Reklama
Czym są polipy jelita grubego?
Polipy jelita grubego to zmiany, które tworzą uwypuklenie tkanki powyżej błony śluzowej do wnętrza jelita. Błona ta jest wewnętrzną częścią ściany jelita grubego. To właśnie w nim zachodzi końcowy etap związany z wchłanianiem wody, elektrolitów oraz soli mineralnych z resztek treści pokarmowej. Polipy na jelitach mogą być niegroźne i wtedy mają charakter nienowotworowy, ale są również zmiany o charakterze nowotworowym, czyli gruczolaki.
Każdy polip jelita grubego powinien być skontrolowany przez lekarza i usunięty. Ważne znaczenie ma określenie rodzaju zmiany, co jest możliwe po wycięciu jej i poddaniu badaniu histopatologicznemu. Polipy w jelicie o łagodnym charakterze nie mają cech złośliwości, a to oznacza, że nie posiadają zdolności do naciekania na sąsiadujące tkanki i przerzutowania na inne narządy. Natomiast gruczolaki o charakterze nowotworowym mają możliwość niekontrolowanego wzrostu. Z kolei występowanie licznych polipów w błonie śluzowej jelita jest określane jako polipowatość jelita grubego. Duża ilość polipów może zwiększać ryzyko pojawienia się raka.
Polipy jelita grubego w klasyfikacji ICD-10 (jest to Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych opracowana przez Światową Organizację Zdrowia) zostały sklasyfikowane pod kodem K63 - Inne choroby jelit i tutaj można znaleźć podtyp K63.5 - Polip okrężnicy. Z kolei w najnowszej wersji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11 polipy są opisane w rozdziale 13, który dotyczy chorób układu pokarmowego, a ich kod to - DB35 - polip jelita grubego.
Reklama
Jak wyglądają polipy jelita grubego?
Polipy jelita grubego mogą mieć różne rozmiary - niekiedy są mniejsze niż 5 mm, ale są też zmiany o średnicy większej niż 5 mm lub nawet powyżej 1-2 cm. Wygląd typowych polipów w jelicie grubym zbliżony jest do maczugi, a to oznacza, że mają one cienką szypułkę, czyli tzw. nóżkę, za pomocą której są przytwierdzone do podłoża i ona rozszerza sią, tworząc kulistą końcówkę, czyli zgrubienie. Nazwa „polip” nie określa, jakie tworzą go komórki. Najczęściej mówi się, że polipy to zmiany łagodne, z których czasami może rozwinąć się rak jelita grubego.
Poza tym polipy mogą mieć różne kształty, a to oznacza, że ze względu na wygląd zewnętrzny najczęściej dzieli się je na:
- polipy uszypułowane - mają maczugowaty wygląd, a z podłożem połączone są szypułą, czyli zwężającą się nóżką,
- polipy nieuszypułowane (tzw. siedzące) - mają szeroką podstawę.
Należy także zwrócić uwagę na cechy polipa, które mogą grozić jego przemianą w zmianę nowotworową, a jest to najczęściej jego wielkość powyżej 2 cm, budowa kosmkowa, dysplazja wysokiego stopnia oraz występowanie polipów mnogich. Bardzo ważne znaczenie ma wielkość polipów jelita grubego, ponieważ wykazano, że istnieje zależność pomiędzy rozmiarami polipa a możliwością pojawienia się raka jelita grubego. Im większy jest polip, tym większe jest również ryzyko zachorowania na raka. Na przykład przy polipie, który ma średnicę powyżej 2 cm, możliwość stwierdzenia raka wynosi od 10 do 50%.
Reklama
Gdzie może być polip jelita grubego?
Najczęściej polipy lokalizują się w dystalnym odcinku jelita grubego, czyli w esicy i odbytnicy. Jednak należy mieć na uwadze, że ok. 25% polipów większych niż 1 cm może znajdować się także pomiędzy kątnicą a zgięciem śledzionowym jelita grubego. Dlatego tak bardzo ważne znaczenie ma wykonywanie pełnej kolonoskopii.
Reklama
Jakie są rodzaje polipów jelita grubego?
Ze względu na typ histologiczny wymienia się następujące rodzaje polipów:
- gruczolakowe,
- hamartomatyczne,
- ząbkowane.
Polipy gruczolakowe jelita grubego mają związek z rozrostem oraz dysplazją komórek nabłonka gruczołowego. Dysplazja odnosi się do przebudowy oraz powstawania zaburzeń w budowie komórek, a także w ich strukturze i wyglądzie. Gruczolak jest to łagodna zmiana nowotworowa, z której może dojść do rozwoju nowotworu złośliwego. Ryzyko pojawienia się raka w gruczolaku jest uzależnione od jego średnicy, kształtu oraz budowy histologicznej. Zmiany te mogą pojawiać się w każdym wieku, ale najczęściej dotyczą osób po 40. roku życia. Można je podzielić na:
- cewkowe - to najczęściej występujące zmiany gruczolakowe; zazwyczaj mają charakter uszypułowany, których średnica nie przekracza 2 cm,
- kosmkowe - przeważnie mają płaską nieregularną powierzchnię o średnicy nawet do 10 cm; ze względu na płaską budowę trudniej jest je usunąć endoskopowo, a w chwili powstawania raka inwazyjnego dochodzi do szybszego naciekania głębszych warstw ściany jelita,
- cewkowo-kosmkowe - mają cechy mieszane istotne dla gruczolaków cewkowych i kosmkowych,
- ząbkowane - mogą być siedzące, tradycyjne lub mieszane; najczęściej umiejscowione są w prawej połowie okrężnicy i są zazwyczaj płaskie oraz trudne do wykrycia.
Natomiast polipy hamartomatyczne stanowią rodzaj pewnej wady wrodzonej, która dotyczy błony śluzowej i są zbudowane ze zdrowej, zdezorganizowanej tkanki. Do tych polipów zalicza się polipy:
- młodzieńcze - mogą pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej są rozpoznawane u dzieci, gdzie stanowią przyczynę krwawienia jelitowego; w wielu przypadkach są pojedyncze i umiejscowione w odbytnicy lub esicy, ale nie przyczyniają się do zwiększenia ryzyka zachorowania na raka jelita grubego, ale też mogą być mnogie i wtedy określa się je jako zespół polipowatości młodzieńczej,
- Peutza i Jeghersa - mogą znaleźć się w każdym odcinku przewodu pokarmowego, ale głównie są w jelicie cienkim; często są przyczyną krwawienia z odbytnicy, niedokrwistości oraz wgłobienia jelita,
- w zespole Cronkhite’a i Canady - jest to rzadka choroba, która wiąże się z występowaniem polipów w żołądku i jelicie, a do tego pojawia się także łysienie, plamkowa zwiększona pigmentacja skóry i zniekształcenie paznokci o różnym nasileniu,
- w zespołach guzów hamartomatycznych powiązanych z mutacjami genu PTEN, a w tym również w zespole Cowden - są to rzadkie choroby, dające różne objawy i tutaj występuje również zwiększone ryzyko nowotworów, a przeważnie raka piersi, tarczycy, macicy, jelita grubego oraz nerki.
Kolejnym rodzajem są polipy ząbkowane jelita grubego, które są także określane jako polipy hiperplastyczne. Mają one postać drobnego polipa, którego średnica jest mniejsza niż 5 mm. Przeważnie można je znaleźć w odbytnicy i esicy, ale nie jest to zmiana przedrakowa.
Reklama
Przyczyny polipów jelita grubego
Trudno jest określić jednoznacznie, skąd się biorą polipy w jelicie grubym, co wynika z ich różnorodności, ale można wskazać pewne czynniki, które sprzyjają powstawaniu takich zmian. Do możliwych przyczyn polipów na jelicie grubym zalicza się:
- stosowanie diety ubogoresztkowej, która jest bogata w czerwone smażone i grillowane mięso, a przy tym spożywanie małej ilości warzyw i owoców,
- otyłość,
- cukrzycę,
- zbyt niską aktywność fizyczną,
- palenie papierosów,
- picie alkoholu,
- choroby zapalne jelit, np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego lub pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych (PSC),
- akromegalię, czyli nadmierne wydzielanie hormonu wzrostu,
- występowanie rodzinne oraz czynniki genetyczne, np. rodzinna polipowatość gruczolakowata (FAP), zespół Peutza-Jeghersa, polipowatość młodzieńcza, zespół Cronkhite'a-Canady, zespół Cowden.
Tworzenie się polipów ma związek ze zmianami na poziomie genetycznym, co skutkuje zaburzeniami w prawidłowym cyklu życia komórek błony śluzowej jelit.
Reklama
Objawy polipów jelita grubego
Na początku większość polipów nie daje żadnych objawów i są wykrywane dopiero podczas rutynowego badania endoskopowego. Szczególnie dotyczy to polipów mniejszych niż 1 cm. Niekiedy zaczynają pojawiać się symptomy, które powinny zaniepokoić. Do początkowych objawów polipów w jelicie grubym, zalicza się:
- niewielkie krwawienia z polipa, ale zazwyczaj są one utajone, a wtedy krew nie jest widoczna w stolcu, ale można ją wykryć podczas badania kału na krew utajoną; natomiast krew bardziej widoczna jest przy większych polipach, które znajdują się blisko odbytu,
- niedokrwistość, która zazwyczaj jest niewielka,
- parcie na stolec, jeżeli polipy znajdują się blisko odbytnicy,
- domieszka śluzu w kale.
Wraz z rozwojem i powiększaniem się polipy jelita mogą dawać następujące objawy:
- krew w stolcu - będzie już nie tylko widoczna podczas badania kału, ale również podczas wypróżnień,
- zmiana koloru stolca - ważnym objawem jest czarny stolec, który wskazuje na znajdującą się w nim krew, ale też można niekiedy dostrzec krwawe pasma na jego powierzchni (należy mieć także na uwadze, że zmiany koloru stolca mogą spowodować niektóre produkty spożywcze oraz leki i suplementy diety),
- zmiany rytmu wypróżnień - jeśli biegunki (duże polipy mogą powodować wodniste biegunki) i zaparcia utrzymują się dłużej niż tydzień, mogą wskazywać na polipy jelita grubego, ale nie zawsze, ponieważ na procesy wypróżniania się wpływają różne czynniki,
- bóle brzucha - polipy zazwyczaj nie bolą, ale mogą pojawić się bóle brzucha o charakterze skurczowym, gdy polip utrudnia pasaż treści pokarmowej przez jelita.
Objawy polipów jelita nie zawsze są jednoznaczne i niekiedy mogą wskazywać na inne choroby lub problemy. Na przykład zmiana koloru stolca może mieć także związek z doustnym przyjmowaniem preparatów żelaza. Poza tym polipy jelita grubego nie zawsze bolą. Na początku zazwyczaj nie dają żadnych objawów i to przeważnie, gdy zmiana ma charakter łagodny. Ból może pojawić się wtedy, gdy polipy są już bardziej zaawansowane.
Reklama
Badania polipów jelita grubego
Dostępne są różne metody badania jelita grubego, ale najważniejsze znaczenie ma kolonoskopia, gdyż jest to pierwsze badanie wykonywane podczas podejrzewania występowania polipów w jelicie grubym. Poza tym jest to metoda, która umożliwia leczenie małych zmian. Lekarz podczas tego badania ma możliwość wycięcia polipa i pobrania materiału do badania histopatologicznego. Jeśli jednak polipów jest więcej, to może zaplanować kolejny zabieg, jakim jest polipektomia, która polega na wycinaniu polipów.
Wśród innych badań, który mają charakter pomocniczy i pozwalają na rozpoznanie polipów, ale też innych zmian w jelicie grubym, wymienia się badanie per rectum, rektoskopię, sigmoidoskopię, a także badania laboratoryjne m.in. na oznaczenie obecności krwi utajonej w kale. Poza tym można także wykonać endoskopię kapsułkową i radiologiczne badanie dwukontrastowe. Pomocna może być także tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, pozytonowa tomografia emisyjna (PET), ultrasonografia endoskopowa (EUS) i ultrasonografia transrektalna (ERUS). Przy polipach wykonuje się także USG jamy brzusznej.
Wynik kolonoskopii może stanowić podstawę zaplanowania zabiegu, jakim jest polipektomia. W czasie tego zabiegu wycinane są polipy jelita grubego. Wszystkie zmiany, które zostaną usunięte podczas kolonoskopii lub polipektomii, są poddawane badaniu histopatologicznemu. Jest to mikroskopowa ocena komórek, z których zbudowany jest polip. Do badania wystarczy fragment takiej zmiany i określa się jej charakter - czy komórki mają cechy procesu złośliwego, czy też nie.
Leczenie polipów jelita grubego
Dostępne są różne metody leczenia polipów jelita grubego. Jeśli zmiana jest mała, to lekarz może ją wyciąć nawet w czasie badania kolonoskopii. Natomiast przy większych zmianach konieczna jest polipektomia. Leczenie polipów, czyli ich usunięcie można wykonać za pomocą różnych metod, które są dobierane odpowiednio do pacjenta w zależności od wielkości i położenia zmiany, jaką ma na jelicie:
- endoskopowa polipektomia kleszczykami biopsyjnymi - usuwa się nią niewielkie polipy, które są mniejsze niż 5 mm; zaletą tej metody jest mała liczba groźnych powikłań, a szczególnie przedziurawienie jelita grubego,
- polipektomia z zastosowaniem pętli - usuwa się nią większe uszypułowane polipy; za pomocą pętli obejmuje się szypułę polipa i odcina,
- polipektomia kęsowa - nadaje się do usuwania dużych zmian, których nie można usunąć jako całości, a polega na wycinaniu polipa w kilku fragmentach,
- endoskopowa resekcja błony śluzowej - dotyczy polipów z szerszą szypułą, gdzie wcześniej trzeba taką zmianę podstrzyknąć roztworem 0,9% NaCl i adrenaliny, a dzięki temu wytwarza się pseudoszypuła, która ułatwia przeprowadzenie radykalnego zabiegu polipektomii i zmniejsza również ryzyko przedziurawienia jelita,
- endoskopowa dyssekcja podśluzówkowa - umożliwia usuwanie większych zmian jelita grubego jako całości.
Chirurgiczne usuwanie polipa jelita grubego
Usuwanie polipów z jelit za pomocą metod operacyjnych jest coraz rzadziej stosowane dzięki dużemu postępowi w rozwoju endoskopii zabiegowej. Jednak nie wszystkie zmiany nadają się do usunięcia przy zastosowaniu kolonoskopii. Chirurgiczne usuwanie polipów jelita grubego jest stosowane przy zmianach, które są podejrzewane o możliwość przemiany w złośliwe, a ze względu na położenie albo rozmiary nie kwalifikują się do leczenia endoskopowego. Tutaj są dwie możliwości wykonania zabiegu. Jedna z nich polega na przeprowadzeniu klasycznej operacji, a druga to laparoskopowe usuwanie polipów.
Zanim zostanie przeprowadzona operacja usunięcia polipów, konieczne jest przeprowadzenie przedoperacyjnej kolonoskopii. Podczas tego badania zakłada się klips albo wykonuje tzw. tatuaż w okolicy polipa, który ma być potem usunięty. Dzięki temu możliwe jest dokładne zlokalizowanie zmiany w czasie operacji. Tutaj postępowaniem z wyboru jest zrobienie resekcji segmentu jelita grubego z limfangiektomią, jak to ma miejsce przy zabiegu z powodu raka jelita grubego. Natomiast laparoskopowe usuwanie polipów pozwala na wycięcie tzw. trudnych zmian oraz tych złożonych, których nie da się usunąć endoskopowo.
Rokowania przy polipach jelita grubego
Polip w jelicie grubym oznacza zmianę, którą należy usunąć. Zazwyczaj zmiany te są łagodne, ale niekiedy z takiego polipa może rozwinąć się rak jelita grubego. Dlatego także ważne znaczenie ma profilaktyka i wczesne wykrywanie zmian, które można nawet usunąć podczas badania kolonoskopii, jeżeli są one niewielkie.
Polipy jelita grubego nie zawsze oznaczają raka. Występowanie polipów jest powszechnym zjawiskiem i najczęściej mają one charakter bezobjawowy. Większość z nich nie jest złośliwa, ale są również gruczolaki, które są określane jako łagodne nowotwory, mające postać polipów.
Jeśli polip zostanie usunięty, nie ma żadnej gwarancji, że nie pojawi się ponownie. Usunięcie zmiany w całości zmniejsza ryzyko jej ponownego odrostu. Gdy polip zostanie wycięty, nie oznacza to, że doszło do wyeliminowania powstawania zmian w jelitach. W związku z tym bardzo ważne znaczenie ma wykonywanie regularnych badań profilaktycznych, a także w miarę możliwości wyeliminowanie potencjalnych czynników ryzyka. Warto również każdego dnia dbać o kondycję swoich jelit, czyli stosować zdrową i zbilansowaną dietę, a wtedy rokowania są lepsze.
Życie po usunięciu polipów z jelita grubego
Po usunięciu polipów ważne jest, aby regularnie zgłaszać się do lekarza i wykonywać kontrolną kolonoskopię. To, jak często robić kolonoskopię po usunięciu polipa z jelita grubego ustala lekarz prowadzący, biorąc pod uwagę charakter, wielkość oraz rodzaj zmiany. Przeprowadzanie badań kontrolnych pozwala ocenić skuteczność zabiegu oraz umożliwia szybkie wykrycie ewentualnych powikłań. To, czy pacjent po wycięciu polipów otrzyma L4 i na jak długo zależy od jego stanu i samopoczucia - tutaj zawsze decyduje lekarz.
Poza tym należy pamiętać, że po usunięciu polipów z jelita grubego nie można robić niektórych rzeczy. W pierwszych dniach po zabiegu należy ograniczyć do minimum aktywność fizyczną. Dlatego przez kilka pierwszych dni trzeba prowadzić oszczędniejszy tryb życia, a to oznacza unikanie intensywnego wysiłku i przegrzewania się. Jeśli chodzi o podnoszenie i dźwiganie ciężkich rzeczy po usunięciu polipa, to nie są one wskazane.
Dieta po usunięciu polipów z jelita grubego ma bardzo ważne znaczenie. Najpierw obowiązuje dieta płynna i półpłynna. Należy ją stosować do momentu, aż jelita wrócą do pełnej sprawności, a trwa to zazwyczaj około 2 tygodnie. Po tym czasie można wprowadzać zasady diety lekkostrawnej. Na początku trzeba unikać kawy, a także zrezygnować z picia alkoholu i palenia papierosów oraz spożywania dużych ilości cukru, tłustych potraw oraz warzyw wzdymających, czyli kapusty, brukselki, kalafiora, brokułów i nasion roślin strączkowych. Produkty te mogą drażnić jelita. Natomiast w diecie chorego powinny znaleźć się m.in.: owoce i warzywa oraz chude mięso i ryby.
Ważne znaczenie ma także wypijanie odpowiedniej ilości wody. Ponadto należy zwracać uwagę na ilość błonnika w spożywanych produktach. Zaraz po zabiegu należy go ograniczać (ale to nie oznacza, że nie można jeść go w ogóle), ponieważ jego nadmiar może powodować wzdęcia i uczucie dyskomfortu. Potem można zwiększać ilość błonnika, gdyż ma korzystny wpływ na pracę jelit. Dietę po usunięciu polipa należy rozszerzać stopniowo.
