Co to jest podniebienie gotyckie?
Podniebienie gotyckie jest na częściowo potocznym określeniem opisującym wrodzoną wadę budowy górnego sklepienia jamy ustnej. Nazwa jest nieprzypadkowa, w takim bowiem przypadku mamy do czynienia z podniebieniem wysokim, wąskim i strzelistym.
Kształtem przypomina więc formę charakterystyczną dla średniowiecznych budowli w stylu gotyckim. Zaburzenie to ujawnia się bezpośrednio po przyjściu na świat i może stanowić źródło licznych problemów w przyszłym życiu, takich, jak:
- trudności z przyjmowaniem, rozdrabnianiem i połykaniem pokarmów;
- kłopoty z efektywnym oddychaniem;
- różnego rodzaju wady wymowy;
- możliwe wady zgryzu.
Różnica między podniebieniem gotyckim a normalnym jest łatwo zauważalna, a doświadczony lekarz bez problemu postawi rozpoznanie. Prawidłowo zbudowane sklepienie ma postać znacznie łagodniejszego, niższego łuku. Pozostając przy analogiach historyczno-architektonicznych można powiedzieć, iż bliżej jest mu do form znanych z budowli romańskich, czy renesansowych.
Ponieważ jest zawieszone nisko, bez jakiegokolwiek wysiłku można je dotknąć koniuszkiem, a nawet większą powierzchnią języka. Inaczej jest w przypadku sklepienia gotyckiego, które znajduje się na takiej wysokości, iż dosięgnięcie go językiem jest niezwykle trudne, a niekiedy wręcz niemożliwe.
Reklama
Podniebienie gotyckie u niemowlaka, starszego dziecka i dorosłego
Podniebienie gotyckie występuje już u noworodka. Specyficzna konstrukcja wysklepia się bowiem jeszcze w okresie życia płodowego. Inną kwestią jest oczywiście czas, w którym wada zostanie rozpoznana.
Zaburzenie nie zawsze jest diagnozowane na wstępnym etapie życia. Często ma to miejsce dopiero w momencie uwidocznienia się jego konsekwencji, a więc u niemowlaka a nawet starszego dziecka (więcej na temat objawów świadczących o tej anomalii poniżej).
Rzadko zdarza się, by podniebienie gotyckie było rozpoznane dopiero u człowieka dorosłego, gdyż zwykle towarzyszące mu symptomy są tak dojmujące, że większość pacjentów trafia pod specjalistyczną opiekę w znacznie młodszym wieku.
Dolegliwości związane z nieprawidłową budową sklepienia jamy ustnej mogą się nieco różnić na poszczególnych etapach rozwoju, co ma związek z takimi czynnikami, jak:
- rodzaj aktywności podejmowanych w danym wieku (ssanie pokarmu matki w okresie noworodkowym i niemowlęcym, spożywanie pokarmów stałych w późniejszych latach, rozwój mowy etc.);
- skuteczność podejmowanych działań terapeutycznych, mających na celu zarówno korektę kształtu podniebienia, jak też niwelowanie niepożądanych konsekwencji.
Reklama
Przyczyny gotyckiego podniebienia
Przyczyny gotyckiego podniebienia są zróżnicowane. Patomechanizm powstawania tej nieprawidłowości nie został dokładnie opisany, odnotowuje się jednak pewne właściwości i stosunkowo dobrze dowiedzione hipotezy.
Jak zdążyliśmy już nadmienić, jest to wada wrodzona o charakterze anatomicznym. Podejrzewa się, że jednym z najważniejszych czynników sprawczych jest wcześniactwo. Problem ten bowiem stosunkowo często występuje u maluchów, które przyszły na świat zdecydowanie przed czasem.
Gotyckie podniebienie jest wówczas efektem przerwania naturalnych procesów kształtowania się ciała ludzkiego w okresie życia płodowego. Innymi słowy, maluch przychodzi na świat nie w pełni uformowany.
Druga ważna hipoteza zakłada związek tej anomalii z zaburzeniami neurologicznymi, do których mogło dojść w okresie życia płodowego, a które miałyby doprowadzić do zaburzeń rozwoju.
Wiele uwagi poświęca się też wadom genetycznym i chorobom, które współwystępują z podniebieniem gotyckim, aczkolwiek związki przyczynowo-skutkowe między nimi nie są precyzyjnie ustalone.
Jest wielce prawdopodobne, że w wielu przypadkach występujące objawy współtowarzyszą sobie, nie wpływając jednak na siebie nawzajem. Ten rodzaj podniebienia stosunkowo często spotykany jest u dzieci z takimi zaburzeniami, jak:
- Zespół Downa, czyli tak zwana trisomia 21 chromosomu. Stosunkowo częsta wada genetyczna, powodowana nieprawidłową liczbą chromosomów, objawiająca się upośledzeniem intelektualnym różnego stopnia, a także licznymi anomaliami anatomicznymi, wśród których występuje też nieprawidłowa budowa sklepienia jamy ustnej.
- Zespół Wolfa-Hirschhorna – rzadkie zaburzenie rozwojowe, objawiające się już na etapie życia płodowego (opóźnienie wzrostu), konsekwencją którego jest znaczna deformacja twarzoczaszki, a także niepełnosprawność intelektualna i niedorozwój psychoruchowy. Twarz osób dotkniętych tą anomalią przypomina hełm greckiego wojownika, najbardziej charakterystyczną cechą jest bardzo szeroka nasada nosa, a także między innymi mocno wyniesione łuki brwiowe oraz wady w budowie jamy ustnej, w tym podniebienia.
- Zespół Marfana – najczęstsza dziedziczna choroba tkanki łącznej, związana z mutacją genu białka fibryliny. Konsekwencją tej wady są liczne nieprawidłowości w budowie układu kostno-stawowego.
Podniebienie gotyckie jest też uważane za jeden z typowych objawów tak zwanej kiły wrodzonej, będącej efektem zakażenia dziecka w czasie życia płodowego.
Choroba powodowana jest przez bakterie krętka bladego i jest przenoszona na dziecko w sytuacji, gdy jego matka jest chora, tudzież pozostaje nosicielką tego patogenu bez widocznych objawów zakażenia.
Podaje się również niekiedy, iż podniebienie gotyckie może powstawać od smoczka, albo w efekcie nieprawidłowego oddychania. Tezy te jednak przeczą powszechnemu przekonaniu, iż problem ten ma charakter wrodzony.
Reklama
Jak rozpoznać gotyckie podniebienie? Typowe i nietypowe objawy
Jak wygląda gotyckie podniebienie? Na zdjęciach dostępnych w Internecie oraz w literaturze naukowej zostało ono stosunkowo dobrze zobrazowane, rodzice malucha mogą więc korzystać z tego typu źródeł. Jednak ostateczną diagnozę powinien postawić lekarz na podstawie naocznej obserwacji.
Warto pamiętać, że pierwsze podejrzenia często są formułowane nie na podstawie tego jak wygląda jama ustna dziecka, lecz pod wpływem różnego typu niepokojących symptomów dotyczących funkcjonowania malucha. Dotyczy to m.in. sposobu oddychania, przyjmowania pokarmów, a w późniejszym okresie także mówienia.
Do typowych, choć niebezpośrednich objawów gotyckiego podniebienia należą przede wszystkim:
- Trudności ze ssaniem i pobieraniem mleka w czasie karmienia piersią, a w późniejszym okresie także kłopoty z przeżuwaniem i połykaniem innych pokarmów, które z czasem są włączane do menu. Ma to związek z niemożnością dosięgania językiem do podniebienia.
W efekcie maluch może nie pobierać pokarmu, bądź też absorbuje zbyt duże jego ilości, czego efektem jest krztuszenie się. W przypadku natomiast produktów stałych, które nie są starannie rozdrabniane w ustach, konsekwencją jest połykanie zbyt dużych fragmentów i będące tego następstwem dolegliwości żołądkowo-jelitowe.
- Nieprawidłowe oddychanie. Specyficzna budowa sklepienia jamy ustnej nie pozostaje bez konsekwencji dla otaczających ją struktur. Przede wszystkim powoduje zmniejszenie jamy nosowej, co obniża wydolność oddechu przez nozdrza i zwiększa naturalną skłonność do pobierania powietrza przez usta. Sprzyja temu często spotykane rozchylenie warg. U dzieci z prawidłową anatomią usta są zamknięte, a język spoczywa na podniebieniu. W tym przypadku jest inaczej.
- Wady wymowy. Język odgrywa kluczową rolę w artykulacji wielu zgłosek. W sytuacji, gdy nie dosięga on sklepienia zauważalne są problemy z wymawianiem między innymi „r”, „l”, „sz”, „cz”, „dż”. Problem ten zaczyna być wyraźnie dostrzegany, gdy dziecko zaczyna mówić, co może mieć miejsce w różnym wieku, w zależności od indywidualnego tempa rozwoju, a także ewentualnych jego zaburzeń (należy pamiętać, że omawiana wada anatomiczna często współwystępuje z wadami przekładającymi się na dysfunkcje intelektualne i komunikacyjne).
- Wady zgryzu. Nieprawidłowa konstrukcja tej części twarzoczaszki może mieć także konsekwencje w postaci nieprawidłowego wyrzynania się zębów, a następnie ich finalnego położenia względem siebie.
Reklama
Leczenie podniebienia gotyckiego
Leczenie podniebienia gotyckiego jest możliwe. Co więcej, rekomenduje się, aby stosowne do wieku działania podejmować jak najwcześniej, tak by zapobiegać utrwalaniu się negatywnych konsekwencji tej wady.
Istnieje wiele metod terapii, często wobec siebie komplementarnych, do których należą między innymi:
- Ćwiczenia zwiększające sprawność ruchów języka, wzmocnienie mięśni żuchwy, wyrobienie prawidłowych odruchów oddychania.
- Masaż logopedyczny, czyli działanie fizjoterapeutyczne mające na celu poprawę pracy języka jako jednego z narzędzi artykulacji, ale też wzmocnienie mięśni okalających usta, usprawnienie procesu oddychania, czy zredukowanie ślinotoku.
- Zastosowanie specjalistycznych aparatów ortodontycznych, które poprzez wywierany nacisk, będą poszerzać szczękę pacjenta
- Leczenie gotyckiego podniebienia metodami chirurgicznymi, których głównym celem także jest zmiana geometrii szczęki.
Jak widać, skuteczna korekcja wady wymaga zaangażowania i współpracy specjalistów z wielu dziedzin. Najczęściej są to laryngolog, ortodonta, logopeda oraz chirurg szczękowy.
Reklama
Jaki smoczek przy podniebieniu gotyckim?
Spotykane niekiedy stwierdzenie, iż używanie smoczka może prowadzić do wykształcenia się gotyckiego sklepienia przeczy założeniu, iż wada ta jest wrodzona.
Nie mniej zakłada się, że nieprawidłowo dobrany i używany smoczek może anomalię pogłębiać, a także intensyfikować niekorzystne zjawiska z nią związane, których przyczyną jest wytwarzające się podciśnienie pomiędzy językiem, smoczkiem i podniebieniem.
Rozwiązaniem jest korzystanie z odpowiednich akcesoriów, dedykowanych maluchom z taką właśnie wadą. Jaki smoczek wybrać przy gotyckim podniebieniu?
Taki, którego kształt będzie zapobiegać tworzeniu się próżni i wspierać właściwe oddychanie, kierując strumień powietrza na odpowiedni tor. Szczegółowych rad w tej kwestii powinien udzielić rodzicom lekarz.
Reklama
Ćwiczenia logopedyczne na gotyckie podniebienie
Rutynowym działaniem w przypadku podniebienia gotyckiego są różnego typu ćwiczenia logopedyczne. Mają one na celu usprawnienie aparatu mowy, którego działanie jest zaburzone na skutek wady.
Terapia pomaga wyeliminować lub zminimalizować takie problemy, jak na przykład rotacyzm, czyli trudności z wymawianiem głoski „r”. Najczęściej pacjent wykonuje pod nadzorem logopedy ćwiczenia usprawniające ruchy pionowe języka.
Istotna jest też nauka prawidłowego oddychania przez nos, nie przez usta oraz utrwalenie tego wzorca. Nacisk kładzie się również na wzmocnienie mięśni żuchwy.
Co ważne, zajęcia takie można prowadzić z małymi dziećmi, dzięki czemu mogą być wdrażane już na wczesnym etapie rozwoju.
Ćwiczenia skutecznie zapobiegają pogłębianiu się anomalii oraz przywracają możliwości prawidłowego funkcjonowania.
Gotyckie podniebienie a aparat ortodontyczny
Jedną z mechanicznych metod korekcji gotyckiego podniebienia jest wykorzystanie specjalnego aparatu ortodontycznego, jakim jest tak zwana płytka Hassa. Jest ona powszechnie stosowana w ortodoncji w leczeniu różnego typu wad, w tym także i tej.
Aparat składa się z dwóch płytek lub szyn akrylowych oraz śruby. Jest przytwierdzany do podniebienia. Zadaniem pacjenta jest systematyczne rozkręcanie śruby w sposób zgodny z instrukcjami przekazanymi przez specjalistę.
Urządzenie nosi się przez 4-5 miesięcy. Przez pierwszych 30 dni powoduje on kontrolowane poszerzanie szczęki, zaś pozostały czas służy utrwaleniu osiągniętego efektu.
Działanie aparatu może powodować dyskomfort, w tym uczucie rozpierania, jest ono jednak naturalne i nie należy się nim przejmować.
Możliwe są także niepożądane efekty, takie jak lekka ruchomość górnych siekaczy. Problem ten występuje w czasie noszenia aparatu, później sytuacja powinna się ustabilizować.
Operacja gotyckiego podniebienia
Operację gotyckiego podniebienia wykonuje się u osób dorosłych. Efektem, do którego się dąży, jest poszerzenie szczęki, zaś metodą służącą osiągnięciu tego celu jest tak zwana dystrakcja przezpodniebienna.
Jest to złożone działanie z pogranicza chirurgii i ortodoncji. Etap czysto zabiegowy wykonywany jest w znieczuleniu ogólnym i polega na ulokowaniu na podniebieniu, prostopadle do linii szwu podniebnego, tak zwanego dystraktora.
Jest to urządzenie będące źródłem mocy służącej do wywierania nacisku na kości. Po kilku dniach od operacji, pacjent zaczyna je obsługiwać samodzielnie, jeden lub dwa razy dziennie rozkręcając specjalną śrubę, aż do osiągnięcia pożądanego efektu.
