Przegrzanie organizmu - czym jest hipertermia?
Zwiększone wydzielanie ciepła lub problem z jego utratą, które prowadzą w konsekwencji do podwyższenia temperatury głębokiej ciała powyżej 40 st. Celsjusza (udaru cieplnego), to inaczej hipertermia albo przegrzanie organizmu.
Nie należy utożsamiać hipertermii z gorączką, ponieważ w przypadku tego drugiego zjawiska zachowane są wszystkie funkcje fizjologiczne organizmu, w tym wytwarzanie i utrata ciepła. Natomiast przy hipertermii są one zaburzone.
Zjawisko to może mieć różne oblicza. Znane jest m.in. przegrzanie związane z podwyższoną temperaturą otoczenia albo brakiem możliwości pozbycia się nadmiaru ciepła wyprodukowanego przez pracę mięśni.
W tym kontekście wyróżnia się postać klasyczną przegrzania, na którą narażone są przede wszystkim osoby: przebywające w temperaturze powyżej 35 st. Celsjusza, wzmagające się z niewydolnością serca albo stosujące różnego rodzaju leki. Drugi typ to hipertermia wysiłkowa wywołana ogromnym wysiłkiem fizycznym, bez dostarczania płynów, ujawniającym się u pracowników fizycznych i sportowców.
Pod względem nasilenia objawów wskazać można na przegrzanie:
- umiarkowane, które występuje u osób w czasie pierwszych kilku dni przebywania w upalnych warunkach albo obciążenia wysiłkiem fizycznym w upale;
- wyczerpujące, gdy w wyniku zbyt wysokiej temperatury zmniejsza się w istotny sposób objętość krwi krążącej;
- udar cieplny - do tej sytuacji dochodzi w wyniku powikłań związanych z przegrzaniem. To stan bezpośredniego zagrożenia życia.
Przegrzany organizm to nie tylko efekt działania wysokich temperatur zewnętrznych, w środowisku, ale także konsekwencja:
- przyjęcia określonych leków. Złośliwy zespół neuroleptyczny to hipertermia polekowa. Pojawia się w ciągu pierwszych 30 dni stosowania preparatu. Zwykle występuje po haloperydolu. Wśród hipertermii polekowych wymienia się też hipertermię złośliwą, która nierzadko ma związek z przyjęciem wziewnych anestetyków fluorowych;
- problemów z pracą hormonów - guz chromochłonny i nadczynność tarczycy mogą prowadzić do ciężkich postaci hipertermii. Z kolei z łagodnym podwyższeniem temperatury ciała muszą liczyć się osoby z niedoczynnością nadnerczy, hipoglikemią, a także nadczynnością przytarczyc;
- odwodnienia - przegrzanie cieplne może być wywołane wypiciem zbyt małej ilości płynów i w konsekwencji odwodnienia. Odwodnienie organizmu sprawia, że naczynia krwionośne ulegają zwężeniu, a pot jest wydzielany w mniejszych ilościach. Te dwa czynniki powodują, że termoregulacja organizmu jest zaburzona;
- alkoholowego zespołu abstynencyjnego;
- zatrucia substancjami psychoaktywnymi, zwykle kokainą, amfetaminą, dopalaczami albo lekami zwiększającymi aktywność serotoniny.
Reklama
Objawy przegrzania organizmu
Natężenie symptomów zależy od rodzaju hipertermii. W przypadku przegrzania umiarkowanego pojawiają się m.in. obrzęki. Zazwyczaj dotyczą one stóp i występują u osób starszych. Aby pozbyć się tego objawu należy podnosić nogi do góry. Bardzo często ta dolegliwość ustępuje samoczynnie, gdy organizm przyzwyczai się już do panującej temperatury.
W przypadku osób, u których hipertermia to konsekwencja nadmiernego wysiłku fizycznego, występują również skurcze mięśniowe. Objawy przegrzania organizmu w stopniu umiarkowanym to również omdlenia i tężyczka. Ten ostatni symptom ustępuje samoistnie. Biegunka, wysypka i katar to kolejne dolegliwości typowe dla opisywanego tu stanu.
Charakterystyczne objawy wyczerpującego przegrzania to:
- zmniejszenie objętości krwi krążącej,
- wymioty,
- ból głowy,
- dreszcze,
- uczucie przemęczenia,
- podwyższona temperatura ciała,
- niższe ciśnienie tętnicze,
- zaburzenia wodno-elektrolitowe,
- odwodnienie,
- tachykardia,
- hiperwentylacja.
Stanem zagrożenia życia jest natomiast udar cieplny, do którego może dojść wskutek powikłań po wyczerpującym przegrzaniu organizmu. Do powyższych objawów dochodzą: gorączka sięgająca powyżej 40 st. Celsjusza, skurcz naczyń obwodowych, a nawet drgawki i śpiączka.
W przypadku hipertermii wywołanej innymi czynnikami niż wysoka temperatura powietrza czy nadmierny wysiłek, rozpoznaje się m.in. objawy choroby podstawowej, a także zaburzenia wegetatywne, w tym poty, nietrzymanie moczu, tachyarytmie, czyli zaburzenia związane z przyśpieszeniem akcji serca.
Reklama
Przegrzanie organizmu u dziecka
Choć rodzice i opiekunowie zwykle starają się chronić swoje pociechy przed nadmiernym wpływem wysokich temperatur, to jednak przegrzanie organizmu u dzieci nie jest rzadkością. Na pojawienie się hipertermii są narażone w szczególności niemowlęta, ponieważ ich mechanizmy kompensacyjne, związane z radzeniem sobie z temperaturami, nie zostały jeszcze w pełni rozwinięte.
Wśród najbardziej znamiennych i jednocześnie dramatycznych przykładów takiej sytuacji wymienia się m.in. pozostawienie malucha w nagrzanym samochodzie, gdzie temperatura wzrasta bardzo szybko. Praktycznie każdego lata docierają do nas informacje dotyczące śmierci dzieci z tego powodu.
Nie można pominąć również nakładania pieluszek na wózek w celu ograniczenia dopływu promieni słonecznych. Ostatecznie, efekt jest odmienny - pieluszka tworzy coś na wzór szklarni i wewnątrz jest znacznie bardziej gorąco niż na zewnątrz.
Do przegrzania dziecka może dojść nie tylko latem, ale również w okresie zimowym. Wówczas, by uniknąć tego problemu, bardzo istotne jest dbanie o to, by maluch nie był zbyt ciepło ubrany.
Charakterystyczne objawy przegrzanego dziecka to wysypka, obrzęki, omdlenia, wzmożona pobudliwość nerwowo-mięśniowa. Tego typu symptomy świadczą o hipertermii umiarkowanej, która wymaga konsultacji z lekarzem. Permanentne przegrzanie to większe ryzyko częstszych infekcji.
Z kolei znacznie poważniejszy, udar cieplny charakteryzuje się:
- bólem i/lub zawrotami głowy,
- wymiotami,
- utratą przytomności,
- wysokim ciśnieniem tętniczym,
- sennością,
- splątaniem.
Pierwsza pomoc w takiej sytuacji powinna obejmować podawanie płynów dziecku, a także jego chłodzenie.
Reklama
Ile trwa przegrzanie organizmu?
Przedstawiany tu stan może trwać kilka godzin, ale też kilka dni lub dłużej. Znaczenie mają przede wszystkim indywidualne cechy każdej osoby, jej odporność czy poziom rozwoju organizmu. Istotny jest też czas ekspozycji na czynniki wywołujące hipertermię oraz ich natężenie.
Warto przyjrzeć się, ile trwa przegrzanie organizmu u osoby przyjmującej leki zwiększające tego typu ryzyko. Jak twierdzi J. Ciećkiewicz, taki objaw pojawia się zwykle w ciągu 30 pierwszych dni przyjmowania preparatu.
Może towarzyszyć choremu aż jego organizm przystosuje się do jego przyjmowania lub do momentu zaprzestania stosowania, gdy organizm nie przyzwyczai się do leku.
Podobnie sytuacja wygląda w kontekście hipertermii u dziecka. Niedojrzały organizm jest nie tylko bardziej narażony na pojawienie się objawów, ale też dłużej z nimi walczy. Dlatego w tym stanie maluch powinien czym prędzej otrzymać specjalistyczną pomoc medyczną.
Reklama
Co robić przy przegrzaniu organizmu?
Każde podejrzenie tego stanu, zwłaszcza u małych dzieci, powinno być skonsultowane z lekarzem. W przypadku objawów zagrażających życiu pacjenta, związanych z udarem, niezbędne jest wezwanie karetki.
Jak leczyć ten stan? Podstawą leczenia hipertermii jest ochładzanie organizmu. W pierwszym kroku trzeba wyeliminować czynniki sprzyjające przegrzaniu. Chory powinien znajdować się w chłodniejszym miejscu. Istotne jest też polewanie go letnią wodą, w celu schłodzenia organizmu.
Nie należy ochładzać poszkodowanego lodowatą lub zimną wodą, ponieważ zbyt zimne okłady mogą utrudnić utratę ciepła, ponieważ pod wpływem zimna dochodzi do obkurczenia naczyń krwionośnych i drżenia mięśniowego.
Hipertermia to nie gorączka i nie należy jej zwalczać poprzez leki przeciwgorączkowe. Poza tym nie ma dowodów na to, że tego typu środki w ogóle działają na pacjenta z hipertermią. Piszą na temat ich wątpliwej skuteczności na łamach „Nowej Medycyny” specjaliści z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.
Całe leczenie opiera się zwykle na pozbywaniu się niebezpiecznych objawów, np. podawaniu leków niwelujących drgawki, a także schładzaniu chorego.
Niezwykle niebezpieczne jest przegrzanie organizmu w ciąży. Ciało kobiety ciężarnej wykazuje większą podatność na hipertermię. Ponadto oprócz pogorszenia samopoczucia, obrzęków stóp, duszności, u kobiety w ciąży może dochodzić do krwawień z dróg rodnych i skurczów macicy. Taki stan wymaga szybkiej wizyty w szpitalu.
Latem, gdy ryzyko przegrzania jest duże, kobieta ciężarna powinna w sposób szczególny dbać o nawodnienie, schłodzenie i unikanie spacerów w zbyt upalne dni.
Reklama
Domowe sposoby na przegrzanie organizmu
Niekiedy po dłuższym przebywaniu w upale, np. po zaśnięciu na słońcu, czujemy się gorzej. Wówczas w pierwszym kroku powinniśmy zmienić środowisko, wejść przykładowo do chłodniejszego pomieszczenia, napić się zimnej wody i schładzać okładami lub wziąć prysznic w letniej wodzie.
Nie należy kąpać się w zimnej wodzie, ponieważ może to prowadzić do utrudnienia w utracie ciepła, a jednocześnie wywołać szok organizmu.
Jeżeli te domowe sposoby na przegrzanie organizmu nie przyniosą rezultatów i polepszenia stanu zdrowia, należy czym prędzej udać się do szpitala lub lekarza. Pod szczególną opieką medyków powinny znaleźć się kobiety w ciąży, seniorzy i małe dzieci, ponieważ ich organizmy są znacznie bardziej podatne na skutki działania zbyt wysokich temperatur.
W przypadku podejrzenia u nich przegrzania organizmu najlepiej skorzystać z pomocy lekarskiej.
Reklama
Skutki uboczne przegrzania organizmu
Czym grozi przegrzanie organizmu? Powikłaniem nieprawidłowo udzielonej pomocy lub zbagatelizowania hipertermii może być nawet udar cieplny, czyli kolejne stadium przegrzania, które grozi utratą życia.
Zbyt długie utrzymywanie się wysokiej temperatury prowadzi do uszkodzenia mózgu, a następnie do śmierci. W dłuższej perspektywie hipertermia wywołuje przede wszystkim uszkodzenia w działaniu układu nerwowego, a także problemy z układem krążenia.
Wśród skutków ubocznych przegrzania organizmu związanych z udarem, wymienia się też:
- zaburzenia świadomości,
- wyczerpanie,
- szok termiczny,
- bełkotliwą mowę,
- chwiejny chód.
Może to kojarzyć się z upojeniem alkoholowym, ale to efekt hipertermii.
Hipertermia to zjawisko, które nie dotyczy tylko mieszkańców tzw. ciepłych krajów, ale też może wystąpić u ludzi zamieszkujących nasz klimat, np. z uwagi na stale podwyższające się temperatury za oknem. To również powikłanie polekowe, skutek nadmiernego wysiłku albo też konsekwencja przyjmowania narkotyków lub innych substancji odurzających.
