Co to jest przełom tarczycowy?
Zagrażająca życiu i zdrowiu sytuacja, gdy dochodzi do nagłego uwolnienia się hormonów wraz z nasileniem objawów nadczynności tarczycy to inaczej przełom tarczycowy. Inną nazwą tego zjawiska jest przełom tyreotoksyczny.
Wpływ na pojawienie się przełomu tarczycy ma szereg czynników, w tym różnego rodzaju zakażenia, operacja tarczycy czy nieskuteczne leczenie. Zjawisko to po raz pierwszy opisano w 1926 roku.
W klasyfikacji ICD 10 przełom hipermetaboliczny jest oznaczony kodem E05.5. Z kolei w ICD 11 ma oznaczenie 5A02.
Zgodnie z tą ostatnią klasyfikacją dochodzi do niego w wyniku powikłań po nadczynności tarczycy. Czynnikiem zapalnym może być inna choroba, ale też stres.
Reklama
Skala oceny ryzyka wystąpienia przełomu tarczycowego
Narzędziem, które służy do określenia stopnia ryzyka pojawienia się przełomu tarczycowego jest tzw. skala Burcha-Wartofsky’ego. Swoją nazwę zawdzięcza twórcom - Henry’emu Burchowi i Leonardowi Wartofsky’iemu, którzy opracowali ją w 1993 roku.
Przeprowadzając ocenę ryzyka pojawienia się wskazanego stanu należy przeanalizować następujące czynniki:
- temperaturę ciała - jeżeli pacjent ma temperaturę w przedziale 38-38,5 st. Celsjusza otrzymuje 5 punktów, każde dodatkowe 0,5 stopnia to 5 punktów więcej. Najwyższą wartość - 30 punktów - pacjent otrzymuje wówczas, gdy temperatura jego ciała wynosi powyżej 40,6 st. Celsjusza;
- objawy ze strony układu nerwowego - gdy się ich nie rozpoznaje, pacjent otrzymuje 0 punktów. Łagodne symptomy, np. pobudzenie, to 10 punktów, umiarkowane, w tym: psychoza, majaczenie, letarg to 20 punktów. Natomiast ciężkie symptomy, do których zaliczyć można drgawki i śpiączkę to 30 punktów;
- symptomy z układu pokarmowego - za obecność łagodnych objawów, np. wymiotów czy biegunki, pacjent może uzyskać 10 punktów. Natomiast te poważne, jak np. żółtaczka, oceniane są na 20 punktów;
- tachykardia - najwięcej punktów, bo 25, przyznawanych jest za tachykardię powyżej 140 uderzeń serca na minutę;
- niewydolność serca - łagodna prowadząca do obrzęków podudzi oceniana jest na 5 punktów. Z kolei ta ciężka, związana z obrzękiem płuc to 15 punktów;
- obecność czynnika predysponującego do wystąpienia przełomu tarczycowego - jeżeli się go rozpoznaje, to pacjent otrzymuje 10 punktów. Gdy go brak, nie otrzymuje żadnych punktów.
Na koniec wszystkie wartości się sumuje. Jeżeli wynik będzie niższy niż 25 punktów przełom tarczycowy jest mało prawdopodobny.
Natomiast wartość powyżej 45 punktów wskazuje na bardzo duże prawdopodobieństwo przełomu tarczycowego i jest warunkiem do podjęcia natychmiastowego leczenia.
Reklama
Przyczyny przełomu tarczycowego
Ryzyko wystąpienia przełomu tarczycowego zwiększa się pod wpływem różnych czynników. Okazuje się, że przełom tarczycowy może pojawić się:
- przy Hashimoto,
- przy nadczynności tarczycy,
- po operacji,
- po strumektomii,
- przy chorobie Addisona,
- po usunięciu tarczycy,
- po podaniu kontrastu.
Na wystąpienie tego zjawiska narażone są osoby, które zaniedbują leczenie, mają obniżoną odporność lub terapia nie przynosi u nich pożądanych rezultatów. Zwiększona możliwość przełomu tarczycowego pojawia się u pacjentów przechodzących infekcje bakteryjne i wirusowe.
Czynnikami zwiększającymi ryzyko tego stanu jest poród, zawał, niewydolność serca czy obniżenie poziomu cukru we krwi, a także przyjmowanie leków na bazie salicylanów.
Reklama
Objawy przełomu tarczycowego
Pacjent, u którego podejrzewa się przełom tyreotoksyczny,, wykazuje takie objawy, jak:
- gorączka,
- symptomy o podłożu pokarmowym, np. wymioty, biegunka,
- problemy ze strony układu sercowo-naczyniowego,
- problemy neurologiczne.
Na pełnoobjawowy przełom tarczycowy składają się również objawy dekompensacji, np. charakteryzujące się śpiączką czy stanami majaczeniowymi. Przełom może wiązać się niewydolnością serca, hepatomegalią (czyli powiększoną wątrobą), dusznościami czy tachykardią.
W wyniku uszkodzenia wątroby może pojawić się żółtaczka skóry oraz błon śluzowych.
Reklama
Badania przy przełomie tarczycowym
Nie istnieją laboratoryjne kryteria, które pozwoliłyby rozpoznać przełom tarczycowy. Jednakże u pacjentów diagnozuje się wówczas odchylenia typowe dla nadczynności tarczycy.
Diagnostyka przełomu tarczycowego opiera się zazwyczaj na rozpoznaniu zewnętrznych objawów, takich jak: gorączka i symptomy neurologiczne typowe dla tego stanu.
Potwierdzenie uzyskuje się z morfologii krwi, a ściślej z określenia poziomu krwinek, elektrolitów, glukozy czy hormonów tarczycy. Badania laboratoryjne pełnią tu funkcję dodatkową.
Zwykle u pacjenta występuje podwyższone FT4 i zmniejszone stężenie TSH.
Reklama
Jakie TSH przy przełomie tarczycowym?
O tym, że u pacjenta może występować stan zagrażający jego życiu wywołany przez tarczycę, mogą świadczyć wyniki TSH. W przebiegu przełomu tarczycowego stężenie TSH wynosi <0,05 mIU/l. Mogą również zmienić się parametry innych hormonów, w tym FT4 i FT3.
Obserwuje się też hiperglikemię, czyli podniesiony poziom cukru. Występujący przełom tarczycowy to efekt błędnego leczenia lub niewykrytej jak dotąd choroby.
Dlatego, jeżeli jesteś w grupie ryzyka, a więc np. wdrożono już u Ciebie leczenie związane z terapią tarczycy, jesteś po operacji tego gruczołu, dbaj o to, by regularnie uczęszczać do lekarza. To pomoże w zapobieganiu takiej sytuacji.
Przydatna w wysuwaniu istotnych wniosków może okazać się omówiona już skala ryzyka Burcha-Wartofsky’ego.
Reklama
Proces pielęgnowania przy przełomie tarczycowym
Leczenie przełomu tarczycowego polega na podjęciu kilku działań. Takie postępowanie można przedstawić w tych prostych krokach:
- zwalczanie gorączki,
- antybiotykoterapia w przypadkach, gdy czynnikiem wyzwalającym jest infekcja,
- uzupełnianie strat płynów i elektrolitów wywołanych np. biegunką czy wymiotami,
- podawanie pacjentowi beta-adrenolityków,
- podawanie dużych ilości tyreostatyków w celu całkowitego zahamowania syntezy FT4 w tarczycy.
Aby szybko pozbyć się nadmiaru FT4 z organizmu, czasem stosuje się także transfuzje wymienne krwi, dializę otrzewnową, plazmaferezę, czyli wymianę i oczyszczanie osocza krwi.
Przełom tarczycowy w ciąży
Omawiany w tym artykule stan zagrożenia życia to u ciężarnych rzadkie powikłanie. Potwierdzają to Alicja Hubalewska-Dydejczyk, Andrzej Lewiński, Andrzej Milewicz i inni autorzy publikacji „Postępowanie w chorobach tarczycy u kobiet w ciąży”, którzy piszą, że przełom tarczycowy w ciąży jest związany z obecnością czynników predysponujących, a także tych charakterystycznych dla ciąży jak np. wystąpienie stanu przedrzucawkowego, łożyska przodującego.
Przełom tarczycowy w trakcie porodu daje takie objawy, jak: wysoka gorączka czy symptomy neuropsychiatryczne. Do powikłań zaliczyć można z kolei uszkodzenie wątroby i zastoinową niewydolność serca.
Postępowanie z ciężarną doświadczającą tego stanu nie odbiega od klasycznego leczenia. Niezbędna jest również współpraca specjalistów i stała kontrola akcji serca płodu.
Przełom tarczycowy u dzieci
Niestety, do przełomu tarczycowego może dojść także w przypadku najmłodszych.
Mali pacjenci mogą chorować na wrodzone lub nabyte choroby tarczycy. Jeżeli są one nieleczone lub leki nie są przyjmowane przez dziecko regularnie, podobnie jak u dorosłego może dojść do tzw. przełomu tarczycowego, który niezależnie od wieku pacjenta jest stanem zagrażającym jego życiu.
Objawy przełomu tarczycowego u dzieci raczej nie odbiegają od symptomów charakterystycznych dla osób dorosłych. Wysoka gorączka, zaburzenia neurologiczne, wymioty, biegunka to pierwsze niepokojące przejawy tego, że z dzieckiem dzieje się coś niedobrego.
Tego typu sygnały ze strony organizmu malucha powinny zwrócić uwagę szczególnie wtedy, gdy choruje on na choroby gruczołu tarczycy.
Powikłania po przełomie tarczycowym
Nieleczony przełom tarczycowy - zdaniem Urszuli Szcześniak, autorki pracy „Przełom tarczycowy w postępowaniu ratownika medycznego” - kończy się śmiercią u co 5. osoby.
W wyniku tego stanu może dojść do zapaści krążeniowej, jak również do bardzo niebezpiecznej niewydolności wielonarządowej czy śpiączki.
Wywołane przez przełom tarczycowy zaburzenia, np. rytmu serca, mogą również skończyć się tragicznie.
Dlatego, gdy tylko rozpoznasz u kogoś objawy typowe dla tego stanu, nie zwlekaj, wezwij pogotowie i udziela choremu pierwszej pomocy, np. chłodząc jego czoło w przebiegu gorączki.
Tylko szybko udzielona pomoc może sprawić, że stan pacjenta nie będzie ulegać pogorszeniu.
Przełom tarczycowy zagraża życiu, dlatego najlepszym działaniem jest niezwłoczne powiadomienie służb ratunkowych.
