Organizm każdego zdrowego człowieka utrzymuje prawidłową równowagę wszystkich składników krwi. Gdy tylko równowaga ta zostanie zachwiana, zaczynają rozwijać się choroby. Zatrzymanie przepływu krwi oznacza śmierć. Przetaczanie krwi, która transportuje tlen, witaminy, substancje odżywcze, odprowadza z tkanek dwutlenek węgla, pełni funkcje obronne i reguluje temperaturę organizmu, stanowi ogromne osiągnięcie medycyny i często daje „drugie życie” pacjentowi. Dlatego tak istotnym jest, aby przetaczanie krwi wykonywać zgodnie z zasadami i wskazaniami medycznymi. Nie każda bowiem utrata krwi stwarza konieczność uzupełnienia jej niedoborów.
Przetaczanie krwi dzielimy na 2 podstawowe rodzaje:
- transfuzja homologiczna - gdy dawca i biorca krwi to dwie różne osoby,
- transfuzja autologiczna - gdy dawca i biorca to ta sama osoba.
Wskazania do przetoczenia krwi
Przetaczanie krwi powinno być wykonywane tylko wtedy, gdy istnieją uzasadnione wskazania do przeprowadzenia tego typu zabiegu. Decyzję o jej przetoczeniu podejmuje lekarz najczęściej w następujących przypadkach:
- utraty dużej ilości krwi po wypadku bądź operacji,
- utraty krwi w następstwie chorób takich jak krwawiące wrzody, guzy żołądkowe, zaburzenia układu krzepnięcia,
- rozległego krwawienia wewnętrznego,
- niedokrwistości czyli poważnej anemii (nie tylko u dorosłych, dzieci, a także u noworodków i wcześniaków),
- białaczki (leukemii),
- wrodzonych niedoborów poszczególnych składników krwi, tzw. niedoborów immunologicznych,
- po porodzie, jeśli u kobiety wystąpiła duża anemia.
Wszelkie wskazania są szczegółowo określane przez przepisy i mogą być wykonywane tylko w placówkach medycznych, pod nadzorem lekarza. Sam proces może pociągać za sobą wiele zagrożeń, dlatego też niezbędna jest pewność, że zabieg ten poprawi zdrowie pacjenta. Jeżeli niedobory krwi mogą być leczone i uzupełniane w inny sposób to z pewnością przetaczanie krwi nie jest konieczne. Istotnym wskazaniem do jej przeprowadzenia jest również pewność, iż spodziewane korzyści przewyższają ryzyko nad ewentualnymi powikłaniami. Wskazania muszą być rozpatrywane bardzo indywidualnie, na podstawie szczegółowej oceny stanu zdrowia pacjenta.
Reklama
Zasady przetaczania krwi
Aby zabiegi był całkowicie bezpieczny, należy wykonywać go według ściśle określonych zasad, zachowując kolejność poszczególnych czynności, eliminując tym samym błędy w trakcie całego procesu. Zawsze nadrzędną wartością musi być bezpieczeństwo pacjenta.
Reklama
Jak wygląda procedura przetaczania krwi?
Oto podstawowe zasady przetaczania krwi:
- pobranie próbki krwi od pacjenta (na podstawie podpisanego przez lekarza zlecenia)w celu ustalenia grupy krwi; jeżeli istnieje możliwość zapoznania się z dokumentacją medyczną pacjenta to można wtedy uznać jego wiarygodny wynik,
- po ustaleniu grupy krwi składane jest indywidualne zamówienie do banku krwi na grupę krwi bądź jej składniki,
- w przypadku planowanego przetaczania krwi, wraz z indywidualnym zamówieniem do banku krwi zleca się również przeprowadzenie prób zgodności z pobraną próbką krwi od pacjenta,
- w sytuacjach bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta, lekarz przeprowadza przetaczanie krwi bez prób zgodności,
- sprawdzenie danych, wskazanych na preparacie, chodzi tu głównie o datę ważności, datę ważności próby krzyżowej i jej zgodności z otrzymanym rodzajem krwi,
- uzyskanie zgody pacjenta, ale w sytuacjach nagłej potrzeby lekarz podejmuje decyzję samodzielnie.
Chory powinien być ułożony w wygodnej pozycji, krew podawana jest przez wkłucie w postaci wenflonu. Wymagane jest ciągłe monitorowanie pacjenta. Maksymalny czas przetaczania krwi wynosi do 4 godzin, a preparatów krwiopochodnych ( takich jak koncentrat krwinek czerwonych czy osocze świeżo mrożone) do 30 minut.
Próba zgodności krwi ( tzw. próba krzyżowa) to jedna z naczelnych zasad przeprowadzania przetaczania krwi. Polega ona na sprawdzeniu, czy krew dawcy zareaguje prawidłowo z krwią własną pacjenta. Jest to wskazane z uwagi na konieczność stosowania krwi, zgodnej grupowo. Oprócz zgodności grupowej (A,B,0), należy brać pod uwagę również zgodność czynnika Rh.
W zależności od grupy krwi wyróżniamy następujące zasady prób zgodności:
- osoba z grupą krwi 0 to uniwersalny dawca,
- osoba z grupa krwi AB to uniwersalny biorca,
- osoba z grupą krwi A posiada antygeny A i przeciwciała anty-B,
- osoba z grupą krwi B posiada antygeny B i przeciwciała anty-A.
Próba zgodności krwi zapewnia bezpieczne przeprowadzenie przetaczania krwi. Podanie krwi, niezgodnej grupowo może spowodować poważne powikłania.
Reklama
Możliwe powikłania po przetoczeniu krwi
Powikłania, które mogą wystąpić po przetoczeniu krwi może podzielić na wczesne i późne. Powikłania wczesne pojawiają się do 24 godzin po zakończeniu transfuzji krwi.
Do najgroźniejszych powikłań wczesnych przetaczania krwi zaliczamy:
- reakcje alergiczne takie jak pokrzywka, rumień czy wysypka,
- reakcje hemolityczne, których objawami są duszność, dreszcze, gorączka, nudności czy ból w klatce piersiowej,
- wstrząs anafilaktyczny, jako skutek wytworzenia przez pacjenta przeciwciał; objawami są wówczas kaszel lub skurcz oskrzeli (jest to zagrożenie życia),
- sepsa, jako skutek przetoczenia krwi zanieczyszczonej biologicznie; pojawiające się tu objawy to gorączka, dreszcze i zachwiania krążenia,
- reakcja hipotensyjna czyli spadek ciśnienia,
- zakażenie wirusowym zapaleniem wątroby typu B i C,
- zakażenie wirusem HIV.
Wczesne powikłania przetaczania krwi wymagają natychmiastowej reakcji.
Powikłania późne mogą pojawić się po miesiącu, a nawet po kilku latach. Do najgroźniejszych powikłań późnych przetaczania krwi zaliczamy:
- plamicę poprzetoczeniową, która powoduje spadek płytek krwi,
- opóźnioną reakcję hemolityczną, która objawia się gorączką i dusznościami.
Rzadko występującym powikłaniem przetoczenia krwi jest tak zwany „przeszczep przeciwko gospodarzowi”, prowadzący do niewydolności nerek i wątroby, a często w konsekwencji do zgonu pacjenta.
Przetaczanie krwi to zabieg stosunkowo bezpieczny. Jedynie błędy człowieka mogą stworzyć zagrożenie i ryzyko. Do takich błędów zalicza się nieprzestrzeganie zasad przetaczania krwi czy podłączenie krwi niezgodnej z krwią pacjenta. Krew jest niezbędnym składnikiem organizmu człowieka. Dlatego też przetaczanie krwi jest zabiegiem często ratującym życie chorego.
Czytaj też:
