Co to jest prolaktyna?
Prolaktyna to hormon peptydowy (zbudowany z 198 aminokwasów), który został po raz pierwszy dokładnie opisany w 1970 roku. Głównym miejscem wytwarzania i wydzielania tego hormonu jest przysadka mózgowa, jednakże w małych ilościach jest także produkowana przez jajniki, śluzówkę macicy, łożysko oraz gruczoły piersiowe.
Główne funkcje prolaktyny to:
- pobudzenie wzrostu i rozwoju gruczołów mlekowych oraz synteza i wydzielanie mleka,
- hamowanie w okresie laktacji hormonów gonadotropowych, co skutkuje zahamowaniem owulacji i cykli miesiączkowych,
- uczestnictwo w neurobiologicznej adaptacji organizmu do stanu ciąży (zmiany zachowania oraz wyzwolenie tak zwanego „instynktu macierzyńskiego”).
Mimo, że główną rolą jest wspomaganie u kobiety funkcji rozrodczych, to występuje także prolaktyna u mężczyzn. W ich przypadku odpowiada ona za:
- morfologię i funkcję jąder, najądrzy, pęcherzyków nasiennych, stercza i plemników,
- reakcję organizmu na stres.
Reklama
Normy prolaktyny
Najważniejszą rzeczą, o której trzeba pamiętać to fakt, że hormon ten ma zmienne stężenie w organizmie, co jest uzależnione od wielu czynników. Znaczenie ma tutaj rytm dobowy pacjenta. Dlatego też odpowiadając od razu na pytanie kiedy badać prolaktynę, należy odpowiedzieć, że rano na czczo.
Dodatkowo trzeba pamiętać by powstrzymać się od stosunków seksualnych, czy zabiegów chirurgicznych (nawet drobnych) przynajmniej na kilka dni przed planowanym badaniem prolaktyny. Z innych czynników, które wpływają na poziom tego hormonu to sen, stres, zarówno fizyczny jak i psychiczny, wysokobiałkowy posiłek czy intensywna stymulacja piersi. Ponadto istnieje silna korelacja między prolaktyną a ćwiczeniami. Intensywny wysiłek fizyczny może zaburzać poziom tego hormonu w organizmie.
Prawidłowe stężenie prolaktyny u kobiet powinno być niższe niż 20 ng/ml. W przypadku mężczyzn wartość ta powinna być mniejsza niż 15 ng/ml. Ważną kwestią, o której trzeba koniecznie pamiętać jest fakt, że wyniki prolaktyny mogą być różne, a zależy to od laboratorium, w którym jest przeprowadzane badanie. Różne laboratoria stosują różne metody badawcze, inne odczynniki chemiczne i dlatego każde z nich ma swoje własne wartości referencyjne. Przy otrzymaniu wydruku z wartością poziomu hormonu powinna być informacja o normach jakie przyjmuje dane laboratorium.
Na badanie prolaktyny nie jest potrzebne skierowanie od lekarza. Koszt wykonania go prywatnie powinien oscylować w granicach kilkudziesięciu złotych. Jednakże jeśli istnieją odpowiednie wskazania medyczne to diagnostyka prolaktyny może zostać zlecona przez lekarza ogólnego, co jest następnie opłacane z Narodowego Funduszu Zdrowia.
W którym dniu cyklu badać prolaktynę? Stężenie ulega niewielkim wahaniom w trakcie cyklu miesięcznego stąd najbezpieczniej ustalić dzień pomiaru z lekarzem prowadzącym.
Reklama
Jakie są objawy wysokiej prolaktyny?
Najczęstsza jednostka chorobowa związana z tym hormonem to hiperprolaktynemia (jest to inaczej podwyższony poziom tego związku w organizmie). Wszystkie objawy jakie się z tym wiążą wynikają z samego działania prolaktyny.
W przypadku mężczyzn będzie to przede wszystkim:
U kobiet będzie to:
- przerost gruczołów mlekowych,
- niekontrolowane wydzielanie białego płynu z brodawki sutkowej (tak zwany mlekotok),
- bóle piersi (mastalgia),
- niezłośliwe zmiany gruczołów mlekowych (mastopatia),
- obniżenie libido.
Poprzez swój wpływ na hormony gonadotropowe powoduje zatrzymanie owulacji. Przedłużający się stan podwyższonej prolaktyny w organizmie powoduje całkowite zatrzymanie owulacji skutkujące zaburzeniami miesiączkowania, a nawet niepłodnością.
Reklama
Prolaktyna a ciąża
Korelacja między prolaktyną a ciążą jest jednym z powodów, dla którego wiele pacjentek bada sobie poziom tego hormonu. Trzeba pamiętać, że mogą być różne powody, które zaburzająpoziom prolaktyny.
Do najważniejszych z nich należą:
- gruczolaki przysadki mózgowej,
- zmiany w centralnym układzie nerwowym,
- uszkodzenie szypuły przysadki mózgowej,
- leki (przeciwdepresyjne, neuroleptyczne, hormonalne, czy stosowane w nadciśnieniu tętniczym),
- choroby takie jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca, rak kory nadnerczy, czy zespół policystycznych jajników.
Reklama
Jak można obniżyć prolaktynę?
Leczenie hiperprolaktynemii jest przede wszystkim uzależnione od przyczyny, która powoduje podwyższenie poziomu tego hormonu. Jeśli normy prolaktyny są przekroczone minimalnie i nie powoduje to żadnych objawów to najczęściej nie jest potrzebne jakiekolwiek leczenie.
W przypadku długotrwałego stanu podwyższonego poziomu prolaktyny włącza się na przykład leczenie preparatami zawierającymi związki estrogenowo-progestagenowe. Jeśli przyczyna jest spowodowana dysfunkcją tarczycy to włącza się leczenie hormonami tarczycowymi. Jak wspomniano wcześniej istnieje także korelacja pomiędzy prolaktyną a stresem.
Jeśli stres jest na tyle duży, że wywołuje silne objawy hiperprolaktynemii, to lekarz może rozważyć wdrożenie leczenia preparatami zawierającymi agonistów dopaminy. W przypadku różnego rodzaju nowotworów wprowadza się także leczenie operacyjne, które zastępuje lub wspomaga leczenie operacyjne.
