnej części Meksyku. Ma niebiesko-zielone liście, uwielbia stanowiska dobrze nasłonecznione. Wykazuje dużą zdolność do rozmnażania - porasta obrzeża lasów, pobocza dróg, wydmy i prerie;
- sitowy - znaleźć go można nie tylko w Azji i Europie, ale też w Stanach Zjednoczonych, Australii i Nowej Zelandii. W Polsce rośnie w Jastarni, na Półwyspie Przytorskim, w Świnoujściu, w Rewie i w rezerwacie przyrody Beka;
- ościsty - to gatunek obcego pochodzenia, sprowadzony do Polski.
Wyróżnić można za Stanisławem Kohlmünzerem, 4 podgatunki perzu właściwego: podgatunek:
- występujący w górach Macedonii,
- rosnący w górach Atlas,
- rosnący na wybrzeżach północno-zachodniej Europy,
- występujący w całym zasięgu gatunku perz.
Innym gatunkiem niż perz polny, czyli inaczej właściwy jest perz wydłużony. Gatunek ten został zaadaptowany w Polsce dzięki działaniom Państwowego Instytutu Badawczego w Radzikowie. Ojczyzną wykorzystanych nasion były tereny na pograniczu Azji i południowo-wschodniej Europy.
Obecnie perz wydłużony można uprawiać na biomasę. Ma ona wysoką wartość opałową i jest wyższa niż w przypadku innych polowych zbóż energetycznych, np. słomy czy węgla brunatnego.
Odmiana perzu wydłużonego nie ma specjalnych wymagań glebowych, charakteryzuje się silnym systemem korzeniowym, który sięga nawet 2 metry w głąb ziemi. Perz energetyczny, bo tak również określa się perz wydłużony zbito kępkowy tylko w niewielkim stopniu przypomina popularny chwast, jakim jest perz właściwy.
Perz, obok chwastnicy oraz miotły zbożowej należy do grupy popularnych chwastów jednoliściennych.
Reklama
Na czym polega uprawa perzu?
Perz przez rolników traktowany jest jako chwast, ponieważ może zdominować i zniszczyć wiele upraw, m.in. ziemniaków, rzepaku, kukurydzy czy pszenicy ozimej. Perz zabiera im nie tylko dostęp do światła słonecznego oraz wody, ale również wytwarza substancje, które osłabiają niektóre rośliny. Ten chwast przynosi więc straty w uprawach.
Roślina jest bardzo ekspansywna i dobrze czuje się na każdym rodzaju gleby - porasta nieużytki rolne, ugory, a także rośnie wśród upraw.
Rozmnażanie pechu następuje na dwa sposoby: z wykorzystaniem rozłogów, a także ziarniaków. Perz może zdominować i zniszczyć niejedną plantację, dlatego tak istotne jest korzystanie ze specjalnych zabiegów odchwaszczania, np. zabiegów herbicydowych.
Większą trudność przynosi zwalczanie perzu rosnącego wśród roślin pochodzących z jednej rodziny, np. wśród zbóż ozimych, niż tych z innych rodzin, np. ziemniaków czy rzepaku.
Odmianą, którą warto uprawiać jest natomiast perz energetyczny. Tego typu roślinę można wykorzystać jako biomasę do produkcji peletu. Należy jednak pamiętać, że taki perz w niewielkim stopniu przypomina chwast. Glebami, na których warto go uprawiać, są gleby lekkie i suche. Nie odnajduje się na glebach podmokłych i torfowych. Wykazuje odporność na działanie mrozu.
Perz właściwy - z uwagi na swoje właściwości - również nadaje się do zbioru. Taki zbiór powinien nastąpić wiosną lub jesienią. Zebrane kłącza są myte i suszone w przewiewnym miejscu. Następnie czyści się je z korzeni przybyszowych i kroi na mniejsze, około centymetrowe, kawałki.
Reklama
Jak się pozbyć perzu?
Podejście rolników do perzu zostało obrazowo przedstawione w jednym z przysłów, które wskazuje: „Czym złodziej w komorze, a wilk w oborze lub świnie w szkodzie, tym perz w ogrodzie…”. Takie twierdzenie to doskonała ilustracja tego, jak szkodliwy jest perz dla roślin uprawnych.
Jakie są domowe sposoby na perz? Pierwszym sposobem jest pozbycie się chwastu perzu mechanicznie. Można przekopać działkę, a następnie ręcznie wyjąć kłącza. Dobrze też pamiętać o ściółkowaniu gleby. Kora sosnowa, włóknina ściółkująca, agrotkanina czy folia ściółkowa to tylko niektóre metody na to, by ograniczyć dostęp chwastów do roślin.
Warto przetestować również ekologiczny oprysk na perz powstały na bazie octu i wody wymieszanych w proporcji 2:1. Oznacza to, że 2 litry octu trzeba wymieszać w 1 litrze wody. Gdy zauważysz, że ta metoda nie działa, możesz bezpośrednio nałożyć ocet na perz, bez uprzedniego rozcieńczania.
Zdecyduj się na zasianie innych roślin, które wyeliminują perz. Będą to groch, łubin, wyka, a także facelia. Tego typu rośliny zasilają glebę w składniki, które podkradał perz, a jednocześnie zajmują mu miejsce do rozwoju.
Jeżeli ekologiczne sposoby nie działają, można w ostatecznie sięgnąć po chemiczne opryski na perz. Trzeba mieć jednak świadomość, że środek na perz zawierający np. herbicydy, działa nie tylko chwastobójczo, ale również może niszczyć poszczególne rośliny uprawne. Dlatego - jeśli to możliwe - warto preparaty na perz nanosić punktowo, by ograniczyć dostęp środków chemicznych do innych roślin.
Reklama
Jakie są właściwości perzu?
Pomimo szkód, jakie roślina wyrządza w uprawach, perz to ceniony gatunek w ziołolecznictwie. Warto więc przyjrzeć się lepiej jego składowi. Surowiec, który jest przede wszystkim wykorzystywany w medycynie ludowej to kłącze perzu. Ten element rośliny zawiera takie substancje jak:
- potas,
- żelazo,
- krzemionka,
- witamina C,
- inulina.
Tym samym, wśród właściwości kłącza perzu wymienić można działanie moczopędne, bakteriobójcze i przeczyszczające. Ponadto z uwagi na to, że w perzu znajdują się pochodne fruktozy, przyjmowanie tej rośliny jest bezpieczne dla diabetyków.
Doceniane są nie tylko właściwości lecznicze kłącza perzu, ale również korzenia tej rośliny. Przyrządza się z niego sok, który już wiele lat temu był stosowany w leczeniu żółtaczki i problemów wątrobowych.
Za sprawą obecności witaminy B16 taki wywar zmniejszał ryzyko otłuszczania wątroby. Wskazuje się też na przeciwmiażdżycowe właściwości zdrowotne perzu właściwego, z uwagi na zdolność rośliny do zmniejszania poziomu cholesterolu oraz tłuszczów we krwi.
Reklama
Zastosowanie kłącza perzu. Na co pomaga?
W medycynie ludowej wywar z perzu był polecany do picia pacjentom z czyrakami, ropniami i wrzodami. Taki odwar stosowano również do przeprowadzania lewatywy. Kaszel, zapalenie stawów i gruźlica to kolejne przypadłości, w których przebiegu kłącze perzu znajdowało tradycyjnie zastosowanie.
W średniowieczu odwar z perzu zalecano w leczeniu kamicy nerkowej. Dziś roślina wykorzystywana jest w przypadkach m.in. dolegliwości związanych z niewłaściwą przemianą materii.
Na co pomaga perz? Stosuje się go:
- przy odchudzaniu, zaparciach, w przebiegu otyłości - roślina wykazuje właściwości przeczyszczające i regulujące pracę przewodu pokarmowego,
- przy dolegliwościach ze strony nerek,
- przy problemach wątrobowych,
- przy nadciśnieniu tętniczym.
Perz działa również na pęcherz, pomaga w usunięciu toksyn z organizmu, a z uwagi na właściwości moczopędne, zmniejsza też stany zapalne układu moczowego. Kłącze perzu stosuje się także w naturalnej ziołoterapii trzustki.
Perz ma zastosowanie w lecznictwie, ale też w kosmetyce. Sproszkowane kłącze perzu może być częścią domowej maseczki nawilżająco-odżywiającej. Perz, z uwagi na to, że zawiera krzemionkę, korzystnie wpłynie na elastyczność skóry, a przy tym wzmacnia naturalną barierę ochronną cery.
Okłady wywarem z perzu sprawdzą się natomiast u osób z tłustą cerą. Krzemionka wspiera również paznokcie oraz włosy, dlatego gdy są osłabione warto zrobić płukankę na bazie kłączy tej rośliny.
Należy pamiętać o tym, by nie kompostować perzu, ponieważ takie chwasty szybko się w nim zakorzenią i rozpoczną wzrost.
Reklama
Herbatka z perzu i inne preparaty
Perz to jadalna roślina, jednak nie należy przesadzać z jego ilością, gdyż w nadmiarze szkodzi, może np. wywoływać biegunki. W kuchni wykorzystuje się jego młode kłącza i podziemne pędy. Po kilkukrotnym umyciu mogą stać się składnikiem surówek, zup jarzynowych i sałatek. Bezpieczna dzienna ilość to około 20 g tej rośliny.
W sklepach zielarskich można zakupić również ziele perzu, z którego można przygotować wywar do picia, np. herbatę. Z perzu można zrobić również sok albo nalewkę.
Aby przyrządzić herbatę z perzu wystarczy wsypać do naczynia czubatą łyżkę rozdrobnionych kłączy i zalać je szklanką wody. Całość należy zagotować i gotować na małym ogniu przez około 10 minut.
Można zdecydować się na kurację wyciągiem z kłącza perzu trwającą 3-4 tygodnie i sięgać po napar 2-3 razy dziennie, wypijając po pół szklanki, godzinę po posiłku. Taka herbata sprawdzi się do łagodzenia objawów choroby reumatycznej, wzdęć i problemów układu moczowego.
W sklepach zielarskich można nabyć perz mielony albo w tabletkach. Ciekawym pomysłem kulinarnym jest wypiek na bazie mąki z perzu i mąki pszennej. Najlepiej taką mąkę wymieszać w proporcji 2/3 mąki pszennej i 1/3 mąki perzowej.
Przeciwwskazania do stosowania perzu
Po roślinę nie mogą sięgać przede wszystkim osoby, które mają uczulenie na perz lub na inne rośliny ze związkami chemicznymi, zawartymi w perzu. Objawy uczuleniowe po spożyciu perzu mogą wystąpić u pacjentów z alergią na trawy.
Przeciwwskazaniem do stosowania perzu są również ciąża oraz okres karmienia piersią. Nie ma jednoznacznych badań, które wskazywałyby jak perz oddziałuje na organizm kobiety w ciąży lub karmiącej piersią. Nie określono też wprost, jak preparaty z perzem oddziałują na dzieci, jak i młodzież, dlatego i w tym przypadku należy zachować ostrożność.
Z kłącza perzu należy zrezygnować także w chorobach, w których lekarz zaleca przyjmowanie zmniejszonej ilości płynów, np. w przypadku ciężkiej niewydolności nerek lub serca.
Skutki uboczne stosowania kłącza perzu
Kłącze perzu - jak każde zioło - może powodować skutki uboczne. Zazwyczaj producenci preparatów z tą substancją ostrzegają przed pojawieniem się wśród działań niepożądanych: gorączki, zaburzeń w oddawaniu moczu, skurczy albo krwi w moczu.
Z reguły jednak opinie o kłączu perzu wśród osób przyjmujących preparat i udzielających się w Internecie są pozytywne. Użytkownicy różnych forów internetowych zwracają uwagę na jego pomocnicze działanie przy łagodnych dolegliwościach ze strony układu moczowego.
Zasadność stosowania kłącza perzu w leczeniu tego rodzaju dolegliwości przebadano w badaniach prowadzonych przez Rácz-Kotillę. Szczury otrzymywały doustnie 1% macerat z kłącza perzu w dawce 50 ml/kg. Następnie mierzono ilość wydalanego moczu - okazało się, że zwierzęta wydały więcej moczu w porównaniu do grupy kontrolnej, która dostosowała tylko wodę.
Wśród skutków ubocznych kłącza perzu wymienia się większe ryzyko kamicy nerkowej. Tymczasem na co innego wskazuje badanie - opisane przez specjalistów z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Wykazało ono, że podawanie naparu z kłącza perzu zwiększa ilość wapnia wydalanego z moczem i zmniejsza ilość wydalanego magnezu.
Zwiększenie wydalania wapnia wiąże się z ryzykiem tworzenia szczawianu wapnia, ale jego powstawanie jest hamowane przez jony magnezu i cytryniany. Tym samym, nie wykazano, by perz przyczyniał się do rozwoju kamicy nerkowej.
Jak piszą naukowcy z Katedry i Zakładu Farmakognozji, Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, korzystny wpływ kłącza perzu na dolegliwości układu moczowego dostrzeżono w otwartej próbie na 99 osobach z problemami z oddawaniem moczu.
Przez 28-31 dni badani otrzymywali ekstrakt z perzu, co ostatecznie sprawiło, że zmniejszyły się takie objawy jak: nietrzymanie moczu, trudności w nietrzymaniu moczu czy parcie na pęcherz. Ostatecznie pozytywne zmiany dostrzeżono u 96% zbadanych.
Cena korzenia perzu
Koszty, jakie trzeba ponieść za zakup perzu, zależą przede wszystkim od miejsca, w jakim go kupujesz. W skupie perzu cena to już kilka złotych za 10 dag. Natomiast nieco więcej trzeba zapłacić za tę roślinę w innych miejscach.
Gdzie kupić perz? Miejscami, w których warto go nabyć są m.in. sklepy zielarskie, gdzie dostępny jest perz w wersji suszonej. Takie rośliny zwykle pozyskiwane są z miejsc położonych z dala od dróg, dzięki temu masz pewność, że nie są one pełne zanieczyszczeń.
Z kolei, gdy decydujesz się na założenie plantacji perzu energetycznego musisz liczyć się z kosztem rzędu około 3 tysięcy złotych za obsianie 1 hektara. Ta cena nie jest zbyt wygórowana, biorąc pod uwagę np. założenie uprawy innej rośliny energetycznej, np. miskantusa. Wówczas trzeba wydać około 18-20 tys. złotych na taką plantację.
